BİLİŞSEL GELİŞİM

NELER ÖĞRENECEĞİZ? Bilişsel gelişim neyi ifade etmektedir? İnsan yetişkin oluncaya kadar hangi bilişsel aşamalardan geçer? Piaget kimdir? Piaget’in bilişsel gelişim dönemleri nelerdir? Bilişsel gelişim dönemlerinin temel özellikleri nelerdir? Öğrenme ve bilişsel gelişim arasındaki ilişki nedir? Öğrenmenin doğasını bilmek bizlere ne kazandırır?

BİLİŞSEL GELİŞİM NEDİR? İnsanlar için üç temel gelişim alanı; Fiziksel gelişim Bilişsel gelişim Psikososyal gelişim Biliş kavramı bir nesne veya olayın varlığına ilişkin bilgili ve bilinçli duruma gelmeyi ifade etmektedir. Biliş; düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçleridir. Bilişsel gelişim insan yaşamında bu süreçlerde olan değişmelerdir.

PIAGET’İN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI Her insan dünyaya; şemalar oluşturma özümseme uyum sağlama organize etme uzlaşma yetenekleriyle gelir. Bilişsel gelişim ise Deneyim Sosyal geçiş Olgunlaşma Dengeleme öğeleriyle gerçekleşir.

BİLİŞSEL GELİŞİMİN ÖĞELERİ ? Piaget bilişsel gelişim üzerinde çalışan bir bilim adamıdır. Çocuklar üzerinde yoğun deneyler yapmıştır. Bilişsel gelişime ilişkin bazı kavramları ortaya koymuş ve tanımlamıştır.

BİLİŞSEL GELİŞİMİN ÖĞELERİ ? Piaget’ye göre birey dünyayı algılamak için deneyler yapan bir bilim adamı gibidir. Bu deneylerin sonuçları çocuğun fiziksel ve sosyal dünyalarının nasıl işlediğine dair kuramlar oluşturmaya yöneltir. Piaget bu kuramlara şema demiştir. Yeni bir nesneyle yada olayla karşılaşan çocuk onu bir önceki şemaya dayanarak anlamaya çalışır. Buna özümleme denir. Eğer eski şema yeterli olmazsa çocuk değiştirir ya da yenisini üretir. Buna uyum sağlama (uyumsama) denir.

BİLİŞSEL GELİŞİMİN ÖĞELERİ ? Yeni olan herşey bilişsel dengeyi bozar. Uyum ve özümleme ile bu denge yeniden kurulur. Böylece davranışlar yeniden organize edilir. Dengeli ve sağlıklı yaşamak için çevreyle ve yaşamla uzlaşma sağlanır.

BİLİŞSEL GELİŞİMİN ÖĞELERİ? Olgunlaşma: bireyde var olan yapıların kendilerinden beklenilen işlevleri yerine getirebilecek düzeye erişmeleridir. Dengenleme: çevre ilişkilerinde ve kendi içinde gittikçe daha dengeli, ayrıntılı ve tutarlı olma eğilimidir. Deneyim (aktif yaşantı): çocukların yaşantıları ve çevreyle olan etkileşimleridir. Sosyal Geçiş: toplumun birikiminin yeni nesillere aktarılmasıdır.

ZEKA KAVRAMI Uzlaşılmış bir tanım yok Kimine göre “testin ölçtüğü bir şey” Kimine göre “öğrenme gücü” Yaygın bir tanıma göre zeka; Yeni ve şaşırtıcı durumlarda çevreye uyum sağlama, soyutlama ve problem çözme gücüdür.

ZEKA KAVRAMI Mevcut kuramlar çoğunlukla sözel, sayısal, görsel ve mekanik yetenek gibi çeşitli etkenlerden oluştuğunu söyler. Zekanın ölçülmesi ile ilgili de çeşitli görüşler vardır. Genelde başarılı bireyler daha zeki görülür. Ancak zeka ve başarı farklı şeylerdir. Bir diğer yanılgı, çok konuşan ve popüler olan bireylerin daha zeki olduğudur. Zeka çok sayıda yeteneği içerir.

ZEKA KAVRAMI Zeka testleri IQ (Intelligence Quotient) veya ZB (Zeka Bölümü) değerini bulmaya yönelir. IQ=Zeka yaşı / takvim yaşı*100 Test sonuçları ihtiyatlı kullanılmalı Zorunlu durumlar dışında kullanılması tavsiye edilmez.

ZEKA TESTLERİNDEN SORU ÖRNEKLERİ 1 / 11 / 21 / 1211 / 111221 / ? / 13112221 Bir pizzayı 4 bıçak darbesiyle en fazla kaç parçaya ayırabilirsiniz? Dedeniz sizden 15 dk. Sonra 15 dk. Pişmiş yumurta istiyor. 2 adet kum saatiniz var. Biri 11 dakikalık, diğeri 7 dakikalık. Yumurtayı nasıl pişirirsiniz?

ZEKA BÖLÜMÜNE (IQ) GÖRE YAPILAN SINIFLAMA 0-35 İlköğretime başlayamaz, sürekli bakım gerekir. 35-55 Öğretilebilir zihinsel engelliler. Günlük hayatlarını sürdürebilecek davranışlar kazanabilirler. 55-75 Eğitilebilir zihinsel engelliler. Özel sınıflarda okuma yazma öğrenebilirler. 75-85 Tutuk zekalılar. Ağırda olsa normal programı takip edebilirler.

ZEKA BÖLÜMÜNE (IQ) GÖRE YAPILAN SINIFLAMA 85-110 İlk ve ortaöğretimdeki öğrencilerin yaklaşık 3/2’si bu gruba girer (normal zeka). 110-130 Üstün zekalılar. Üniversite öğretimini rahatlıkla sürdürebilir. 130-200 Çok üstün zekalılar (dahiler). Çok çabuk öğrenirler. Yaşlarına göre soyut düşünme çok gelişmiştir. Öğrenmeye karşı isteklidirler.

ÇOKLU ZEKA KURAMI

ÇOKLU ZEKA KURAMI HOWARD GARDNER zekayı, Problem çözme kapasitesi, Problemlerin çözümü için farklı çözüm yolları üretebilme kapasitesi Yaşadığı topluma değerli kültürel ürünler katma gücü olarak tanımlamaktadır.

ÇOKLU ZEKA KURAMI Zekanın tek bir boyutta olmadığını, aksine her bireyin farklı derecelerde, çeşitli zekalara sahip olduğunu öne sürer.

Gardner’a göre; “.......bütün çocuklar bu zekâ türlerine çeşitli düzeylerde sahip olarak doğarlar, bu zekâ türlerinden bazılarına daha çok eğilimleri olabilir.” Zekâ türleri çeşitli yöntemlerle geliştirilebilir.

ZEKA ALANLARI Sözel – Dilsel zekâ Mantıksal – Matematiksel zekâ Görsel – Uzamsal zekâ Müzikal – Ritmik zekâ Bedensel – Duyudevinimsel zekâ Kişilerarası - Sosyal zekâ İçsel - Özedönük zekâ Doğacı - Doğa zekâsı

ZİHİNSEL (BİLİŞSEL) GELİŞİM DÖNEMLERİ Piaget zihinsel gelişimi 4 dönemde inceler: Duyusal motor dönemi İşlem öncesi dönem Somut işlemler dönemi Soyut işlemler dönemi

Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri Gelişim aşaması ve yaklaşık yaş Duyusal Motor Dönem (0 - 24 ay) Karakteristik Davranış Refleks Dönemi (0-2 aylar) Emme, yakalama gibi basit refleksler.  İlk tekrarlama tepkileri (2-4 aylar) Parmaklarını sürekli açma-kapama gibi kalıp tekrar davranışları. İkincil tekrar tepkileri (4-8 aylar) Karyolanın üzerine asılmış hareketli şeylere ayak veya eliyle vurarak sürekli hareket ettirmek gibi.

Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri Gelişim aşaması ve yaklaşık yaş Duyusal Motor Dönem (0 - 24 ay) Karakteristik Davranış İkincil tepkilerin koordinasyonu (8-12 aylar) Tepkiler karmaşık ve amaçlı şekilde koordine edilir.  Saklanan bir şeyi bulmak için bir nesnenin arkasına “amaçlı” hareket. Üçüncü derecede tekrar tepkileri (12-18 aylar) Bebek daha amaçlı hareketleri tekrar eder. Oyuncağını almak için bazı nesneleri kullanır. Yastığa çıkarak bir oyuncak alma..  Nesne devamlılığı *

Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri Gelişim aşaması ve yaklaşık yaş Duyusal Motor Dönem (0 - 24 ay) Karakteristik Davranış Zihinde bağlantılar kurarak yeni araçlar icat etme (18-24 aylar) Zihninde temsili bir ortam yaratma belirtileri.  Yavaş yavaş problem çözme basamaklarını kafasında kuruyor gibidir (ama henüz tepki yok).  Biraz geciken taklitler.

Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri Gelişim aşaması ve yaklaşık yaş İşlem Öncesi Dönem (2-6 yaş) Karakteristik Davranış İşlem Öncesi Dönem (2-6 yaş) Dil gelişimi bir hayli ileri fakat konuşma ben-merkezli.  Basit hareket oyunlarından ziyade sembolle göstermekten hoşlanma.  Etkileşimli akıl yürütme.  Nesnelerin kendisi olmadan hafızada canlandırma ve bu sözcüklerle konuşma.

Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri Karakteristik Davranış Sezgisel Dönem (4-6 yaş) Konuşmada ben-merkezcilik azalır, sosyal konuşma ortaya çıkar.  Bazı alanlardaki mantıksal kavramları sezgisel olarak anlar. Nesnelerin bir yönüne dikkat ederler. Kavramlar işlenmemiş. Sihirsel artma, eksilme ve kaybolmaya kolayca inanma.  Etik açıdan doğrunun altındaki prensibi anlamıyor. Oyun kuralları geliştirmekten ziyade yap-yapma emirleri yerine getiriliyor. Gelişim aşaması ve yaklaşık yaş İşlem Öncesi Dönem (2-6 yaş)

Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri Karakteristik Davranış Eşyanın korunumu gelişmemiş. Sivri ve yayvan bardaklardaki eşit miktar sular eşit görülemez. Tek yönlü mantık. A=B ama B=A anlaşılmaz. Hayal dünyası geniş. Her şeyi canlandırıp konuşabiliyor. Bebeğine darılıp saatlerce konuşmuyor. Gelişim aşaması ve yaklaşık yaş İşlem Öncesi Dönem (2-6 yaş) Eşyanın korunumu *

Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri Karakteristik Davranış Organize ve mantıklı düşünme.  Çoklu sınıflandırma, nesneleri mantıklı sıraya koyma, eşyanın korunumu prensiplerini kavrama yeteneği.  Somut problem çözmeyi yapabilme.  Birçok aritmetiksel işlemi zihinden yapabilme. 3+4 = 7 and 7-4 = 3, vs.) Mantıksal sınıflandırmalar (renkler, uzunluk gibi) yapabilme.   “Sayı”, “hayvan” gibi kategoriler oluşturarak içini doldurmaya başlar. Gelişim aşaması ve yaklaşık yaş Somut İşlemler Dönemi (7-11. yıllar)

Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kademeleri Karakteristik Davranış Düşünme daha soyut olur, soyut mantık prensiplerini işletir.  Hipotezler oluşturur ve test eder, tümden gelim, tüme varım gibi zihinsel işlemleri yapabilir. Somut bağlantılardan ziyade soyut kavramlarla rahatça düşünebilir. Soyut mantıksal sistemler çalışır.  Oranlar,cebirsel dönüştürmeler ve diğer saf soyutlamalar yapılır.  Mantıksal akıl yürütmeler (klasik mantık) yapılabilir. Gelişim aşaması ve yaklaşık yaş Soyut İşlemler Dönemi (11-15. yıllar)