Kimyasal Bileşikler

YAYGIN OLARAK BİLİNEN BAZI İNORGANİK KATYONLARIN İSİMLERİ VE FORMÜLLERİ Alüminyum (Al3+) Kurşun (II) (Pb2+) Amonyum (NH4+) Lityum (Li+) Baryum (Ba2+) Magnezyum (Mg2+) Kadmiyum (Cd2+) Manganez (II) (Mn2+) Kalsiyum (Ca2+) Cıva (I) (Hg22+) Sezyum (Cs+) Cıva (II) (Hg2+) Krom (III) (Cr3+) Potasyum (K+) Kobalt (II) (Co2+) Gümüş (Ag+) Bakır (I) (Cu+) Sodyum (Na+) Bakır (II) (Cu2+) Stronsiyum (Sr2+) Hidrojen (H+) Kalay (II) (Sn2+) Demir (II) (Fe2+) Çinko (Zn2+) Demir (III) (Fe3+)

YAYGIN OLARAK BİLİNEN BAZI İNORGANİK ANYONLARIN İSİMLERİ VE FORMÜLLERİ Bromür (Br-) Sülfat (SO42-) Karbonat (CO32-) Hidrojen sülfat (bisülfat) (HSO4-) Hidrojen karbonat (bikarbonat) (HCO3-) Sülfit (SO32-) Klorat (ClO3-) Sülfür (S2-) Klorür (Cl-) Hidroksit (OH-) Kromat (CrO42-) İyodür (I-) Dikromat (Cr2O72-) Nitrat (NO3-) Siyanat (CN-) Nitrit (NO2-) Fosfat (PO43-) Nitrür (N3-) Hidrojen fosfat (HPO42-) Oksit (O2-) Dihidrojen fosfat (H2PO4-) Permanganat (MnO4-) Florür (F-) Peroksit (O22-) Hidrür (H-) Tiyosiyanat (SCN-)

Elementlerin bileşiklerinde en çok karşılaşılan değerlikleri H +1 -1 He Li Be +2 B +3 C +4 N +5 -3 O -2 F Ne Na Mg Al Si P S +6 Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn +7 Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba La Hf Ta W Re Os +8 Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Elementlerin bileşiklerinde en çok karşılaşılan değerlikleri

İyonik bileşikler Al3+ ve O2- Ca2+ ve NO3- Mn4+ ve O2- İyonik bileşikler elektriksel olarak nötrdür. İyonik bileşiklerin formülleri yazılırken buna dikkat edilmesi gerekir. Bunu sağlamak için pratik bir yol, katyonun yük sayısını anyonun numarası yapmak, anyonun yük sayısını da katyonun numarası yapmaktır. Çok atomlu anyonlara numara verilmesi gerekiyorsa, parantez içinde yazılırlar. Örnekler: Al3+ ve O2- Ca2+ ve NO3- Mn4+ ve O2- Al2O3 Ca(NO3)2 Mn2O4 → MnO2 Eğer yazılacak rakam 1 ise yazmaya gerek yoktur. İyonik bileşiklerin formülleri yazılırken sadeleştirme yapılır.

Kimyasal Bileşiklerin Adlandırılmaları

İyonik bileşikler İyonik bileşikler isimlendirilirken önce katyonun sonra anyonun ismi yazılır. Birden fazla yükü olan katyonların iyonik bileşikleri yazılacağı zaman katyonun yükü Roma rakamları ile parantez içerisinde katyonun ve anyonun isminin arasına yazılır. Örnekler: Al2O3: Alüminyum oksit FeCl2: Demir (II) klorür FeCl3: Demir (III) klorür MnO: Manganez (II) oksit Mn2O3: Manganez (III) oksit MnO2: Manganez (IV) oksit Sodyum iyodür: NaI Çinko sülfat: ZnSO4 Magnezyum permanganat: Mg(MnO4)2 Potasyum dikromat: K2Cr2O7 Kalsiyum fosfat: Ca3(PO4)2 Gümüş nitrat: AgNO3

Moleküler bileşikler Moleküler bileşikler genelde metal olmayan elementlerin çeşitli şekillerde birleşmeleriyle oluşurlar. Moleküler bileşiklerin çoğu iki elementin birleşmesiyle oluşurlar. Bunlar isimlendirilirken genelde ilk olarak birinci elementin ismi yazılır sonra ikinci elementin isminin sonuna bazı ekler getirilerek yazılır. Eğer bir element başka bir elementle birden fazla bileşik yapıyorsa, bu elementler isimlerinin önlerine adet bildiren ekler alırlar. Örnekler: HCl: Hidrojen klorür HBr: Hidrojen bromür SiC: Silikon karbür CO: Karbon monoksit CO2: Karbon dioksit SO3: Kükürt trioksit N2O4: Diazot tetroksit Moleküler bileşiklerin formülleri yazılırken sadeleştirme yapılmaz!

Moleküler bileşikler Ön ek Anlamı Mono- 1 Di- 2 Tri- 3 Tetra- 4 Penta- 5 Hegza- 6 Hepta- 7 Okta- 8 Nona- 9 Deka- 10

Moleküler bileşikler Moleküler bileşiklerin isimlendirilmelerinde ilk element için mono- ekini kullanmaya gerek yoktur. Örnek: SO2: monokükürt dioksit değil, kükürt dioksit Oksitler için “a” ile biten ön eklerdeki “a” molekülün ismi yazılırken düşer. Örnek: N2O4: diazot tetraoksit değil, diazot tetroksit

Moleküler bileşikler B2H6: Diboran CH4: Metan SiH4: Silan NH3: Amonyak Bazı bileşiklerin sistematik isimleri dışında geleneksel olarak kullanılan isimleri vardır. Örnekler: B2H6: Diboran CH4: Metan SiH4: Silan NH3: Amonyak PH3: Fosfin H2O: Su H2S: Hidrojen Sülfür

Mol Kavramı

Elementlerin molar kütlesi ve Avagadro sayısı Atomlar çok küçük olduklarından ve kimyada çalışılan örneklerde sayılamayacak kadar çok atom olduğundan atomların tek tek kütlelerinin ölçülebilmesi mümkün değildir. Bu nedenle belli sayıda atomları içeren bir birim geliştirilmiştir. Bu birime mol denir. Mol’ün tanımı: tam olarak 12,00g 12C izotopu örneğinde bulunan 12C atomu sayısı kadar parçacık içeren (atom, molekül veya diğer parçacıklar) madde miktarına denir. Bir İtalyan kimyacı olan Avagadro bu sayının deneysel olarak belirlenmesine yardımcı olmuştur: 1 mol = 6,022 x 1023 tane atom, molekül, vb.

Elementlerin molar kütlesi ve Avagadro sayısı 12,00g 12C = 1mol 12C atomu = 6,022x1023 tane 12C atomu 12,00g 12C örneği 1,993 x 10-23g = 1 tane 12C atomunun kütlesi 6,022 x 1023 tane 12C atomu 1 tane 12C atomu = 1,993 x 10-23g 1,661 x 10-24g 1 tane 12C atomu = 12akb 1akb = 1,661 x 10-24g > 1g = 6,022 x 1023akb

1g 6,022 x 1023 Oksijen: 16 akb 6,022 x 1023 akb 1 mol Oksijen = 16g/mol Elementlerin atomik kütleleri (yani 1 atomun kütlesi) ile mol kütleleri (yani 6,022 x 1023 tane atomun kütlesi) sayısal olarak aynıdır fakat birimleri farklıdır: 1 tane oksijen atomu = 16 akb 1 mol oksijen = 16 g

Bileşiklerin mol kütleleri Elementlerin mol kütleleri periyodik tablodan bulunabilir. Bileşiklerin mol kütleleri ise bileşikleri oluşturan elementlerin mol kütlelerinin, atom sayıları ile çarpılarak toplanması sonucu bulunur. Ör. H2O’nun mol kütlesi: H= 1,0 g/mol, O= 16,0 g/mol ise 2  1,0 g/mol + 16,0 g/mol = 18,0 g/mol

Mol kavramı ile ilgili basit soru tipleri 100 g Al kaç mol dur? (1mol Alimunyum 27g) 0,25 mol Au kaç gram eder? (1 mol Altın197 g dır) n = m / Ma n= mol sayısı m = kütle Ma= Atom kütlesi

Formüllerin türetilmesi İki tür kimyasal formül vardır: 1.Molekül formülü (gerçek formül): Atomların gerçek sayılarına göre 2.Basit formül: En basit tam sayılar oranına göre Örnek: Hidrojen peroksit 1. Molekül formülü H2O2 2. Basit formülü HO

Bileşiklerin yüzde bileşimi Bir bileşikteki her elementin ağırlıkça yüzdelerine kütlece yüzde bileşim denir. İçerik yüzdesi 1 mol bileşikteki her bir elementin kütlesini, bileşiğin mol ağırlığına bölüp, sonra 100 ile çarpması ile elde edilir. Bir elementin yüzdesi = × 100 n × elementin molar atom kütlesi bileşiğin mol kütlesi

Kaba (basit, empirik, deneysel) formül Bir bileşiğin yüzde bileşiminin deneysel olarak bulunmasıyla o bileşiğin kaba formülü bulunabilir. Kaba formül bileşiği oluşturan elementlerin birleşme oranlarını gösterir. Kaba formül ile moleküler formül farklı olabilir. Fakat iyonik bileşikler için kaba formül bileşiğin formülünü gösterir. Molekül formülü = n × kaba formül Mol kütlesi (n = tam sayı) = n Kaba mol kütlesi

Örnek soru tipleri 1. %43.6 P ve % 56.4 O içeren bir bileşiğin basit formülü nedir? 2. Basit formülü P2O5 olan fosfor oksidin molekül ağırlığı 284 g/mol olduğuna göre molekül formülünü bulunuz. 3. Fe2O3 deki Fe yüzdesini bulun. Daha fazla örnek soru ve cevabı kitabınızdan bakınız.

KiMYASAL TEPKIMELER VE KIMYASAL ESITLIKLER Kimyasal tepkime, bir ya da bir kaç maddenin (tepkenler) yani bir bileşik grubuna (ürünlere) dünüstürülmesi işlemidir. Bir tepkimede genellikle aşağıdaki değişimlerden bir yada birden fazlası beklenir: Renk degisimi Gaz cikisi Berrak cozeltide cokelek olusmasi Isi salinmasi ya da sogurulmasi

Tepkime denkleminde tepkenlerin formulu sol tarafa, urunlerin formulleri sag tarafa yazilir: Denklemin iki tarafi bir ok (→) ya da esit isareti (=) ile birlestirilir Denklemi denklestirmek icin yazilan katsayilara stokiyometrik katsayilar denir. Örnek: Propan gazi, C3H8, kolayca sivilastirilip depo edilir ve yakit olarak kullanilmak uzere tasinir. Propanin yanma tepkimesini yazip denklestiriniz C3H8 + O2  CO2 + H2O C esitligi: C3H8 + O2 → 3CO2 + H2O H esitligi: C3H8 + O2 → 3CO2 + 4H2O O esitligi: C3H8 + 5O2 → 3CO2 + H2O Denklestirilmis esitlik C3H8 + 5O2 → 3CO2 + 4H2O

Daha fazla örnek soru ve çözümüne kitabınızdan ulaşabilirsiniz. Örnek Soru Tipleri 1. Klor aşağıdaki tepkime ile elde edilir. MnO2 + 4HCl MnCl2 + Cl2 + 2H2O 25 g MnO2 ile kaç gram HCl tepkimeye girer? Bu tepkimeden kaç gram Cl2 oluşur? 2. 4 g Amonyak ve 14 g Flor dan teorik olarak kaç gram N2F4 elde edilebilir? Tepkime aşağıdaki gibidir: 2NH3 + 5F2  N2F4 + 6HF Daha fazla örnek soru ve çözümüne kitabınızdan ulaşabilirsiniz.

Termokimyasal eşitlikler Sabit basınçta altında oluşturulan tepkimelerde açığa çıkan veya soğrulan ısı entalpi olarak isimlendirilir ve H ile gösterilir. Her saf maddenin bir oluşum entalpisi olduğu kabul edilir ve tepkime sonu entalpi değişimi H = H ürünler –H girenler şeklinde hesaplanır. H = + Endotermik H= - Ekzotermik

Hess yasası Tepkime ister tek basamakta isterse birden fazla basamakta gerçekleşsin reaksiyondan elde edilen ısı değişimi aynıdır.

Örnek soru tipleri 1.Oluşum entalpilerini kullanarak aşağıdaki tepkimenin entalpi değişimini hesaplayınız. A+BC HfA=23 kj HfB=-13 kj HfC=20 kj Cevap Yolu: H = Hürünler - Hgirenler 2.Aşağıda termokimyasal eşitlikler verilmiştir. A+B C+F H=-2321 kj D+E C+F H=1221 kj E+B F H=-32 kj ---------------------------------------- A+D C+F H=???? HESS YASASI