Su Kaynakları -454- Hidrojeoloji Mühendisliği Prof.Dr. İbrahim GÜRER GRUP -1- Su Sondajı

Index: Su sondajının tanımı Sondalama yöntemleri Su sondalama çeşitleri ve ekipmanları http://www.zeminarastirmamerkezi.com/ http://www.simtesas.com/Tr/katalog.htm

Su sondajının tanımı Sondalama kelime anlamı olarak yerin derinliklerine ulaşmak için yapılan delme işlemine denir. Delme işlemi sondalama makinesi ile sondörler tarafından yapılmaktadır. Geniş anlamdan sondalama yeraltında herhangi bir maddenin varlığını araştırmak, aranan maddelerin dağılımını saptamak ve petrol, doğalgaz, su, maden gibi maddelerin üretimini yapmak için sondalama makinesi ile yeri delme işlemidir. http://www.zeminarastirmamerkezi.com/sondaj_dosyalar/sondaj.jpg

Bugün Türkiye’de kullanılan sondalama çeşitleri şunlardır: Araştırma sondalamaları İşletme sondalamaları İçme ve kullanma sondalamaları Temel ve enjeksiyon sondalamaları http://www.aquasu.com/images/sondaj.jpg

Genel olarak sondalama yöntemleri, yapılacak olan sondalamaların amaçlarına kullanılan makine ve ekipmanların özelliklerine göre 2’ye ayrılır: Darbeli sondalama Dönmeli sondalama http://www.aquasu.com/images/sondaj3.jpg

1 – Darbeli sondalama yöntemi: Kayacın parçalanması, takım dizisinin yukarı kaldırılıp aşağı vurdulrulması yani darbelerle sağlandığı bu adla anılır. 2 – Dönmeli (Rotari) sondalama yöntemleri Bu yöntemin esası devamlı olarak dönene bir matkap ve devirdaim çamur vasıtasıyla ilerlemeyi temin etmek olarak özeltenebilir.

Su sondalama yöntemleri Rotari sondalama yöntemi: Bu sondalamaları genellikle Rotari tablalı sondalama sistemiyle yapılmaktadır. EKİPMANLARI http://www.simtesas.com/Tr/katalog.htm Çamur pompası Rotari tablası Manevra başlığı Kaldırıcılar Kravatlar Tutucular Ağırlık tutucuları Anahtarlar Stabilizer Kesici uçlar Saplar Ağırlıklar Tijler Kelly Su başlığı Kanca Halatlar, makaralar Motor

Kanatlı Matkaplar Yıldızlı Matkaplar Karot Matkaplar 1- Kesici Uçlar (Matkaplar) Sondaj sırasında kesme işini gerçekleştiren en önemli eleman matkaplardır. Kanatlı Matkaplar Yıldızlı Matkaplar Karot Matkaplar http://mf.kou.edu.tr/jeoloji/yolcubal/sondaj/sondaj3.pdf Kanatlı Matkaplar: Yumuşak formasyonlarda kullanılırlar. Bu sebepten dolayı fazla ağırlık tatbik edilmemelidir. Çünkü matkabın kanatları ağırlık nedeiyle formasyona gömülür. Yıldızlı Matkaplar: Bu matkaplara rulmanlı matkap da denir. En hızlı ilerleme bu tip matkaplarda gerçekleşir. Karot Matkaplar: Su sondajı yaparken bazen bazı formasyonlardan detaylı bilgi alınmak istenebilir. Bu durumda karot matkapları kullanılır.

2 - Saplar Sondajda kullanılar ekipmanlardan 2 ayrı veya aynı, çap ve diş tipine sahip iki parçayı birbirine eklemeke yada kıymetli bir parçanın dişlerini korumak amacıyla kullanılır. 3 – Ağırlıklar Ağırlıklar matkabın üzerine baskı tatbik etmek, titreşimleri önlemek ve kuyunun doğru gitmesini sağlamak amacıyla kullanılır. Ağırlık Boruları http://mf.kou.edu.tr/jeoloji/yolcubal/sondaj/sondaj3.pdf

4 – Tijler Bunlar kuyu takımını askıda tutan, içinden su geçebilen, iki tarafında diş açılmış, kelly ile matkap arasında bulunan borulardır. http://www.simtesas.com/Tr/katalog.htm 5 – Kelly Altında tij üstünde su başlığı bulunan; Rotari tablası veya kelly yatağı vasıtasıyla motordan aldığı hareketi tijlere ileten, içi dolaşım sıvısının geçebilmesi için delik olarak imal edilmiş olan ekipmanlardır. http://mf.kou.edu.tr/jeoloji/yolcubal/sondaj/sondaj3.pdf

6 – Su Başlığı Sondaj sırasında bütün delme takımı üzerinde taşıyan elemandır. 7 – Kanca Gezici makara ile su başlığı, manevra başlığı ile kaldırıcılar arasındaki bağlantıyı sağlayan elemandır. 8 – Donanım Sondaj makinasında iki tane tambur ve halat sistemi bulunur. Temizleme tamburu ve temizleme halatı; cer tamburu ve cer halatı.

9 – Motor Sondajda pompayı hareket ettiren parçaya denir 9 – Motor Sondajda pompayı hareket ettiren parçaya denir. İki çeşit motor kullanılmaktadır: dizel motorlar ve elektrik motorları. 10 – Çamur Pompası Çamur pompsının görevi sirkülasyon sıvısını pompalamaktır. Sirkülasyon sıvısının az yada çok pompalanması çamur pompasının kapasitesine bağlıdır. 11 – Rotari Tablası Rotari tablası motordan aldığı yatay dönme hareketi düşeye hareket haline çevirerek kendi içinden geçen özel tijlerle takıma ve matkaba iletir.

12 – Manevra Başlığı Karotiyer ve tijlerin kuyuya indirilip çıkarılması sağlayan, serbest dönebilen parçaya denir. Sap kısmı içi boş olup gövdedeki iki küçük delikle ilişkilidir. Bunlar manevra esnasında tijin içindeki çamurun boşaltılmasına yardımcı olur. 13 – Kaldırıcılar Boruların kaldırılması işlevini görürler. Kamalı, mandallı, zincirli çeşitleri bulunmaktadır. 14 – Kravatlar İki tutucu tırnağı civatalarla birleştirilmiş, boruları sıkmaya ve kuyuda askıya almaya yarayan ekipmana denir.

15 – Tutucular Sondaj takımlarını ve borularını tutmaya yarayan elemanlardır. Bunlar genellikle konik ve tırtıllı şekilldedir. 16 – Anahtarlar Tij ve boruların eklenmesinde ve sökülmesinde kullanılan parçalardır. 17 – Stabilizerler Sondalama dizisinin stailizasyonunu sağlayarak kuyunun mümkün olduğunca düşey açılmasında yardımcı olurlar.

TEŞEKKÜRLER NOT: Benzin olmadan yaşanabilir ama SU olmadan ASLA!!!

Kaynaklar: Hacettepe Üniversitesi Karst Arşivi. Çeşitli internet kaynakları (resimler üzerinde linkler bulunuyor.)

Hazırlayanlar: Müge Ünal Z.Pınar Doğan Muhsin Avcıoğlu D. Murat Türkyılmaz Mehmet Seyrek