HAVA KİRLİLİĞİ VE KONTROLÜ I Dr. Aykan Karademir
Kirlilik Tarihinden Örnekler 1911 Londra – Kömür dumanından 1150 kişi öldü. Smog kelimesi smoke ve fog karışımı olarak ilk kez kullanıldı. 1952 Londra – Smog nedeniyle 4000 kişi öldü. 1948 Donora, Pensilvanya - Çelik, çinko ve sülfürik asit fabrikası dumanlarından 20 kişi öldü, 6000 kişi hastalandı. 1963 New York City – hava kirliliğinden 300 kişi öldü.
Londra Smog 1952
Londra Smog 1952 13. Yüzyılda Londra’da dışarıda ateş yakmaya karşı yasalar çıkarıldı, çünkü Londra orta çağdan beri kirli bir kent idi.
Londra Smog 1952
Londra Smog 1952
Piccadilly – Öğleden sonra 1955
Mart 23, 2003
Smog Mayıs 7, 2002
Los Angeles
Houston
Güney Afrika’da Orman Yangınları
Bhopal, Hindistan 1984 yılının aralık ayında, çağımızın en büyük felaketlerinden birinin yaşandığı, Hindu yarımadasının ortalarında bulunan şehir. Union Carbide adlı Amerikan şirketinin şehirde bulunan kimyasal madde fabrikasında, gece yarısı başlayan metil izosiyanür isimli zehirli gazın sızıntısı, şehirde yaşayan yaklaşık 3000 kişiyi uykusunda öldürürken, 200 000 kişiyi de değişik ölçülerde sakat bıraktı. Olaydan onlarca yıl sonra, hala sakat bebekler doğuyor şehirde.
Yetişkin bir insan günde 10,000 - 20,000 litre hava solur.
Atmosfer Dünyamızı çevreleyen havanın birçok katmanı vardır. Troposfer: 0-16 km (ağırlık olarak atmosferin % 90’ı. Tüm meteorolojik olaylar burada olur. Yukarıya doğru her 1 km’de 6.5 oC soğur. -60 oC’ye kadar soğur. Dikey olarak oldukça iyi karışmıştır. % 78 N2; % 21 O2
Atmosfer Stratosfer : 16-65 km arası Sıcaklık 0 oC’ye kadar artar. Dikey karışım azdır. Ozon tabakası bu tabaka içinde yer alır. Ozon zararlı güneş ışınlarını absorplar.
Atmosfer Sera Gazları Temel Gazlar Nitrogen/Azot 78.08% Oksijen 20.95% Argon 0.93% Neon 0.0018% Değişebilir Gazlar Karbon Dioksit 0.036% Su Buharı 0.05% (0-4%) Metan 0.00017% Nitroz Oksit (N2O) 0.00003% Ozon (O3) 0.000004% Kloroflorokarbonlar (CFC) 0.00000002% Helyum, Kripton, Kükürt Dioksit Sera Gazları
Atmosfer Konsantrasyon Dönüştürme Faktörleri 1 ppm (v/v) kirletici = 1 litre kirletici/106 litre hava Burada MW = kirleticinin molekül ağırlığı (g) T = ortam sıcaklığı (K) (=273+T (oC)) Ortam sıcaklığı 25 oC alınırsa; T = 273 + 25 = 298 oK, ve 1 ppm = 40.9 x MW µg/m3 olur.
Atmosfer Konsantrasyon Dönüştürme Faktörleri Kirletici ppm µg/m3 Dönüştürmek için tablodaki katsayı ile çarpılır (25 oC ve 760 mm Hg) Kirletici ppm µg/m3 µg/m3 ppm ( x 10-3) Amonyak (NH3) 695 1.44 Karbon dioksit 1800 0.56 Karbon monoksit 1150 0.87 Klor 2900 0.34 Etilen Hidrojen klorür 1490 0.67 Hidrojen florür 820 1.22 Hidrojen sülfür 1390 0.72 Metan 655 1.53 Azot dioksit 1880 0.53 Azot oksit 1230 0.81 Ozon 1960 0.51 Kükürt dioksit 2620 0.38
Atmosfer - Kirlilik Doğal “kirlilik” Işığın neden olduğu yangınların dumanları Yanardağlar Diğer Polenler Bakteriler Mantar sporları Kül Tuzlar Metan
Atmosfer - Kirlilik Antropojenik Kirlilik İnsanlığın başlangıcından beri Endüstri devrimi sırasında hızlanmıştır. Smog: Duman ve kirli hava ile karışık sis. Los Angeles Tipi Smog (fotokimyasal smog) Ozon, hidrokarbonlar ve kısmen oksitlenmiş hidrokarbonlar, azot oksitler ve otomobil egzozları üzerine güneş ışınlarının etkisiyle oluşan az miktardaki diğer gazların bir karışımı. Yüksek sıcaklıklarda ve güneşli havalarda görülür. Londra Tipi Smog (partiküllü, ya da kükürtlü smog) Genelde yüksek kükürt içerikli kömürün yakılmasıyla oluşan kükürt dioksit ile sülfat ve sülfit içeren aerosollerin karışımından oluşur ve SO2’nin H2SO4’e dönmesine neden olur.Yüksek nem ve düşük sıcaklıklarda oluşur.