ISL314 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ VE BİLİMSEL YAZIM 11. HAFTA ISL314 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ VE BİLİMSEL YAZIM Yrd. Doç Dr. Ozan BÜYÜKYILMAZ ozanbuyukyilmaz@karabuk.edu.tr

Bilimsel Araştırmada Kaynak Gösterimi 11. Hafta Bilimsel Araştırmada Kaynak Gösterimi

İçerik Kaynak Gösterme Kaynak Göstermenin Amaçları Kaynak Göstermenin Nedenleri Kaynak Gösterme Yöntemleri Kaynakçanın Yazımı

Giriş Başkalarına ait ve özgünlüğe sahip fikirler, ister aynen alınsın, ister araştırmacının kendi üslup ve ifadesiyle aktarılmış olsun, normal olarak alındıkları kaynakların gösterilmesi gerekir. Bilimsel araştırmalarda kaynak gösterme, bilim ahlakının bir gereği olduğu kadar, çalışmanın doğruluk ve güvenilirliğinin de bir kanıtıdır.

Kaynak Gösterme Araştırmada yararlanılan ve metin içinde atıfta bulunulan tüm kaynaklar kaynakça bölümünde yer almalıdır. Ayrıca kaynakçada yer alan tüm kaynaklara, metin içinde atıfta bulunulmuş olmalıdır.

Kaynak Göstermenin Amaçları Dürüst davranmak: Kendimize ait olmayan bilgi, belge ve verilerin asıl sahibini açıklamak. Denetime yardımcı olmak: Bildirilen kaynağın gerçek olup olmadığını, alınan bilginin doğru olup olmadığını kontrol etmek isteyenlere kolaylık sağlamak. Yardımcı olmak: Kaynağın aslına ulaşarak daha ayrıntılı inceleme yapmak isteyenlere yardımcı olmak. Destek sağlamak: Savunduğumuz teze ya da görüşe destek sağlamak ve okuyucuları ikna etmek.

Kaynak Göstermenin Nedenleri Ahlaki ve yasal zorunluluklar. Araştırmanın bilimsel değerinin göstergesi olması. Araştırmacının savunduğu görüşlerin doğruluğunu ve güvenilirliğini desteklemesi. Araştırmacının yararlandığı kaynaklara hakim olup olmadığının ve ayrıca söz konusu kaynaklara ne kadar sadık kaldığının belirlenmesinde önem arz etmesi. Aynı konuda araştırma yapacak araştırmacılara yararlanabilecekleri kaynaklar konusunda yol gösterici olması.

Hangi durumlarda kaynak gösterme zorunluluğu ortaya çıkar? Başkasının eserinden bir aktarma yapıldığı, Başkasının bulduğu yöntem, sonuç veya amaçtan faydalanıldığı, Başkasının eserinden rakam, katsayı, şekil, grafik, resim vb. alınarak kullanıldığı, Az veya çok başkasının eserinden esinlenildiği, Ve yukarıdakilerin dışında başkalarının eserlerinden doğrudan ve dolaylı olarak faydalanıldığı durumlarda kaynak gösterme zorunludur.

Genel kurallar, prensipler veya uygulamalar konusunda kaynak göstermeye gerek yoktur. “Yardım severlik bir fazilettir” veya “hava şartları piknik yapanların sayısını etkiler” gibi örnekler böyledir. Ayrıca herkesin bildiği, açık ve seçik olarak fark edilen bilgiler için de kaynak gösterme ihtiyacı yoktur. örneklerinde “Roma, İtalya’nın başkentidir” ya da “Almanya, Avrupa Topluluğu’nda en güçlü ekonomiye sahip ülkedir” de durum aynıdır.

Bilimsel araştırmalarda kaynak bildirimi dört ayrı yerde yapılabilmektedir: DİPNOT şeklinde sayfanın sonunda Cümle içerisinde veya CÜMLE SONUNDA Bölüm sonlarında (KAYNAKÇA LİSTESİ) Kitap veya makalenin sonunda (KAYNAKÇA LİSTESİ)

Kaynak Gösterme Yöntemleri Kaynak göstermede birbirinin alternatifi olan iki farklı yöntem vardır. Bu yöntemlerden birincisi dipnot yöntemi, ikincisi soyad-yıl yöntemidir.

Dipnot Yöntemiyle Kaynak Gösterme Dipnot yönteminde alıntının sonuna bir numara yazılmakta ya da işaret (yıldız vb.) konulmakta ve aynı sayfanın altına numara ya da işaretin konulduğu alıntının hangi kaynağın hangi sayfasında alındığı dipnot şeklinde yazılmaktadır.

Dipnotların Numaralandırılması Eğer bir araştırmada dipnot sayısı azsa ve dört, beş sayfaya bir ya da iki dipnot düşüyorsa, her sayfadaki dipnotlara bir rakamından başlanılarak numaralar verilir. Bazı araştırmalarda ise araştırmadaki tüm dipnotlar bir rakamdan başlayarak baştan sona numaralandırılır. Bu uygulamanın sakıncası, araştırmanın hacimli olması halinde, bir dipnot ilavesi ya da bir dipnotun çıkarılması halinde, tüm dipnotların numaralarının değişmesidir.

Dipnotların numaralandırılmasında genellikle rakamlar kullanılır. Ancak dipnotların çok az olduğu bazı çalışmalarda, rakam yerine yıldız (*), artı (+), paralel (=) ve benzeri semboller de konulabilir. Böyle bir durumda, dipnot numarasını göstermek için bu işaretler yan yana yazılır. Örneğin dördüncü dipnot için, yan yana dört yıldız (****) konulur.

Dipnot numarasının metinde konulması gereken yer, alıntının hemen sonudur. Eğer alıntı bir paragrafsa dipnot numarası paragrafın son kelimesinin üzerine, alıntı bir kavram ya da isimse, bu defa kavram ya da ismin hemen üzerine yazılır.

Dipnotun sayfa içindeki yeri ise sayfanın en altıdır. Dipnotu bulunan sayfada metin, dipnot yazılmasına olanak sağlayacak şekilde en alta gelmeden kesilir. Metnin son satırının altına, soldan başlayarak yarım satır uzunluğunda bir çizgi çizilir ve dipnotlar, bu çizginin altına yazılır.

Dipnot Örnekleri (İlk Kez Gösterim) Kitap: 1 Erhan Kotar, Tek Düzen Hesap Planına Göre Genel Muhasebe: Temel İlkeler, Ekin Kitap Evi Yayını, Ankara, 1996, s. 250. Makale: 2 Ömer Akat, “Çokuluslu İşletmeler ve Faaliyet Sebepleri”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 15, sayı 1, 1994, s. 62.

Dipnot Örnekleri (İkinci ve Daha Fazla Başvuru) Aynı kaynağa yeniden başvuru yapılmasında Latince kısaltmalardan yararlanılabilmektedir. Bu kısaltmalar: İbid: “aynı yerde” anlamına gelen “ibidem”in kısaltılması. Loc. cit: “yukarıda belirtilen yer” anlamına gelen “logo citatio”nun kısaltılması. Op. cit: “yukarıda değinilen çalışma” anlamına gelen “opere citatio”nun kısaltılması.

İbid 1 Nalan Ölmezoğulları, İktisadi Sistemler, Ezgi Kitap Evi Yayını, Bursa, 1996, s. 51. 2 İbid. (araya başka bir kaynak girmeden 1’deki eserin aynı sayfasına yeni bir başvuru) 3 İbid. s. 153. (araya başka bir kaynak girmeden 1’deki eserin farklı bir sayfasına yeni bir başvuru)

Loc. cit., Op. cit. 4 Cafer Unay, Makro Ekonomi, Yenilenmiş 6. Basım, Ekin Kitap Evi Yayınları, 1996, Bursa, s. 381. 5 Ölmezoğulları, op.cit., s. 165. (Ölmezoğullarının 1’deki eserine, araya başka kaynak girdikten sonra tekrar başvuru) 6 Erol İyibozkurt, Uluslararası İktisat: Teori ve Politika, Gözden Geçirilmiş 3. Basım, Ezgi Kitap Evi Yayınları, 1995, Bursa, s. 400. 7 Unay, loc.cit. (Unay’ın 4’teki eserinin aynı sayfasına, araya başka bir eser girdikten sonra tekrar başvuru)

A.g.e., A.g.m., A.g.k. Bir kaynağa ikinci defa atıf yapılırken, araya başka bir kaynak girmemişse, latince “ibid” yerine, bazı eserlerde a.g.e. (“adı geçen eser”in kısaltması), a.g.m. (kaynak eser makale ise “adı geçen makale”nin kısaltması) kullanılmaktadır, loc.cit yerine y.a.g.e. (“yukarıda adı geçen eser”in kısaltması) kullanılmaktadır.

Dipnot Yöntemiyle Kaynakçanın Hazırlanışı Zeynel Dinler, Tarım Ekonomisi, 4. Basım, Ekin Kitap Evi Yayınları, 1996, Bursa, s. 87. Kaynakça: Dinler, Zeynel, Tarım Ekonomisi, 4. Basım, Ekin Kitap Evi Yayınları, 1996, Bursa.

Dipnot: G. Smith, “Editörün Rolü”, Bilimsel Makale Yazımı, Der: George M. Hall, Çev: Hasan Doğruyol, Nobel Tıp Kitap Evleri, 1998, İstanbul, s. 113. Kaynakça: Smith, G., “Editörün Rolü”, Bilimsel Makale Yazımı, Der: Gerorge M. Hall, Çev: Hasan Doğruyol, Nobel Tıp Kitap Evleri, 1998, İstanbul, s. 110-122.

Soyad-Yıl Yöntemiyle Kaynak Gösterme Dipnot sisteminin, sayfa içinde metne ayrılan bölümün yerini işgal etmesi nedeniyle araştırmanın sayfa adedinin yapay olarak artmasına neden olması, okuyucunun dikkatini dağıtması ve sayfa düzenlemesini güçleştirmesi vb. sakıncalarının olduğu öne sürülerek eleştirilmektedir.

Metin içerisinde, soyad-yıl yönteminde bir ayraç içinde eserinden alıntı yapılan yazarın soyadı ile alıntı yapılan eserin yayım tarihi ve alıntı yapılan sayfanın numarası yazılmaktadır. Alıntı yapılan yazarın birden fazla eseri varsa, hangi eseri olduğunun ayırt edilebilmesi için kaynakçada eserin yayım tarihinin yanına konulan a, b, c, d,vb. harfler, ayraç içinde, yayım yılı yanına ilave edilmektedir.

Soyad-yıl yöntemi örnekleri Tek yazarlı kitap Kaynakçada: Korkmaz, Turhan (1999); Hisse Senedi Opsiyonları ve Opsiyon Fiyatlama Modelleri, Ekin Kitabevi, Bursa. Metin İçinde: (Korkmaz, 1999:34).

İki yazarlı kitap Kaynakçada: Ceylan, Ali ve Turhan Korkmaz (2004); Sermaye Piyasası ve Menkul Değer Analizi, 2. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa. Metin İçinde: (Ceylan ve Korkmaz, 2004:120).

İkiden fazla yazarlı kitap Kaynakçada: Orhunbilge, Neyran, Ali Sait Albayrak ve Nizamettin Bayyurt (2006); Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Avcıol Basım Yayın, İstanbul. Metin İçinde: (Orhunbilge vd., 2006:330-333).

Kaynakçada: Anderson, David R., Dennis J. Sweeney ve Thomas A. Williams (1994); An Introduction to Management Science, 7th Edition, West Publishing Company, New York. Metin İçinde: (Anderson vd., 1994:245-247).

Derleme kitap Kaynakçada: Tüylüoğlu, Şevket ve Hamza Çeştepe (2004); “Kalkınma Teorilerinin Temelleri ve Gelişimi,” Kalkınma Ekonomisi: Seçme Konular, (Der.: Sami Taban, Muhsin Kar), Ekin Kitabevi, Bursa. Metin İçinde: (Tüylüoğlu ve Çeştepe, 2004:35–38).

Çeviri kitap Kaynakçada: Hirst, P. ve G. Thompson (1998); Küreselleşme Sorgulanıyor, (Çev.: Ç. Erdem ve E. Yücel), Dost Kitabevi, Ankara. Metin İçinde: (Hirst ve Thompson, 1998:34–45).

Kurum yayını Kaynakçada: İTO (2003); Ekonomik Rapor, İTO Yayınları No: 2003–57, İstanbul. Metin İçinde: (İTO, 2003:34–45).

Makale Kaynakçada: Murat, Güven (2002); “Dünyada ve Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Nedenleri, Boyutları ve Çözüm Önerileri,” Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, s. 45–62. Metin İçinde: (Murat, 2002:48).

Kaynakçada: Bağdigen, Muhlis ve Ahmet Beşkaya (2002); “How Accurate is Revenue Forecasting in Turkey? An Empirical Analysis,” Yapı Kredi Economic Review, Cilt 3, Sayı 2, s. 29-37. Metin İçinde: (Bağdigen ve Beşkaya, 2002:29–37).

Yazarsız/Anonim-Kolektif Yayınlar Kaynakçada: Anonim (2005); Öğrenen Organizasyonlar, KalDer Yayınları, İstanbul Metin İçinde: (Anonim, 2005:3–5).

Yayınlanmamış Tezden Yapılan Alıntılar Kaynakçada: Albayrak, Ali Sait (2003); “Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Çok Değişkenli İstatistik Yöntemlerle İncelenmesi,” Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Metin İçinde: (Albayrak, 2003:322–324).

Tebliğ Kaynakçada: Öztürk, Nurettin (2003); “Serbest Bankacılık: İskoçya ve ABD Deneyimleri ve Günümüzde Uygulanabilirliği,” IV. Liberal İktisatçılar Kongresi, 9–11 Nisan, Kapadokya-Ürgüp, s. 24–28. Metin İçinde: (Öztürk, 2003:26).

Elektronik Ortamdan Yapılan Alıntılar Kaynakçada: DPT (2004); Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001–2005) 2004 Yılı Programı Destek Çalışmaları, http://ekutup.dpt.gov.tr/program/pdf, (Erişim Tarihi: 22.02.2005). Metin içinde: (DPT, 2004:48).

Kaynakçada: Berry, John N. (1998); “Educate Library Leaders,” Library Journal, http://www.epnet.com/ehost, (Erişim Tarihi: 03.04.2006). Metin içinde: (Berry, 1998:48).

Kaynakçada (alıntı doğrudan bir siteden yapılmışsa): SPK (2006); http://www.spk.gov.tr/HaberDuyuru/haberduyuru.htm?tur=teblig, (Erişim Tarihi: 10.05.2006). Metin içinde: (SPK, 2006).

Aynı Yazarın Birden Çok Eserinden Yapılan Alıntılar: Eserler yayın yılına göre en önce yayınlanandan başlanarak sıralanır. Aynı yıl içindeki yayınlar a, b, c ile birbirinden ayırt edilir.

Kaynakçada: Orhunbilge, Neyran (2000a); Tanımsal İstatistik Olasılık ve Olasılık Dağılımları, Avcıol Basım Yayın, İstanbul. Orhunbilge, Neyran (2000b); Örnekleme Yöntemleri ve Hipotez Testleri, Avcıol Basım Yayın, İstanbul. Orhunbilge, Neyran (2004); Zaman Serileri Analizi ve Tahmin Teknikleri, Avcıol Basım Yayın, İstanbul. Metin içinde: (Orhunbilge, 2000a:48–49); (Orhunbilge, 2000b:20–23; Orhunbilge, 2004:53–57).

Bazen kaynakçada aynı soyadı taşıyan birden fazla yazar bulunabildiği gibi, bunların eserleri de aynı yıl içinde yayınlanmış olabilir. Bu gibi durumlarda, ayraç içinde yazarların soyadlarının önüne adlarını da ilave etmek gerekir. Eğer yazarların eserleri ve eserlerinin yayın yılı da aynı ise, soyada ilave olarak, eserin başlığının ilk kelimesini de yazmak gerekir.

Örnek (Emin Ertürk, 1996, s. 27). (Emin Ertürk ve Hasan Ertürk’ün, 1996 yılında yayınlanmış çalışmalarını ayırmak için Ertürk’ün ismi de yazılmıştır). (Demir, 1998, Türkiye’de…, s. 21). (Kaynakçada iki Ali Demir vardır ve her ikisinin de 1998 yılında yayınlanmış eseri vardır).

Kaynakçanın Yazımı Kaynakçada, atıf yapılan kaynaklarla ilgili tüm bibliyografik bilgiler aynen yansıtılır. Ancak, kaynakçada, kaynakların yazarlarının soyadı en başa alınır. Soyadı ile ad arasına virgül koyulur. Kaynakçada yer alan kitaplar için, sayfa numarası belirtilmez. Ancak, dergi veya derleme kitaplarda yer alan makalenin hangi sayfalar arasında yer aldığı belirtilir. Kaynakça unsurları, girişlerinin ilk harflerinden başlayan bir düzen içinde alfabetik olarak dizilir.

Kaynakçayı düzenlerken başvurulan en yaygın yöntem yazar adlarının alfabetik olarak sıralanmasıdır. Önce soyadın baş harfine göre, bu harf aynı ise ikinci, üçüncü vs. harflerine göre sıralama yapılır. Soyadları aynı olan yazarların sıralanışı adlarına göre yapılır. Eğer bir yazarın birden çok eseri varsa, eserlerin yayın tarihine göre sıralaması eskiden yeniye doğru yapılır.

Kaynakça Albayrak, Ali Sait (2006); ZKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri Yazım ve Basım Yönergesi, Zonguldak. Arıkan, Rauf (2000); Araştırma Teknikleri ve Rapor Yazma, Geliştirilmiş 3. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara. Arlı, Mine ve Hamil Nazik (2003); Bilimsel Araştırmaya Giriş, Gözden Geçirilmiş İkinci Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara. Aziz, Aysel (1994); Araştırma Yöntemleri – Teknikleri ve İletişim, Genişletilmiş 2. Basım, Turhan Kitabevi, Ankara. Bal, Hüseyin (2001); Bilimsel Araştırma Yöntem ve Teknikleri, SDÜ Basımevi, Süleyman Demirel Üniversitesi Yayın No: 20, Isparta. Balcı, Ali (2004); Sosyal Bilimlerde Araştırma, 4. Baskı, Pegem A Yayıncılık, Ankara. Baş, Türker (2008); Bilimsel Bir Araştırma Ödevi Nasıl Hazırlanır?, www.odevarsivi.com/e-kitap/odev.pdf, (Erişim Tarihi: 15.12.2008). Dinler, Zeynel (2000); Bilimsel Araştırma ve İnternet’e Bağlı Bilgi Merkezleri, İkinci Basım, Ekin Kitabevi, Bursa. Şencan, Hüner (1995); İşletmeciler ve İktisatçılar için Rapor Yazımı, Şahinkaya Matbaası, İ.Ü İşletme Fakültesi Yayın No: 264, İstanbul.

Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim…