Demografik Dönüşüm ve Doğurganlıktaki Değişimlerin Anne ve Çocuk Sağlığına Etkileri Prof.Dr.Seçil ÖZKAN Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 17.Kasım.2011 Antalya

Sunum Planı Anne ve Çocuk sağlığı göstergelerindeki Değişimler Doğum öncesi ve sonrası bakım hizmetlerindeki değişimler Gebe, lohusa ve bebek, çocuk izlemlerindeki değişimler Çocukların beslenme düzeyindeki değişimler Çocukların aşılanma düzeyindeki değişimler Anne, bebek ve çocuk ölümleri Bebek ve beş yaş altı ölüm hızlarındaki değişimler Anne ölüm oranındaki değişimler Türkiye’de yaşanan bu demografik dönüşüm ve doğurganlıktaki değişimler anne ve çocuk sağlığını etkilemektedir. Anne ve çocuk sağlığı göstergelerinde meydana gelen değişimin sonucu olarak ortaya çıkan anne, bebek ve çocuk ölümlerinin seviyesindeki değişimlerin incelenmesi önemlidir.

Doğum öncesi ve sonrası bakım hizmetleri Anne ve bebeğin sağlık risklerini azaltır Yaşam kalitelerini artırır kadınların eğitim seviyesinin artması, kentleşme ve gelir artışı gibi sosyoekonomik nedenler yasal düzenlemeler

Doğum öncesinde ve doğum sırasında alınan bakım hizmetlerinin yaygınlığındaki değişimler(1983-2008) 1980li yılların başlarında annelerin ancak yüzde 38i sağlık personelinden doğum öncesi bakım alabilirken;bu oran 1990ların sonunda yüzde 68e,günümüzde ise yüzde 92ye yükselmiştir 1980li yıllarda annelerin ancak yüzde 42si doğumlarını sağlık kurumlarında yaparken günümüzde bu oran yüzde doksana ulasmıstır doğumlarını sağlık kurumlarında yapanların artısına paralel olarak doğumun bir sağlık personeli yardımıyla gerceklestirenlerin de oranı artmıstır.günümüzde annelerin yüzde 91i doğumlarını bir sağlık personeli yardımıyla gerceklestirmektedir

Doğum öncesi ve sonrası bakım hizmetleri Sağlık personelinden doğum sonrası bakım alma durumu Neredeyse tamamı doğumu izleyen ilk 24 saatte alıyor Bölgesel farklılıklar mevcut Annelerin %82’si Bebeklerin %88’i

Yıllara Göre Gebe Başına Ortalama İzlem Ve Lohusa Başına Ortalama İzlem Sayıları (2001–2010)*. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gebe 1.87 1.7 1.76 2.15 2.41 2.7 3.1 3.3 4.8 4,2 Lohusa 0.71 0.70 0.72 0.80 0.91 1.0 1.1 1.2 1,4 1,5 *Kaynak: Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı,2010

Yıllara Göre Bebek Başına İzlem Ve Çocuk Başına Ortalama İzlem Sayıları (1998–2010)*. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Bebek 5,04 3.2 3,48 5,34 3.35 4.28 4.80 6,73 6,9 7.0 7,4 7,1 Çocuk 1.0 0.7 1.2 1.6 1,6 *Kaynak: Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü 2009 verileri, Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı,

Çocukların beslenme düzeyindeki değişimler Çocukların %97’si emzirilmekte Ancak sadece anne sütü ile beslenme 6 aylıktan küçük çocuklarda bile %42 Ek gıdaya başlama yaşı küçük 5 yaş altındaki çocukların kronik beslenme sorunu %10,3’ü orta derecede %3,2’si ciddi derecede Çocukların dengeli beslenmesi sadece hastalık risklerinin ortadan kaldırılması acısından degil fiziksel ve zihinsel gelişimleri acısından büyük önem taşımaktadır Çocukların anne sütü ile beslenmesi hastalıklara karsıbagısıklama saglayarak onların fiziksel ve zihinsel gelişimine katkıda bulunmakta ve hayatta kalma olasılıklarını yükseltmektedir

Ortanca emzirme süresindeki değişimler(1993-2008)

Çocukların aşılanma düzeyindeki değişimler Tam aşılı çocuk %81 Kızamık,DBT,çocuk felci ve özellikle de tüberküloz aşısının yaygınlığında önemli bir gelişme Hiç aşı olmayan çocuklar %2

Çocukların aşılanma düzeyindeki değişimler

Çocukların aşılanma düzeyindeki değişimler Çocukların aşılanma düzeyindeki değişimler *(TNSA 2003,2008 ve Sağlık Bakanlığı 2010)**. BCG DBT POLİO KIZAMIK HEPATİT B TAM AŞILI*** HİÇ AŞILANMAMIŞ 1 2 3 TNSA-2003 87.7 88.5 75.8 64.4 94.7 82.8 69.1 79.4 - 54.2 2.8 TNSA-2008 95.9 97.2 91.8 89.3 96.8 92.3 88.8 96.5 90.7 85.9 80.5 1.6 Sağlık İstatistikleri Yıllığı-2010 97 98 96 *TNSA 2003’de 12-23 aylık çocukların verileri incelenmiştir. **Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları 2003, 2008 (7, 8) ve Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2010 (9). ***Tam aşılı çocuklar (BCG, kızamık ve üç doz DBT ve polio almış olanlar).

Bebek ve beş yaş altı ölüm hızlarındaki değişimler Bebek ölüm hızı binde 17 Binde 10,1 Postneonatal ölüm hızı binde 4 Neonatal ölüm hızı binde 13 Beş yaş altı ölüm hızı binde 24

Bebek ölüm hızındaki değişimler

Beş yaş altı ölüm hızındaki değişimler

Anne ölüm oranındaki değişimler Türkiye’de Yıllara Göre Anne Ölüm Oranları (Yüzbinde) Türkiye Nüfus Araştırması 1974–1975 208 Türkiye Nüfus Araştırması 1989 (1981 anne ölüm oranıdır) 132 Anne Ölümleri ve Nedenleri Araştırması 1998 (Hastane kayıtları) 49,2 Ulusal Anne Ölüm Araştırması 2005(Ulusal Anne Ölümü Çalışması) 28,5 2007 (Ulusal Veri Sistemi ) 21,3 2008 (Ulusal Veri Sistemi ) 19,4 2009 (Ulusal Veri Sistemi) 18,4 2010 (Ulusal Veri Sistemi) 16,4

Özetle Türkiye son 20 yıl içinde toplumsal, ekonomik ve sağlık alanlarında hızlı bir değişim geçirmiştir Bu bağlamda Türkiye’nin 1990’dan bu yana anne ve bebek, çocuk ölümlerinde azaltmada gösterdiği başarı önemli Anne Ölüm Oranı, Bebek Ölüm Hızı ve 5 Yaş Altı Ölüm Hızında sağlanan azalmalar dünyada görülen en hızlı azalmalar arasında

TEŞEKKÜRLER