SORUMLU ÖĞRETİM ELEMANI KAMU ÖLÇMELERİ DERSİ ÖDEVİ SORUMLU ÖĞRETİM ELEMANI DOÇ.DR. TAYFUN ÇAY

ARAZİ TOPLULAŞTIRMA KAPSAMINDA KIRSAL ALANA GÖTÜRÜLECEK HİZMETLER

Arazi toplulaştırması kısaca “Kırsal Alan Düzenlemesi”dir Arazi toplulaştırması kısaca “Kırsal Alan Düzenlemesi”dir. Bu düzenleme içerisinde; tarımsal alt yapı hizmetlerinden (sulama, drenaj, yol) köy imar planlarına, sosyal ve kültürel tesislerden sağlık tesislerine kadar bir planlama ve uygulama söz konusudur.

Geniş anlamda arazi toplulaştırması hem tarımsal alt yapı, hem de kırsal alt yapı hizmetlerinin gerçekleştirilmesi ile mümkündür.

Kırsal Alana Götürülecek Hizmetler 3083 SAYILI KANUN ARAZİ TOPLULAŞTIRMA TÜZÜĞÜ 1) ARAZİ DAĞITIMI ve KİRALAMA 2) KÖY GELİŞME ALANI DÜZENLENMESİ 3) TOPRAK TAHSİSİNİ DÜZENLEMEK 4) PASİF KAMULAŞTIRMA 5) ARAZİ TOPLULAŞTIRMA 6) ARAZİ İYİLEŞTİRME 7) ÜLKE TOPRAKLARININ VERİMLİ İŞLENMESİ

Günümüzde arazi toplulaştırma çalışmaları, daha ziyade geniş anlamda uygulanmakta ve şu hususları kapsamaktadır; 1 - Fazla parçalanmış, dağılmış arazilerin modern işletmecilik esaslarına göre birleştirilmesi. 2 - Gerekli arazi tesviyesi ve toprak ıslahının yapılması. 3- Köylerin yeniden düzenlenmesi, çevre planlanması, kanalizasyon, elektrifikasyon hizmetlerinin yapılması. 4 - Kırsal alanın korunması ve yeşil alanların düzenlenmesi.

5 - Kırsal alandaki yerleşim yerleri ve toprakların rüzgar ve taşmalardan korunması için gerekli önlemlerin alınması. 6 - Spor sahaları, parklar, yüzme havuzu, bayram-pazar yeri, çocuk bahçesi, okul, sağlık ocağı ve kooperatif binası gibi sosyal hizmet tesisleri için gerekli arazileri, toplulaştırma planları içinde kamulaştırma yapılmadan temin edilmesi. 7 - Köy içi yollarının tanzimi, çiftlik binalarının ıslahı veya yeniden yapılması, içme suyu, elektrik, telefon gibi vasıtaların temini. 8- Baraj, karayolu, demiryolu, hava alanları, sanayi ve turizm tesisleri için gerekli arazilerin ayrılması.

Fazla parçalanmış, dağılmış arazilerin modern işletmecilik esaslarına göre birleştirilmesi. Toplulaştırma projelerinin uygulanmasından sonra proje alanındaki parsel sayısı azalırken, parsel büyüklükleri artmakta ve parsel şekilleri düzeltilmektedir. Ayrıca değişik parsellerde dağılmış bulunan şahıslara ait arazi mülkiyet hisseleri birleştirilerek tüm bir parsel haline getirilmektedir. İşletmelerin net arazi kullanma alanında artış olmaktadır.

Gerekli arazi tesviyesi ve toprak ıslahının yapılması. Arazi Tesviyesi 1.  Piketaj Yapılması 2.  Scrayper ile Arazinin Belli Bir Eğimle Tesviyesinin yapılması Toprak ıslahı 1.  Barajlar, kanallar ve pompalama sistemleri inşa ederek toprağın tarım ve geliştirme amacıyla kullanılabilecek biçimde değiştirilmesi. 2. Tarım yapılacak araziden toprak numuneleri alınıp analizlerin sonucuna göre toprak zenginleştirici ve düzenleyici hazırlayıp araziye serpilerek toprağa karışımı sağlanır

Köylerin yeniden düzenlenmesi, çevre planlanması, kanalizasyon, elektrifikasyon hizmetlerinin yapılması. Köy imar planları uygulama bölgelerinde 3083 sayılı sulama alanlarında arazi düzenlenmesine dair Tarım Reformu Kanunu’nun 14. maddesine ve  Kanunun Uygulama Yönetmeliği’nin 41. maddesine dayandırılarak yapılmaktadır. Köy İmar Planı aşamaları aşağıdaki gibidir: Amaç: Mevcut köylerde düzenli yapılaşmayı sağlamak ve bununla birlikte tarım arazilerine tecavüzleri önlemek amacıyla, geleceğe yönelik konut, sosyal tesisler ve kamusal binalar için gerekli arazilerin üretilmesi ve planlanmasını yaparak vatandaşların ihtiyaçlarını karşılamak.

Çevre Planlaması Ülkemizde büyük şehirler için yapılan metropoliten planlar ve kırsal alanları da kapsayan çevre düzeni planları yapılmakta fakat bu planlardaki arazi kullanım kararları ağırlıklı olarak kent planlama anlayışı içinde üretilmektedir Kırsal yerleşmelerin fiziksel gelişmesine dönük bir takım yasal çerçeveler bulunmaktadır. Bunların en temel olanı 1924 Tarihli 422 Sayılı Köy Kanunu’nda belirtilen düzenleme ilkeleridir. Kanun, köy muhtarlıklarının zorunlu ve isteğe bağlı görevlerini sıralamakta, herhangi bir plan yapılmasını belirtmemektedir. Genel başlıklar halinde değinilen konular; köy meydanından geçen yol yapmak, köy meydanı açmak, köy odası, konuk odası, mescit, derelerin üstüne köprü yapmak, bazı belirtilen mevkilere ağaç dikmek gibi yapı ve bayındırlık işleri ile yakından ilişkili görevler şeklindedir. Uygulaması köylünün isteğine bağlı 14. maddede, evlerdeki odalarla ahırları duvarla birbirinden ayırmak, evi badanalamak, yolları kaldırımlarla döşemek, köyde çamaşırlık, hamam, çarşı-pazar yerleri yapmak gibi ayrıntılandırılmış maddelerle, köyün mekansal boyutu ortaya çıkmaktadır. Kanun’un kabul edildiği dönem şartları dikkate alındığı zaman, yeniden yapılaşan ülkemizde modern köyler oluşturma çabası görülmektedir

Kanalizasyon, elektrifikasyon hizmetlerinin yapılması Türkiye deki köylerin yüzde 7,7 ‘ lik kısmında kanalizasyon sistemi bulunmaktadır. ülkemizde elektrik bulunmayan köy sayısı da bir hayli fazladır. Bu şekilde olan köylere en kısa sürede elektrik temini gerekmektedir.

Kırsal alanın korunması ve yeşil alanların düzenlenmesi Kültür ve doğa varlıklarının korunmasını odağına alan ve buna uygun stratejiler geliştiren bir yaklaşım benimsenmesi. Su kaynakları, dere yatakları, sulak alanlar, tarım alanları, orman alanları,kıyılar, ekolojik duyarlı alanlar, doğal sit alanları, mera ve benzeri doğal değerler ve kaynakların korunması, bu alanlardaki yapılaşmaların kaldırılması ve önlenmesi, bu alanların korunmasına ilişkin mevzuatın etkinliğinin artırılması Yeşil alanların her bölgenin topoğrafik ve iklimsel özelliklerine bağlı olarak bir sistem bütünlüğü içinde geliştirilmesi, erişilebilirliğinin artırılması, bölge bütünü ölçeğindeki mekânsal planlar kapsamında Açık ve Yeşil Alanlar Ana Planı yapılması.Yerleşmelerde açık mekânlar ve yeşil alan eksikliklerinin giderilmesine yönelik tasarım ve düzenlemelerin kırsal mekânsal planlarla uyumlu bir biçimde yapılması.

Kırsal alandaki yerleşim yerleri ve toprakların rüzgar ve taşmalardan korunması için gerekli önlemlerin alınması. Bu tedbirleri; * Su erozyonuna karşı alınacak tedbirler, * Rüzgar erozyonuna karşı alınacak tedbirler, * Çığlara karşı alınacak tedbirler, * Kumullara karşı alınacak tedbirler, * Heyelanlara karşı alınacak tedbirler Şeklinde ana başlıklar halinde sıralamak mümkündür. Toprak erozyonu Su erozyonu Heyelan

Spor sahaları, parklar, yüzme havuzu, bayram-pazar yeri, çocuk bahçesi, okul, sağlık ocağı ve kooperatif binası gibi sosyal hizmet tesisleri için gerekli arazileri, toplulaştırma planları içinde kamulaştırma yapılmadan temin edilmesi Kırsal alanda yapılan kalkınma ve düzenleme çalışmaları kapmasında götürülecek sosyal,kültürel,sağlık vb. hizmetlerin karşılanması için binalar ve bunlar içinde arsalar gerekmektedir.Gerekli olan arsalar kırsal kalkınma planı içindeki bölgeden temin edilmelidir. Bu kapsamda devlet kuruluşlarının ve kamusal alanların arsalarının temininde,tıpkı imar planlarındaki DOP gibi bir kesinti yapılmaktadır.Kesinti miktarı %10 u geçmemekle beraber, ihtiyacı karşılamaması durumunda kamulaştırma yapılmaktadır.

Köy içi yollarının düzenlenmesi, çiftlik binalarının ıslahı veya yeniden yapılması, içme suyu, elektrik, telefon gibi vasıtaların temini. Köy içi yolların tanzimi kapsamında; trafik işaretleri, hız sınırları, asfalt yenileme, yolların düzenlenmesi ele alınabilir. Hazırda bulunan çiftlik binalarının bakımı ve onarımı yapılıp veya yıkılıp yerine daha modern binalar yapılmalıdır. Altyapı çalışmaları kapsamında içme suyu, elektrik, kanalizasyon, telefon hatları oluşturulmalı veya çağa uygun modernize çalışmaları yapılmalıdır.

Baraj, karayolu, demiryolu, hava alanları, sanayi ve turizm tesisleri için gerekli arazilerin ayrılması. Kırsal düzenlemenin yapıldığı bölgenin konumuna bağlı olarak ilerde gerçekleşebilecek projeler (karayolu,otoyol,köprü,tünel,doğalgaz boru hattı,hava alanı sanayi ve turizm bölgesi ilanı vs.) kapsamında gerekli araziler ayrılmalıdır.Aksi halde; örneğin, bir otoyol, tarım için ayrılmış arazilerin tam ortasından geçebilir ve böylece sulama kanalları,tarla sınırları,ağaçlandırma bölgesi çok büyük zararlar görebilir.Bu yüzden halihazırda olan veya olması muhtemel projeler dikkate alınmalıdır.

TARLA SINIRI DÜZELTME Bazı bölgelerde tarla sınırları gereğinden fazla geniş ve tarla sınırları işlenmeyen arazi durumundadır.Bu genişlik ülke çapında düşünüldüğü zaman, işlenmeyen arazi miktarları çok büyük rakamlara denk gelmektedir.Buda bizim milli kaybımız olarak geri dönmektedir.Toplulaştırmayla birlikte bu kayıplar azalmaktadır. Ayrıca çiftçiler arasında doğan sınır kavgalarını sona erdirir.

Toplulaştırma projelerinin uygulanmasıyla parsellerin % 100’ü suya ve yola kavuşmaktadır Arazi toplulaştırmanın temel hedefleri kapsamında her arazi parçasını yola ve suya kavuşturmak vardır. Böylece çiftçilerin tarlalarına ulaşımları ve sulama problemleri ortadan kalkar.

Parçalı ve şekilsiz araziler bir araya getirilerek verimlilik artırılmakta ve makineli tarıma uygun hale dönüştürülerek girdilerde tasarruf sağlanmaktadır Tarla sınırlarının düzeltilmesiyle tarım makinelerinin giremediği yer kalmamakta ve böylece ürün kaybı yaşanmamaktadır. Bu sayede verim artar ve iş gücünden önemli ölçüde tasarruf edilmiş olur.

Müştereklikten doğan huzursuzluklar müşterekliğe son verilebildiği için ortadan kalkmaktadır.

Köy sınırları; yol, kanal, kanalet gibi sabit hudutlara dayandırıldığından köyler arası sınır ihtilafları ortadan kalkmaktadır. Bilinçsizce yapılmış olan kadastro çalışmaları yüzünden bazı köy sınırları belirsizdir. Arazi toplulaştırma kapsamında kadastro yenileme çalışmaları yapıldığından dolayı , hudut belirsizlikleri ortadan kalkar.

İhtiyaç duyulan köylere , yeni köy gelişme alanları ayrılmaktadır Arazi toplulaştırma çalışmaları sayesinde köylerdeki çarpık yapılanmanın önüne geçilir. Tarım işletmeleri belirtilen alanlara inşa edilir ve o bölgelerde faaliyet gösterir. Bu sayede bölgeye gerekli olan teknik altyapı hizmetleri daha kolay ve daha az maliyetle ulaşır.

Arazi Toplulaştırması ile birlikte % 50 tarımsal üretim artışı olmaktadır.Buda bizim çiftçimize götüreceğimiz en temel hizmettir. Toplulaştırmadan sonra, parseller daha büyük ve şekilleri daha düzgün olduğundan, makineli tarım daha kolay yapılmakta ve giderlerde önemli oranda azalmalar olmaktadır. Küçük parseller bir araya getirileceği için, işletme merkezi ile parseller arasındaki uzaklık kısalmakta ve buna bağlı olarak ulaşım giderleri azaldığından; zaman, işçilik ve yakıttan tasarruf sağlanmaktadır. Parsel sayısı azaldığı, şekilleri düzeldiği ve büyüklükleri arttığı için; tohum, gübre, ilaç gibi tarımsal girdiler, daha uygun bir düzeyde kullanılmaktadır. Sulama projelerinin uygulanmasında; eski, dağınık ve şekilsiz parsellerin sınırlarına bağlı kalma zorunluluğu olmayacağından, yatırım giderlerinden tasarruf sağlanmaktadır. Her parselin yola ve kanala sınırı olacağından sulama ve ulaşım randımanı artmaktadır.

Çok parçalı oluşun ortaya çıkardığı tarla sınırı, yol ve su arklarından doğan arazi kayıplarını azaltmaktadır. Küçük parsellerde, ekim esnasında tarla sınırına fazla yaklaşılmama nedeniyle doğacak ürün kayıplarını azaltmaktadır. Yol ve sulama kanalları ile tarla sınırları bitişik olduğu için toprak kaybı yaşanmaz. Az gibi görünen böyle toprak kayıpları ülke genelinde düşünüldüğü zaman , çok büyük arazi parçalarına denk gelmektedir.

Su Sorunları Çözen Sulama Kanalı Hizmetleri Sulama şebekelerinde, parseller çok küçük ve şekilleri düzensiz olduğundan dolayı sulama kanallarına doğrudan doğruya bağlanmamaktadır. Tarlalar tesviyesiz olduğundan tarlanın her tarafına su akıtılamamaktadır. Sulanan parsellerde çukur kısımlarında su birikmekte, yüksek kısımlarına su çıkmamaktadır. Kanalların başındaki üst parsel sahipleri, alt parsellere su geçiş hakkı vermemektedir. Bu sorunlar arazi toplulaştırma hizmetleri kapsamında çözüm bulmaktadır.

Proje alanlarında % 10 kamu yatırım payı kesintisi ile herhangi bir kamulaştırma bedeli ödenmediği gibi sulama inşaatlarında % 30 oranında tasarruf sağlanmaktadır. (Buda arazi toplulaştırma kapsamında devletin vatandaştan aldığı hizmet bedelidir.Böylece devlet mali külfetten kurtulmuş olur)

Toplulaştırmayla birlikte; 1) Gelişmiş tarım teknikleri kullanılmakta, 2) Sulama randımanı yükselmekte, 3) İşletme merkezi ile parseller arasındaki mesafeler kısalmakta, 4) İşletme büyüklükleri artırılmakta, 5) Arazilerden elde edilen net gelir artmakta, 6) Proje alanında özellikle sosyal huzur gibi çok önemli faydalar sağlanmaktadır.

KAYNAKLAR Arazi toplulaştırması (ZİYA PARLAK) Tarım Reformu Genel Müdürlüğü 2009 Faaliyet Raporu KENTGES 2009 Eylem Planı AVRUPA BİRLİĞİ ÜYELİĞİ YOLUNDA TÜRKİYE KIRSAL KALKINMA TEDBİRLERİ UYGULAMA SÜRECİ (M. S. TURHAN) ARAZI TOPLULASTIRMASINDA YASAL DUZENLEME GEREKLILIGI VE YENI ARAZI TOPLULASTIRMA KANUN TASLAGI

HAZIRLAYAN: CANSU YALÇIN 091205075