Antidepresanların klinik kullanımı Prof. Dr. Nevzat Yüksel GÜTF Psikiyatri Anabilim Dalı

Antidepresanların kullanım alanları Majör depresyon Bipolar bozukluk depresif veya karışık tip Siklotimi Distimi Çocuklarda dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu (özellikle İmipramin) Yaşlılarda "psödodemans" ile giden depresyon Şizoaffektif bozuklukların depresyon dönemi

Antidepresanların kullanım alanları (devam) Deprese duygudurum ile giden uyum bozukluğu Tıbbi durumlara bağlı depresyon Uyku bozuklukları İnsomnia Somnanbulism Gece terörü Uyku apnesi Narkolepsi Katapleksi Fonksiyonel enürezis

Antidepresanların kullanım alanları (devam) Anksiyete bozuklukları Fobik bozukluklar Panik bozukluğu Obsesif kompulsif bozukluk Yaygın anksiyete bozukluğu Travma sonrası stres bozukluğu Yeme bozuklukları Bulimia Anoreksi

Antidepresanların kullanım alanları (devam) Madde kullanım bozuklukları Kokain arama davranışı Bazı parafililer Ağrı sendromları Baş ağrısı Metastazlara bağlı kemik ağrıları Somatoform ağrı bozukluğu Süregen ağrı

Antidepresanların kullanım alanları (devam) Gastrointestinal sendromlar İrritabl barsak sendromu Mide ülseri (özellikle amitriptilin, doksepin, İmipramin) Kardiyovasküler Aritmiler

Antidepresanların kullanım alanları (devam) Hafif immün disfonksiyonlar Bazı cilt hastalıkları Organik mental bozukluklara eşlik eden depresif belirtiler Primer dejeneratif demans (depresyon ile) Multi infarkt demans (depresyon ile) Amfetamin veya benzer etkili maddelerin yoksunluğu

Antidepresanların kullanım alanları (devam) Periferik diyabetik nöropati belirtileri Migren Okul fobisi ve diğer ayrılma anksiyetesi bozuklukları Zeka geriliği ya da beyin hasarı olanlarda agresyon ve ajitasyon belirtileri

İlaç seçimi Antidepresan ilaç seçerken gözönüne alınması gereken özellikler şunlardır: Yan etki profili Toksisite Farmakokinetik özellikler Etkileşmeler Uzun süreli kullanımda güvenilirlik

İlaç seçimi- II İlacın kimyasal grubu İlaçla ilgili bilgi birikimi Akut ve geç dönemde kabul edilebilirlik sorunları Etkinlik alanı Etkinin ortaya çıkış hızı

İlaç seçimi- III Sürdürme ve koruyucu tedavisinde etkinlik Etkinlik - maliyet Alma kolaylığı Doz ayarlama gereksinimi Tedaviye uyum sorunları Özel gözlemin gerekip gerekmemesi

İlaç seçerken şu klinik özellikler önemlidir- IV Hasta veya yakın bir aile bireyi bir grup ilaçtan yararlanmışsa öncelikle o ilaç tercih edilmelidir. Hastada önde gelen belirti insomnia veya ajitasyon ise sedatif etkisi yüksek (trazodon, mianserin, mirtazapin, fluvoksamin, sitalopram gibi) bir ilaç seçilmelidir. Uyku sorunları ve ajitasyon düzeldikten sonra sedasyon sorun olabilir.

İlaç seçerken şu klinik özellikler önemlidir- V 1 reseptör bloku postural hipotansiyon ve bazı cinsel işlev bozukluklarından sorumludur. Yaşlılar hipotansif etkiye daha duyarlıdır. Psikomotor retardasyonu olan olgularda sedatif etkisi az olan (protriptilin, desipramin, bupropion, fluoksetin, sertralin, paroksetin gibi) ilaçlar seçilmelidir.

İlaç seçerken şu klinik özellikler önemlidir - VI Kalp sorunu olanlar ve özellikle antikolinerjik etkiye duyarlı olan olgular (örneğin yaşlı diabetikler) bu etkisi düşük olan ilaçlar (desipramin, trazodon, bupropion, fluoksetin, sertralin ve gibi) seçilmelidir.

İlaç seçerken şu klinik özellikler önemlidir - VII Yeme bozukluğu olan deprese olgularda veya epileptik nöbet öyküsü olanlarda bupropion ve maprotilin epilepsi eşiğini düşürebileceği için kullanılmamalıdır.

İlaç seçerken şu klinik özellikler önemlidir - VIII Intihar riski yüksek olanlarda aşırı dozlarda güvenilirliği yüksek olan ilaçlar seçilmelidir (SSRI, NaSSa, SNRI gibi). Epileptiklerde SSRİ uygundur. Allerji sorunu olanlarda güçlü H1 bloku yapan ilaçlar tercih edilmelidir.

Diurnal duygudurum değişiklikleri (örneğin sabah kötüleşme) Antidepresan ilaçlara iyi yanıt alınacağını gösteren özellikler şunlardır Vejetatif belirtiler (anoreksiya, kilo kaybı, orta veya son dönem uykusuzluğu) Diurnal duygudurum değişiklikleri (örneğin sabah kötüleşme) Psikomotor retardasyon, ajitasyon

Antidepresan ilaçlara iyi yanıt alınacağını gösteren özellikler şunlardır -II Otonomik belirtiler Akut başlangıç Depresyon ve ilaca yanıt verme yönünden aile öyküsü Terapötik aralığı olan ilaçlar için ilaç kan düzeylerinin bu aralıkta olması

Antidepresan ilaçlara kötü yanıt alınacağını gösteren özellikler şunlardır Birkaç psikiyatrik bozukluğun aynı anda olması Süregen belirtiler Psikotik özellikler (özellikle duyguduruma uygun olmayan) Hipokondriyak belirtiler, somatik yakınmalar Daha önce ilaç tedavisine yanıt alınamamış olması Yan etkilere duyarlılık öyküsü

Kişilerarası ilişki sorunları, uyum sorunları Antidepresan ilaçlara kötü yanıt alınacağını gösteren özellikler şunlardır-II Kişilerarası ilişki sorunları, uyum sorunları Yönetici işlev bozuklukları, ağır bilişsel bozukluk gösterenler Anksiyete Geçmişte davranım bozukluğu Aynı anda kişilik bozukluk varlığı Somatik kaygılar Sanrısal özellikler

Plaseboya olumlu yanıt veren olguların nitelikleri Değişik iç ve dış etkenlerle düzelme Zaman içinde kendiliğinden düzelme Tedavinin doğrudan ilaç dışında kalan nitelikleri Plasebonun telkin etkisi Hastalığın dalgalanan niteliği

Plaseboya düşük oranda yanıt veren olguların nitelikleri Yoğun vejetatif belirtiler Belirtilerin ağırlığı Pozitif biyolojik belirleyiciler (DST de supresyon olmayışı, REM latansı kısalığı, TRH'ya TSH yanıtında küntleşme) Atağın uzun sürmesi Süregenlik Eğitim düzeyi ve hastalığa karşı içgörü

Tedaviye başlama ve yanıt Başlangıç dozu Tedavi dozu Etkinin ortaya çkışı

Antidepresan ilaçların değişik nörotransmitterler ve reseptörler üzerindeki etkileri (nörotransmitterler için C50 ve reseptörler için nM/L olarak Ki değerleri) (Kent, 2000’den uyarlanmıştır.)

SSRI farkları

Fluoksetin

Sertralin

Paroksetin

Fluvoksamin

Sitalopram

Seçici NRI

Tedavi süresi Daha önceki atakların sayısı Daha önceki atakların ağırlığı, intihar eğiliminin olup olmayışı Ataklar arasındaki süre Ataklar arasındaki belirtiler Atakların nasıl ortaya çıktığı gibi durumlar koruyucu tedavi kararını ve süresini etkiler.

Tedavi süresi İlk atakta tedavi süresi en az iki yıl (??) olmalıdır. Tedaviyi kesme kararını Kalıntı belirtiler Atakların sayısı Şiddeti etkiler.