DÜNYADA SU KAYNAKLARININ KULLANIMI KONUSUNDA YAŞANAN SORUNLAR VE ULUSLARARASI GÜVENLİĞE ETKİLERİ PROF. DR. HASRET ÇOMAK

DÜNYADA SUYUN OKYANUS VE DENİZLERDEKİ TUZLU SU % 97 % 3 TATLI SU (35 MİLYON KM3)

DÜNYADA TATLI SUYUN BUZ KÜTLELERİ VE BUZULLAR YERALTI SULARI % 77.2 % 22.4

TOPLAM TATLI SU MİKTARI GÖL VE BATAKLIK % 0.35’İ % 0.1’İ NEHİR VE DERE

GÜCÜNÜ GÜNEŞTEN ALAN SU DÖNGÜSÜ

YILLIK KİŞİ BAŞINA DÜŞEN SU MİKTARLARINDA DENGESİZLİK EN ZENGİN İZLANDA 68500 M3 EN YOKSUL CİBUTİ 23 M3

SU TÜKETİMİ (ORTALAMA) 1940 1000 KM³ 1960 2000 KM³ 1990 4130 KM³ 2000 5190 KM³

SU TÜKETİMİNİN DAĞILIMI SULAMA % 65 2680 KM³ İÇME KULLANMA % 12 500 KM³ % 23 950 KM³ SANAYİ

KÜRESEL SU KULLANIMININ DAĞILIMI

DÜNYA NÜFUSU YILLIK ARTIŞI DÜNYADA KİŞİ BAŞINA SU TÜKETİMİ (ORTALAMA/YIL) 800-1000 M³ DÜNYA NÜFUSU YILLIK ARTIŞI 80 MİLYON (ORTALAMA) 64 KM³ YILLIK SU ARTIŞ İHTİYACI = 1 FIRAT NEHRİ

1950 1990 DÜNYA NÜFUS ARTIŞI 2 KAT ( 2.6 MİLYAR ) SU KULLANIMI 3 KAT ARTMIŞTIR ERİŞİLEBİLEN TAZE SU KAYNAKLARININ %35’İ

KİŞİ BAŞINA DÜŞEN SU MİKTARI NÜFUS ARTTIKÇA DÜŞMEKTEDİR SU GÜVENLİĞİ

KULLANILABİLİR SU DENGELİ DAĞILMAMAKTADIR DÜNYA NUFÜSUNUN 1/3’Ü YETERLİ VE SAĞLIKLI SU KAYNAKLARINA SAHİP OLAMAMAKTADIR

EVSEL SU KULLANIMI; KUZEY AMERİKA’DAKİ 1 KİŞİ GANA’DA YAŞAYAN 1 İNSANDAN GÜNLÜK 70 KAT DAHA FAZLA SU TÜKETMEKTEDİR. BİR AVRUPALI KULLANDIĞI SUYUN % 32’SİNİ TUVALET KULLANIMI İÇİN HARCARKEN BU ORAN BİR HİNTLİ İÇİN % 1’DİR.

ÖNÜMÜZDEKİ YILLARDA EVSEL SU KULLANIMININ DAHA DA ARTMASI BEKLENMEKTEDİR DÜNYADA KENT NÜFUSUNUN 2025 YILINA KADAR İKİ KAT ARTARAK 5 MİLYARA VE BU SÜRE ZARFINDA NÜFUSU 10 MİLYONU BULAN ŞEHİR SAYISI 300’E ULAŞACAKTIR.

ATIK SU PROBLEMİ DÜNYA NÜFUSUNUN %31’İ UYGUN KALİTEDE İÇME - KULLANMA SUYUNDAN, %46’SI KANALİZASYON SİSTEMİNDEN YOKSUN İÇME-KULLANMA SUYU TEMİNİ VE ATIK SULARIN BERTARAF EDİLMESİ İNSANLIĞIN GELECEĞİ AÇISINDAN BİRİNCİ DERECEDE ÖNEME SAHİPTİR.

Hijyenik atık su sistemine sahip olmayanlar % Sağlıklı suya ulaşamayanlar % HER SEKİZ SANİYEDE BİR, BİR ÇOCUK PİS SUDAN KAYNAKLANAN HASTALIKLAR NEDENİYLE ÖLÜYOR.

DÜNYA BUGÜN BİR TEMİZ SU KRİZİYLE KARŞI KARŞIYA BULUNMAKTADIR 20 YIL SONRA DÜNYANIN YARISI 3.5 MİLYAR İNSAN, SUYUN CİDDİ BİR ŞEKİLDE AZALDIĞI NEHİR HAVZALARINDA YAŞAYACAKTIR. TÜKETİM ALIŞKANLIĞI

SULU TARIM ALANLARI DÜNYA TAHIL ÜRETİMİNİN % 60’I 1966 İLE 1990 ARASINDA DÜNYA TAHIL ÜRETİMİ YAKLAŞIK İKİ KAT ARTMIŞ, % 92’Sİ SULANAN ALANLARDAN ELDE EDİLMİŞTİR.

DÜNYADAKİ TOPLAM SUYUN % 69’U SULAMADA 1990 YILI İTİBARİYLE; DÜNYADA SULANAN TARIM ALANLARI TOPLAMI 240 MİLYON HEKTAR ALAN İKEN YILDA YAKLAŞIK OLARAK % 0,8 ORANINDA ARTARAK 2010 YILINDA 280 MİLYON HEKTAR ALANA ULAŞMASI BEKLENMEKTEDİR.

DÜNYANIN ARTAN DAHA FAZLA NÜFUSU GIDA TALEBİ 21’İNCİ YÜZYILDA HÜKÜMETLER; SU KAYNAKLARININ BİR KISMINI TARIMSAL SULAMADAN ALIP KENTLERİN SU İHTİYACINI KARŞILAMAYA AYIRMAK ZORUNDA KALACAKLARDIR.

GIDA ÜRETİMİ EKONOMİK KALKINMA POLİTİK İSTİKRAR KAMU SAĞLIĞI YILDA KİŞİ BAŞINA 1000 M³’ DEN DAHA AZ SU ARZINA SAHİP ÜLKELER SU KITLIĞI GIDA ÜRETİMİ EKONOMİK KALKINMA POLİTİK İSTİKRAR KAMU SAĞLIĞI DOĞAL ÇEVREYİ KORUMA

BAZI ÜLKELER VE KITALARIN KULLANILABİLİR SU ORTALAMALARI KİŞİ BAŞINA DÜŞEN KULLANILABİLİR SU ORTALAMALARI IRAK 2 020 M3 LÜBNAN 1 300 M3 TÜRKİYE 1 735 M3 SURİYE 1 200 M3 ASYA ORTALAMASI 3 000 M3 BATI AVRUPA ORTALAMASI 5 000 M3 AFRİKA ORTALAMASI 7 00 M3 GÜNEY AMERİKA ORTALAMASI 23 000 M3 DÜNYA ORTALAMASI 7 600 M3

DÜNYA ÜZERİNDE SU KITLIĞI İNSAN FAALİYETLERİNİN ARTMASI VE BU ARTIŞ SONUCUNDA YER ÜSTÜ VE YER ALTI SU KAYNAKLARININ KİRLENMESİNE NEDEN OLAN ATIK MADDELERİN ÇOĞALMASI DÜNYA NÜFUSUNDAKİ ARTIŞIN SU KALİTESİ VE KANTİTESİ ÜZERİNDEKİ YARATTIĞI OLUMSUZ ETKİ SUYUN ARZI UZUN DÖNEMDE TÜM ÜLKELER İÇİN SINIRLI OLMASI NEDENLERİ SU ARZINI ARTIRMAK İÇİN GEREKLİ OLAN YENİ YATIRIMLARIN YAPILABİLMESİ VE DEVREYE SOKULMASININ GİTTİKÇE GECİKMESİ

30 ÜLKE DÜNYA SU KITLIĞI LİSTESİNDEDİR. 2025 YILINDA KRONİK SU AZLIĞI 3 MİLYAR İNSANIN YAŞAM KALİTESİNİ DÜŞÜRECEK AFRİKA 15 ÜLKE ORTA DOĞU 9 ÜLKE ORTA DOĞU’DAKİ 9 ÜLKEDE 25 YIL SONRA NÜFUS İKİYE KATLANACAKTIR.

SU KAYNAKLARININ PAYLAŞIMI SORUNU GİDEREK YÜKSELEN YAŞAM DÜZEYİ İLE BİRLİKTE İNSANLARIN DAHA FAZLA SU TÜKETME İSTEKLERİ ARTMAKTADIR. SU KAYNAKLARININ KIT OLUŞU HIZLI NÜFUS ARTIŞI KENTLEŞME SU KAYNAKLARININ PAYLAŞIMI SORUNU

DÜNYADA SU PROBLEMİ YAŞANAN SORUNLU BÖLGELER

SU HAVZASI SORUNLU ÜLKELER SORUNUN NEDENLERİ NİL TABLO-2 SORUNLU SU HAVZALARI   SU HAVZASI SORUNLU ÜLKELER SORUNUN NEDENLERİ NİL ETİYOPYA, SUDAN, MISIR SİLTASYON, NEHİR TAŞIMASI, SU ÇEVRİLMESİ FIRAT, DİCLE TÜRKİYE, SURİYE, IRAK BARAJLAR, SU AKIŞININ AZALMASI, TUZLANMA, HİDROELEKTRİK ÜRDÜN, YARMUK, LİTANİ, BATI ŞERİA YER ALTI SULARI SURİYE, LÜBNAN, ÜRDÜN, İSRAİL, FİLİSTİN YÖNETİMİ SU AKIŞININ DEĞİŞTİRİLMESİ VE AZALMASI, YER ALTI SULARININ ÇEKİLMESİ, TUZLANMA İNDUS, JELUM, CENAB, RAVİ, BEAS, SUTLEJ HİNDİSTAN, PAKİSTAN SULAMA GANJ BRAHMAPUTRA HİNDİSTAN, BENGLADEŞ SİLTASYON, TAŞIMA, SU AKIŞININ DEĞİŞTİRİLMESİ VE AZALMASI SALWEE/NU JİANG BURMA, ÇİN SİLTASYON, TAŞIMA MEKONG LAOS, KAMBOÇYA, TAYLAND, VİETNAM SU AKIŞININ AZALMASI, TAŞIMA, SULAMA, HİDROELEKTRİK PARENA ARJANTİN, BREZİLYA BARAJ, SU BASMASI LUACA BOLİVYA, ŞİLİ BARAJ, TUZLANMA RİO GRANDE COLORADO A.B.D., MEKSİKA KİMYASAL KİRLENME, SU AKIŞININ AZALMASI, TUZLANMA BÜYÜK GÖLLER KANADA, A.B.D. SU TRANSFERİ REN İSVİÇRE, FRANSA, ALMANYA, HOLLANDA ENDÜSTRİYEL KİRLENME MAAS, SCHELDE BELÇİKA, HOLLANDA ENDÜSTRİYEL KİRLENME,TUZLANMA TUNA AVUSTURYA, SLOVAKYA, MACARİSTAN SU AKIŞININ DEĞİŞTİRİLMESİ, HİDROELEKTRİK SZAMAS MACARİSTAN, ROMANYA SU KULLANIMI   KAYNAK: LEIF OHISSON, “THE ROLE OF WATER AND THE ORIGINS OF CONFLICT”, LEİF OHİSSON (ED.), HYDROPOLITICS-CONFLICT OVER WATER AS A DEVELOPMENT CONSTRAINT, LONDON: ZED BOOKS, 1995, S.8.

KÜRESEL ETKİSİ YÜKSEK ÖNEMDE STRATEJİK KAYNAK SİLAHLI ÇATIŞMA GELECEK SU KITLIĞI HER TÜRLÜ EKONOMİK DEĞERİN ÖNÜNDE YAŞAMSAL YOKLUK KÜRESEL ETKİSİ YÜKSEK ÖNEMDE STRATEJİK KAYNAK SİLAHLI ÇATIŞMA

ORTA DOĞU’DAKİ SİYASAL STATÜ; HİDRO POLİTİK KRİZ DÜNYANIN EN SORUNLU BÖLGELERİNDEN BİRİ “BÖLGEDE SU GÜVENLİĞİ YOK” SU SORUNLARIYLA BAĞLANTILI OLARAK ORTADOĞU'DAKİ SİYASAL SİSTEMİN YENİDEN ŞEKİLLENME OLASILIĞI GÜNDEMDEDİR. BÖLGEDE SU İHTİYACI VE NÜFUS KATLANARAK ARTMAKTADIR. BARIŞ SUYU PROJESİ

ÇALIŞMAYI İSRAİL YAPMAKTADIR. ORTA DOĞU'DA EN CİDDİ ''HİDRO POLİTİK'' ÇALIŞMAYI İSRAİL YAPMAKTADIR.

TÜRKİYE’NİN TOPLAM YILLIK ORTALAMA SU POTANSİYELİ 186 MİLYAR METREKÜPTÜR. TUNA NEHRİ’NİN TOPLAM YILLIK ORTALAMA SU POTANSİYELİ 206 MİLYAR METREKÜPTÜR. DİCLE VE FIRAT’TAN IRAK VE SURİYE BÜYÜK ÖLÇÜDE FAYDALANIRKEN TÜRKİYE KASITLI OLARAK SU ZENGİNİ BİR ÜLKE OLARAK GÖSTERİLMEK İSTENMEKTEDİR.

ASİ NEHRİNİN;

ORTA ASYA’DA SINIR AŞAN SULAR NEDENİYLE TÜRK CUMHURİYETLERİ ARASINDA, GÜNEY AMERİKA’DA ARJANTİN GİBİ MANSAP ÜLKELERLE MEMBA ÜLKELER ARASINDA SORUNLAR MEVCUTTUR. DÜNYADAKİ SU SORUNLARI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN EN KRİTİK COĞRAFYANIN, ORTA DOĞU OLDUĞUNA DİKKAT ÇEKİLMEKTEDİR

ÜLKE İÇİ VE ÜLKELER ARASI SİLAHLI ÇATIŞMALAR SU KITLIĞININ ARTMASI VE YAYILMASI ÜLKE İÇİ VE ÜLKELER ARASI SİLAHLI ÇATIŞMALAR DEVLETLER VE ULUSLARARASI SİSTEM HAZIRLIKLI DEĞİLDİR.

BUGÜNE DEĞİN SU KITLIĞI KONUSUNDAKİ SİLAHLI ÇATIŞMALARIN BÜYÜK BÖLÜMÜ ULUSAL DÜZEYDE GERÇEKLEŞMİŞTİR. GÜNÜMÜZDE SU KITLIĞI NEDENİYLE ÜLKELER ARASINDA SİLAHLI ÇATIŞMA YARATILMASI OLASILIĞI DAHA DA ARTMAKTADIR. STRATEJİK KAYNAKLAR ARASINDA BENZERSİZ BİR YERDE BULUNAN SU, POLİTİK SINIRLARI AŞABİLMEKTEDİR.

20.YY VE ÖNCESİ ÇOĞU ÜLKE KOMŞULARDAN GELECEK SUYA BAĞIMLI SİLAHLI ÇATIŞMALAR ULUSAL DÜZEYDE SU KITLIĞI ÇOĞU ÜLKE KOMŞULARDAN GELECEK SUYA BAĞIMLI 21.YY ULUSLARARASI SİLAHLI ÇATIŞMA RİSKİ

OLASI SICAK BÖLGE NİTELİĞİNDEKİ SU HAVZALARI GANJ, NİL, ŞERİA, FIRAT, DİCLE, AMU DERYA, SİRİ DERYA.

GÜNÜMÜZDE EN BÜYÜK SORUNLARDAN BİRİ DE ULUSLARARASI STATÜLERİ TARTIŞMALI GÖLLER VE SINIR AŞAN SULARDIR. SU HAVZASI SAYISI =261

SU PAYLAŞIMI ANTLAŞMALARI EN KRİTİK MADDE MAKUL, ADİL VE OPTİMUM PAYLAŞIM

GÜNÜMÜZDE, SU KONUSUNDA SİLAHLI ÇATIŞMA YAŞANMASI POTANSİYELİ BULUNAN SICAK BÖLGELERİN HİÇBİRİNDE, SINIR AŞAN SULAR HAVZASINDAKİ TÜM TARAFLARI İÇEREN ANTLAŞMA YOKTUR. SUYUN HAKÇA PAYLAŞIMI VE SİLAHLI ÇATIŞMALARIN ÖNLENMESİ, SU HAVZALARINDA BULUNAN ÜLKELERLE YAPILACAK ANTLAŞMALARA BAĞLI KALMAKTADIR.  

TEKNOLOJİK ÇÖZÜMLERİN SAĞLANAMAMASI , YOKSUL VE GELİŞMEKTE OLAN BÖLGELER BAŞTA OLMAK ÜZERE ÜLKELERİN BU ÇÖZÜMLERE SAHİP ÇIKAMAMASI DURUMLARINDA; ULUSLARARASI SİSTEMDE SU KITLIĞI NEDENİYLE KONTROLÜ MÜMKÜN OLAMAYACAK ŞEKİLDE GÜVENLİK SORUNLARININ VE SİLAHLI ÇATIŞMALARIN ÇIKMASI SÖZ KONUSU OLABİLECEKTİR.

KÜRESEL SU GÜVENLİĞİ ÇALIŞMALARI NÜFUSUN ARTMASI + GIDA İHTİYACI SULU TARIM HIZLI KENTLEŞME SU KAYNAKLARININ KULLANIMI VE YÖNETİMİ GENEL POLİTİKA VE STRATEJİ DÜNYA SU KONSEYİ DÜNYA SU KOMİSYONU

KÜRESEL SU ORTAKLIĞI EYLEM PLANI POLİTİKA VE STRATEJİ

DÜNYA SU KONSEYİ DÜNYA SU FORUMU 1997 FAS 2000 HOLLANDA 2003 JAPONYA

DÜNYA SU SORUNU ULUSLARARASI KURULUŞLAR TARAFINDAN YAKIN TAKİP ALTINA ALINMALIDIR. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER SINIR AŞAN YA DA ULUSLARARASI SULAR İÇİN YAPILACAK ANTLAŞMALARDA BAŞVURULACAK ULUSLARARASI KODLARI BELİRLEMİŞTİR.  

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KÜRESEL SU GÜVENLİĞİ HEDEFLERİ 22 MART DÜNYA SU GÜNÜ KÜRESEL SU GÜVENLİĞİ HEDEFLERİ

KÜRESEL SU GÜVENLİĞİ; 2005’E KADAR %75; 2015’E KADAR % 100 SU KAYNAKLARININ ENTEGRE YÖNETİMİ, HİJYENİK ATIK SU SİSTEMİNE SAHİP OLMAYAN İNSAN SAYISININ 2015’E KADAR % 50 AZALTILMASI, GÜVENİLİR VE YETERLİ SUYA SAHİP OLAMAYAN İNSAN SAYISININ 2015’E KADAR % 50 AZALTILMASI,

KÜRESEL SU GÜVENLİĞİ 2015’E KADAR SU VERİMLİLİĞİNİN ARTIRILARAK GIDA ÜRETİMİNİN % 30 ÇOĞALTILMASI, 2015’E KADAR TAŞKINLARDAN ETKİLENME RİSKİNİN % 50 AZALTILMALIDIR.

DÜNYADAKİ KÜRESEL ISINMA VE YANLIŞ KULLANIM SONUÇ DÜNYADAKİ KÜRESEL ISINMA VE YANLIŞ KULLANIM MEVCUT YENİLENEBİLİR SU KAYNAKLARI SÜRATLE AZALMAKTADIR. ULUSLARARASI BARIŞIN TESİS VE KORUNMASINDA, GÜNÜMÜZDE VE GELECEKTE SU KAYNAKLARI, SORUNLU SAHALARIN BAŞINDA YER ALABİLECEKTİR. DÜNYADA VE BÖLGEMİZDE OLASI SİLAHLI ÇATIŞMALARIN EN ÖNCELİKLİ SEBEPLERİNDEN BİRİSİNİN; SINIR AŞAN SULARIN AKILCI VE BİLİMSEL PAYLAŞILAMAMASINDAN KAYNAKLANABİLECEĞİ DEĞERLENDİRİLMEKTEDİR.

ÖNERİLER KÜRESEL SU KAYNAKLARI MASTER PLANI SINIR AŞAN SULAR HAKKINDA GENEL STRATEJİ BELİRLENMESİ SU KAYNAKLARI YÖNETİM POLİTİKALARINI, SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA HEDEFİNE YÖNELİK OLARAK GÜNCELLEŞTİRİLMESİ SU POLİTİKALARININ SAPTANMASI VE BİR EYLEM PLANI UYGULANMASI

SU KAYNAKLARININ ETKİN YÖNETİMİ; SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ KURULMALI “SU ENSTİTÜSÜ” “SU VE SU HUKUKU ARAŞTIRMALARI MERKEZİ” VE ÜNİVERSİTELER BÜNYESİNDE ARAŞTIRMA MERKEZLERİNİN OLUŞTURULMASI

ÖNERİLER ÖNCELİKLE ULUSAL PROJELER TAMAMLANMALI ULUSAL STRATEJİYE ENTEGRE OLMUŞ TUTARLI BÖLGESEL VE KÜRESEL BİR SU STRATEJİSİ TAKİP EDİLMELİ ULUSLARARASI SİSTEMDE SU HUKUKUNA YÖN VERECEK TÜM AKADEMİK ÇALIŞMALAR DEĞERLENDİRİLMELİ DÜNYADA BARIŞ SUYU BENZERİ PROJELERE HER GEÇEN GÜN DAHA FAZLA ÖNEM VERİLMELİ VE DESTEKLENMELİ

ÖNERİLER BÖLGELERİN VE DÜNYANIN SU SORUNLARI BİLİMSEL YÖNTEMLERLE TAKİP EDİLMELİ ORTA ASYA’DA GELECEKTE BİR SU SORUNUNUN YAŞANMAMASI İÇİN ÇÖZÜM ÖNERİSİNDE BULUNULMALI NİL NEHRİ İÇİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİNDE BULUNULMALI SULARIN KULLANIMI İLE İLGİLİ SENARYOLAR VE MODELLEMELER GELİŞTİRİLMELİ VE SU HAVZALARINDAKİ SORUNLAR İÇİN BEYİN FIRTINALARI DÜZENLENMELİ

“BÖLGESEL SU STRATEJİLERİ” GELİŞTİRİLMELİ VE YAYGINLAŞTIRILMALI ÖNERİLER ÜLKELER SU İLE İLGİLİ POLİTİK DEĞERİN BİLİNCİNDE OLMALI, ULUSLARARASI SİSTEMDE ORTAYA ÇIKABİLECEK YÖNLENDİRMELERE KARŞI ALTERNATİF PLANLARINI HAZIR BULUNDURMALI VE GEREKTİĞİNDE BU PLANLARI UYGULAMAYA SOKABİLMELİ ORTA DOĞU’DA SU SORUNLARINA ÇÖZÜM ARANIRKEN SU ARZI ARAŞTIRILMALI VE SU TALEBİ SINIRLANDIRILMALI “BÖLGESEL SU STRATEJİLERİ” GELİŞTİRİLMELİ VE YAYGINLAŞTIRILMALI TUNA NEHRİ ÜZERİNDE KURULAN GABCİKOVO (BSS) BARAJINA İLİŞKİN MACARİSTAN İLE SLOVAKYA ARASINDAKİ SORUNUN ADALET DİVANI KARARLARINA GÖRE ÇÖZÜMLENMELİ.

ÖNERİLER DÜNYADAKİ SORUNLU SU BÖLGELERİ VE HAVZALARI İLE İLGİLİ GÜVEN VE İSTİKRAR ORTAMI YARATILMALI ÖNCELİKLE SORUNLU HAVZA VEYA BÖLGELERİN ÖZELLİKLERİNE DAYANILARAK ÇÖZÜM ÜRETİLMEYE ÇALIŞILMALI VE ÖZENDİRİLMELİ OLUŞACAK KARŞILIKLI BAĞIMLILIKLAR TEHDİT UNSURU OLMAKTAN ÇOK İŞ BİRLİĞİ ORTAMI YARATMALI HAVZA VE BÖLGE SORUNLARINA BÖLGESEL ÇÖZÜM GETİRİLMELİ VE KÜRESEL DÜZEYDE ÇÖZÜM GETİRME GİRİŞİMİNDE BULUNULMAMALIDIR.