GÜNÜMÜZDE TÜRKİYE'DE YAPILAN ARAZİ DÜZENLEME ÇALIŞMALARI HAZIRLAYAN MEHMET KAYA

Arazi toplulaştırması, çeşitli nedenlerle parçalanmış, bölünmüş ve ekonomik üretime imkan vermeyen parsellerin modern sulama sistemine uygun olarak tarla içi geliştirme hizmetleri ve proje sahasındaki kamu yatırımları için yer tahsisleriyle birlikte planlanması ve uygulama işlemleridir. Amacı ise daha az zaman, az işgücü ve sermaye kullanımı ile tarımsal üretimi artırmak ve kırsal kesimdeki hayat standardını yükseltmektir.

Türkiye’de ilk defa arazi toplulaştırma uygulamaları Konya ili Çumra ilçesinin Kargın köyünde başlamıştır.Burada yapılan toplulaştırma dar anlamda yapılmış olup sadece parsellerin gruplandırılması şeklinde olmuştur.

Tarımsal bünyenin tespiti ile kıymetlendirme etütleri yapılmamıştır Tarımsal bünyenin tespiti ile kıymetlendirme etütleri yapılmamıştır. Çiftçilerin başlangıçta bu çalışmalara inanmadıkları gibi toplulaştırmaya da tepki göstermişler ve kabul etmemişlerdir.Ancak çiftçilerle görüşülerek arazi toplulaştırmasının ne demek olduğu, uygulandığı zaman çevreye ve insanlara sağladığı yararları anlatılmış ve ilk toplulaştırma çalışmaları bu şekilde başlamıştır. Aynı köyde 1961-1972 yılları arasında II.esas sulama şebekesi altında bulunan toplam 6.000 ha alanının toplulaştırılması yapılmış ve her sınıf arazi kendi içerisinde toplulaştırmaya alınmıştır.

Konya Çumra’da yapılan arazi düzenleme çalışmalarından örnek görüntü

Ülkemizde ekonomik olarak sulanabileceği söylenen 8,5 milyon hektarlık tarım arazisinin bugün için fiilen sulanan miktarı 4,7 milyon hektardır (% 55,3).

Başarılı uygulamalar sonucunda, son yıllarda bazı projelerde toplulaştırma oranları: %75‘lere kadar yükseltmiştir. Hatta bazı bölgelerde çiftçilerin bütün parsellerini tek parselde toplama fikri gittikçe yaygınlaşmaktadır.

Bu durum da; hali hazırda sulanan alanın sadece % 9 ‘unda ancak arazi toplulaştırması çalışmaları gerçekleştirilebildiğimizi göstermektedir. Yani; yapılacak daha çok işimiz var.

Arazi Toplulaştırması Tüzüğüne göre Köy Hizmetleri, 3083 sayılı yasaya göre Toprak ve Tarım Reformu kurumlarınca iki farklı amacı ve uygulamaları olan çalışmalar yürütülmektedir.

Arazi toplulaştırma çalışmalarına teknik ve hukuki yönden yeterli kanuni mevzuatın ve teknik elemanların bulunmayışı nedeniyle 1963-1964 yılları arasında ara verilmiştir.

Ülkemizde arazi toplulaştırılması 1961 yılında Toprak-Su Genel Müdürlüğü tarafından 7457 sayılı kanunun ve Medeni Kanunun ilgili maddelerine dayanarak yapılmıştır. Daha sonra 1966 yılında ihtiyaç üzerine ilk Arazi Toplulaştırma tüzüğü çıkarılarak Bakanlar Kurulu kararıyla uygulanmaya konmuştur.

Türkiye’de, 1961 yılından itibaren başlayan, arazi toplulaştırma çalışmaları ile bu güne kadar 308.000 hektarı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünce, 137.000 hektarı da Tarım Reformu Genel Müdürlüğü olmak üzere toplam 445.000 hektar alanda arazi toplulaştırması çalışmaları tamamlanmıştır.

1964 yılında D.P.T ile Birleşmiş Milletler Tarım Teşkilatı (FAO)’ nun birlikte yürüttükleri araştırma projesi içerisinde toplulaştırma çalışmalarını Antalya, Burdur ve Isparta İllerini içerisine alan bölgede tarımsal alt yapının geliştirilmesi için alınacak tedbirler araştırılmış ve arazi toplulaştırması yönünden geniş etütler yapılarak örnek planlamalarda bulunulmuştur. Bu bölgede pilot saha olarak Antalya Aksu-Sağ Sahil sulama şebekesi içinde 134.4 ha alan toplulaştırılmıştır

1965 yılında İller Bankası tarafından İzmir-Manisa Yöresindeki arazi toplulaştırma projeleri yapılmıştır. 1966 yılında Burdur iline bağlı Bucak İlçesinin İncirdere köyünde 613.6 ha’lık alanda toplulaştırma uygulanmıştır.

İzmir-Manisa Bölgesi’nde yapılan arazi düzenleme çalışmaları

1967 yılında Manisa – İzmir İllerinde bulunan Turgutlu, Manisa ve Menemen ovalarında sulamanın geliştirilmesi ve tarımsal üretimin arttırılması için ‘Aşağı Gediz Sulama Projesi’ içerisinde arazi toplulaştırma çalışmalarına geniş yer verilmiştir. Daha sonra bu projenin esasını arazi toplulaştırması oluşturmuş ve finansmanını Avrupa Yatırım Bankasının üzerine alması nedeniyle TİGH ‘nin arazi toplulaştırmalı olarak yapılması şartı getirilmiştir

Ülkemizde, Mülga TOPRAKSU teşkilatı ile Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü teşkilatları tarafından 1961-2005 yılları arasında toplam 340 000 hektarlık alanda toplulaştırma çalışması tamamlanmıştır.

Ülkemizde Arazi Toplulaştırması Çalışmaları; Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görev ve yetkilerinin sona ermesi ve İl özel idarelerine devri ile 220.000 hektarlık alanda devam eden proje çalışmaları İl Özel İdarelerine devredilmiştir.

16.06.1986 tarihinde Bakanlar Kurulunca Tarım Reformu uygulama bölgesi ilan edilen Şanlıurfa İlinde, arazi toplulaştırma çalışmaları Temmuz 1989 yılında başlamıştır. • Bölgemiz sulama projelerinde uygulanan zorunlu toplulaştırma çalışmaları Tarım Reformu Bölge Müdürlüğü kontrollüğünde yürütülmektedir.

Bölgemiz Türkiye’nin ekonomik olarak sulanabilir arazilerinin 932 250 ha ile % 11’ine, GAP bölgesinde ekonomik olarak sulanabilen arazilerin ise % 52‘sine sahiptir.

Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından son yıllarda GAP Bölgesinde olmak üzere 175.000 hektar alanda Arazi toplulaştırma çalışmaları tamamlanmıştır.

GAP Bölgesi’nde Biten Toplulaştırma Projeleri Bölge Bitirilen Alan Bitirme Yılı Ceylanpınar 20.700 ha 1991 Sanlıurfa Ovası 20.024 ha 1995 Harran Ovası I.Kısım 45.750 ha 1997 Harran Ovası II. Kısım 42.703 ha 1996 Bozova Pom. I.Kısım 8.660 ha 2005 Yaylak Ovası Sul.Prj. 18.500 2006 Toplam 156.337 ha (% 16.77)

GAP Bölgesi’nde Devam Eden Projeler Bölge Yapılacak Alan Başlangıç Tarihi Yukarı Harran Ov. 13.455 ha 2000 S.Urfa II.-III. Kısım 34.000 ha 2000 Harran Ov.VI.Kısım 13.000 ha 2000 Şanlıurfa Ovası EK 2.102 ha 2007 Toplam 87 62 557 ha (% 6.71)

GAP bölgesinde yapılan arazi düzenleme çalışmalarından örnek bir resim.

Ülkemizde Arazi Toplulaştırması Çalışmaları; 2007 yılı itibariyle ödenekleri genel bütçeden ve dünya bankası tarafından karşılanmak üzere ihalesi yapılarak 446.000 hektar alanda arazi toplulaştırma çalışmaları devam etmektedir

Türkiye’de yapılan arazi düzenleme çalışmaları örnek görüntü

Sonuç olarak; Türkiye genelinde Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından (KHGM+TRGM) toplamda yaklaşık olarak 515.000 hektar alanda arazi toplulaştırma çalışması bitirilmiştir. Bir başka anlatımla Ülkemizde Arazi Toplulaştırması Çalışmaları;son 47 yıl içinde hâlihazırda sulamaya açılan alanlarının ancak yaklaşık % 10unda Arazi Toplulaştırması çalışmaları yapılabilmiştir.

KAYNAKLAR Selçuk Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği 30. Yıl Sempozyumu,16-18 Ekim 2002, Konya Tarım Kütüphanesi, 2007 Tarım Reformu Genel Müdürlüğü,2009 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü,2011 Şanlıurfa Tarım Genel Müdürlüğü,2005