SAĞLIĞA ZARARLI DIŞ ETKENLERDEN KORUNMA

Sağlığa Zararlı Dış Etkenlerden Korunma Amaç: Bağımlılık sürecini tanıma Madde kullanımına başlama nedenleri Madde bağımlılığının oluşturduğu fiziksel-davranışsal değişiklikler Madde bağımlılığı konusunda okullarda yapılabilecekleri öğrenme Madde kullanan gence yaklaşımı kavrama

Bağımlılık Tanımı Türleri Ve Gelişimi Bağımlılık: Bireyin bir maddeyi belirli bir süre kullandıktan sonra dışarıdan yardım almaksızın bırakmasının zor, hatta olanaksız olmasına bağımlılık denir. Bağımlılık Türleri: 1. Psikolojik Bağımlılık: Alınan maddenin bireyde yarattığı ruhsal etkiyi yeniden yaşamak için duyulan güçlü istek nedeniyle, alımın sürdürülmesidir. Buna ALIŞKANLIK da denir. 2. Fiziksel Bağımlılık: Alınan maddenin kesilmesi ya da miktarın azaltılması durumunda YOKSUNLUK belirtilerinin ortaya çıkması ve aynı etkiyi elde edebilmek için maddenin giderek artan miktarlarda kullanılmasına gereksinim duyulmasıdır. Bu maddeye DİRENÇ (TOLERANS) geliştiği için birey miktarı artırmak durumunda kalır.

Yoksunluk Belirtileri Madde türüne göre değişmekle birlikte genel olarak; Anksiyete (sıkıntı), Bulantı, kusma, mide ağrısı, Kaslarda ağrı ve titreme, Ateş, terleme, İshal, Göz ve burun akıntısı, Uykusuzluk ve hayal görme belirtileri ortaya çıkabilir. Sıkıntı ile uyumlu maddeye karşı AŞERME düzeyinde bir yöneliş gözlenir. Birey zihinsel olarak yoğun bir şekilde madde ile ilgilenir. Giderek hızlanan bir biçimde maddeyi sağlamaya yönelir.

Genelde Kullanılan Maddeler Sigara ve diğer tütün ürünleri (Nikotin) Alkol Diğer Maddeler Esrar Eroin Kokain Uyarıcı ya da yatıştırıcı ilaçlar Uçucu maddeler (yapıştırıcı ve koku veren çözücüler)

Madde Kullanımına Başlama Nedenleri Merak Onaylanmak- kabul görme isteği Arkadaş baskısı Problemlere çözüm olacağını düşünmek Eğlenceli olacağına inanmak Aile yaşantısının getirdikleri

Bağımlılığın Aşamaları 1. Belki kullanabilirim” 2. “Korku ve merak” 3. “Bir kereden bir şey olmaz” 4. “Bir daha asla!” 5. “Ben bağımlı olmam” (Alışkanlık) 6. “İstersem bırakırım” (Fiziksel bağımlılık) (Yoksunluk)

Bağımlılığın Aşamaları 7. “Bu meret bırakılmaz ki!” 8. “Bırakmak zorundayım” “ (Direnç artımı) 9. “Artık bırakacağım” 10. “Bıraktım bir daha başlamam” (Bazen “bir kereden bir şey olmaz” 3. aşamaya yeniden dönülebilir ‘’Bir kereden bir şey olmaz’’)

Madde Bağımlılığı Belirtileri (Davranışsal) Çevre ve arkadaş değiştirme, Çevreye ilgisizlik, sorumsuz davranışlar, Kimi zaman neşeli ve sakin; kimi zaman öfkeli ve saldırgan davranma, Ev içinde yalnız kalmayı tercih etme, Sık sık banyoya gitme, Aşırı para harcama, Öz bakımın azalması, Derslere yönelik ilgi, dikkat ve hafıza zayıflığı, Okul başarısında düşme, okuldan kaçma, ders asmak, disiplin sorunları,

Madde Bağımlılığı Belirtileri (Davranışsal) Güdülenmede azalma, Yalan söyleme, kendine güvensizlik, Üzgün, sinirli ve düşmanca davranma, Depresyon, gerginlik ve huzursuzluk, Aşırı derecede duyarlı olma, Evden para ya da kıymetli eşya çalma, Dalgın, halsiz ve yorgun olma, Vücutta alışılmışın dışında kokular bulunması, Sarhoş gibi hareket etme, Muhakeme etme ve sağduyuyla karar verme yeteneklerinin kaybolması, Aile bireyleri ile sürekli tartışmak, kavga etmek, ev kurallarını hiçe saymak ve evi terk etmek

Madde Bağımlılığı Belirtileri (Bedensel) Gözlerde kızarma, göz kapaklarında baygın bir duruş gözleme, Yüz renginde soluklaşma, Uyku halinde değişiklik, uyanamama, uykusuzluk ya da alışılmışın dışında uyuklama, Ani kilo kaybı ya da beden gelişiminde duraklama, Konuşmada güçlük çekme, peltek ya da mırıldanır biçimde konuşma,

Madde Bağımlılığı Belirtileri (Bedensel) Kalp atışında ve solunum hızında artma ya da yavaşlama, Baş dönmesi ve ağrı, Terleme ve bazen ateş, Ağız kuruluğu, bulantı ve kusma, Öksürük, aksırık ve burun akıntısı, Ciltte lekeler, yara ve enjeksiyon izleri, İştahsızlık ya da aşırı iştah, Ani ağrı ve titremeler.

Bağımlı Öğrenci Nasıl Fark Edilebilir? • Okula devam azalır, başarıda düşüş gözlenir • Okuldaki arkadaş grubu değişebilir • Özbakımı azalabilir • Arkadaşlarına ve çevresine olan ilgisi azalır • Yorgun, halsiz, uykulu gözükür • Daha gergin ve tepkili olabilir

Bağımlılıkta Gence Nasıl Yaklaşmalı? • Önyargılarınızdan sıyrılın • Kişi maddenin etkisindeyse konuşma girişiminde bulunmayın • Etiketlemeler kullanmayın • Konuşmaya hazır ve sakin olduğunuzda konuyu açın • Kendinizi onun yerine koyun, düşünce ve duygularını anlamaya çalışın • Nasihat vermeyin

Bağımlı Gence Nasıl Yardım Edebiliriz? • Bilgilenme ve bilgilendirme • Fikir alış-verişine açık olma • İyi bir gözlemci olma • Aile ile işbirliği • Genç ve ailesi ile konuşma • Yardım almaları için rehberlik

Bağımlılığı Önlemede Okulda Yapabileceklerimiz • Model olun • “Hayır” demeyi öğretin • Kendilerini ifade için fırsat yaratın • Kuralların nedenlerinin anlaşılmasını sağlayın ve uygulanmasında eşitlikçi olun

Bağımlılığı Önlemede Okulda Yapabileceklerimiz • Sınıf içinde gruplaşmalara ve grupların niteliklerine dikkat edin • Duygularınızı değil, bilgilerinizi paylaşın • Sosyal etkinliklere katılımı teşvik edin • Görev dağılımı yapın ve yerine getirmeleri için destekleyin • Sağlıklı yaşam konularında tartışma düzenleyin

Korunmak İçin Genel Önlemler (Sigara ve Alkol) Başlamamak en iyi korunma yoludur. Bu amaçla gençlere destek olunmalıdır. Yetişkinlerin sigara ve alkol içmeleri gençlere olumsuz model olmaktadır. Özellikle özdeşim kurulacak model olarak öğretmen, doktor, sporcu ve anne-babaların sigara ve alkol içmemeleri son derece önemlidir. Çocuklara sigara ve alkol satışı yapılmamalı yetişkinler çocukları sigara ve alkol almaya göndermemelidirler. Yetişkinlere yapılacak eğitimlerde bu nokta vurgulanmalıdır.

Korunmak İçin Genel Önlemler (Sigara ve Alkol) Her türlü sigara ve alkol tanıtımı ve reklamı yasaklanmalıdır. Kitle iletişim araçlarıyla yapılan çekici pazarlama tuzaklarına düşmemeleri ve bunlara direnme yolları öğretilmelidir. Gençlerin çevrelerinde yürütülen sigara ve alkol karşıtı tüm aktivitelere katılmaları teşvik edilmeli ve özendirilmelidir.

Gençlerin devam ettikleri her türlü mekanlarda sigara ve alkol içilmesi önlenmeli, kurallara uyulması için gençler yüreklendirilmeli, yeri gelince içen birini onlar da uyarabilmelidir. Sigara ve alkolün gerek kısa gerekse uzun sürede sağlığa verdiği zararlar, bireysel ve toplumsal ekonomik kayıplar konusunda etkin eğitimler yapılmalıdır. Özellikle deride çirkinleştirici etkileri ve cinsel yaşam üzerindeki olumsuzlukları etkili biçimde vurgulanmalıdır.

Korunmak İçin Genel Önlemler (Sigara ve Alkol) Sigara ve alkole başlama konusunda küçük önlemler de etkili olabilmektedir. Başlamama konusunda kararlı davranmak. Arkadaş baskılarına direnebilecek kendine güven duygusu geliştirmeye çaba göstermek. Paket, çakmak ve kibrit taşımamak. Başkasının sigarasından içmemek, ikramlara ‘hayır’ diyebilecek kararlılığı göstermek. Sigara ve alkol içilen ortamlardan uzak durmak, özellikle pasif sigara içiciliği ve zararları konusunda bilgilenmek ve bilgilendirmek gereklidir.

Korunmak İçin Genel Önlemler (Diğer Maddeler) Gençlere kendileri istemedikçe kimsenin onları madde kullanımına alıştıramayacağı düşüncesi kazandırılmalıdır. Karar verme becerilerini geliştirerek kişiliklerini güçlendirmelerinin, bu konuda kararlı davranmalarının, olumsuz arkadaş baskısıyla baş edebilmelerinde önemli olacağı vurgulanmalıdır. Satıcılar maddeleri okulların çevresinde oluşturdukları mekanlarda ya da öğrencilerle arkadaşlık kurarak pazarlayabilmektedirler. Okul yönetimi, öğretmen ve aile bireyleri olarak duyarlı ve dikkatli olmalıdır. Bu maddelerin kullanılmamaları yönünde bir okul kültürü oluşturulmaya çalışılmalıdır.

Korunmak İçin Genel Önlemler (Diğer Maddeler) Öğretmenler ders dışı etkinliklerle de öğrencilerle iletişime açık olmalı; bu iletişimi sürdürebilmesi için zemin hazırlamalıdırlar. Madde bağımlılığı nedenlerini ve belirtilerini çok iyi bilen öğretmenler, eğilimi olan sorunlu çocukları önceden fark edebilir ve onlara yardımcı olabilirler. Okullarda zaman zaman kontroller yapılmalı, ancak bu kontrollerin sigara ya da madde arama amaçlı olduğu fark ettirilmemelidir. Örneğin kontroller temizlik gereçleri (sabun ya da mendil) taşımalarının teşviki, ya da cep telefonu taşımalarının önlenmesi amaçlı olabilir. Ancak bu sırada sigara ya da diğer maddelerin taşınıp taşınmadığı konusunda duyarlı olunabilir.

Korunmak İçin Genel Önlemler (Diğer Maddeler) Okullarda sigara ya da madde taşıdığı belirlenen öğrencilere, caydırıcı olması yönünden disiplin cezasından önce, rehabilite edici önlemler düşünülmeli, onlara sevgi ve ilgi gösterilerek, değerli oldukları hissettirilerek, nedenleri irdelenip iyileştirilmelidir. Ceza en son seçenek olmalıdır. Bu gençlerin, sigara ve madde kullanımı mücadelesi etkinliklerinde görev almaları sağlanabilir. Çalışmaları zaman zaman ödüllendirilebilir. Sigara ve madde bağımlısı olduğu belirlenen öğrencilerin ailelerinin de işbirliğine katkıları sağlanmalı, nedenleri irdelenmeli, koşulların iyileştirilmesi sağlanmalıdır. Aile, çocuğunun durumunu ilk kez öğrenmiş ise, ona davranışlarında tepkilerinin ölçüsü konusunda ve uygun davranışın nasıl olmasına ilişkin destek olunmalıdır.

Korunmak İçin Genel Önlemler (Diğer Maddeler) Uçucu ve kokulu yapıştırıcı ya da kırtasiye malzemelerinin bağımlılığa eğilim açısından önemli olduğu belirtilmektedir. Ayrıca bu malzemelerin sağlık açısından başka zararları da bulunmaktadır. Benzen içerenlerin lösemiye (kan kanseri) yol açtığı bilinmektedir. Öğretmenlerimiz bu malzemelerin zararlarını ve bağımlılığa eğilim kazanılmasında etkilerini yeterince bilmemekte, iyi niyetle kullandırmaktadırlar. Bu nedenle öğretmenler bu konuda bilinçlendirilmelidir

Korunmak İçin Genel Önlemler (Diğer Maddeler) Aşırı hareketli, meraklı, hoşça zaman geçirme eğilimi içinde olan ergen, yeni nesneleri deneme eğilimindedir. Eğer ergenin boş zamanı çoksa arayış yönelimiyle zararlı alışkanlıklara kolayca yönelebilir. Bu nedenle boş zamanlarını daha yararlı değerlendirebilmesi için ergen, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda, spor, folklör, resim, müzik ve elişi gibi sevebileceği uğraşlara yöneltilmeli ve güdülenmelidir.

BAŞÖĞRETMEN MUSTAFA KEMAL ATATÜRK ULU ÖNDER ÖĞRETMENLER; YENİ KUŞAK SİZİN YAPITINIZ OLACAKTIR MUSTAFA KEMAL ATATÜRK ULU ÖNDER

TEŞEKKÜRLER BİLGİ SEVGİ ÇİÇEK