SÜT HUMMASI Hipokalsemik Doğum Felci Paresis Puerperalis Eclampsia Puerperalis Hipocalcemia

Kalsiyum(Ca), canlı vücudunda en fazla bulunan element olup, toplam canlı ağırlığın %1-2’sini oluşturur. Serum Ca’ nın %60’ı iyonizedir ve fizyolojik olarak aktiftir. Geri kalanı iyonize değildir ve bunun %35’i proteine bağlanmış, %5’i ise bikarbonat, sitrat ve fosfat kompleksi halindedir.

Ca’un görevleri İskelet ve diş şekillenmesinde yapı malzemesi, Kanın pıhtılaşmasında(trombokinaz), İskelet ve kalp kasının normal çalışmasında(Na ve K ile birlikte), Hücre duvarı permiabilitesinde, Enzim aktivasyonunda(tripsini stabilize eder).

Gebeliğin ileri dönemlerindeki 600 kg canlı ağırlığındaki bir ineğin günlük Ca ihtiyacı yaklaşık 28-30 mg 'dır.

Süt humması, İneklerde doğum sırasında veya doğumdan sonra görülen metabolik bir hastalıktır. Kanda Ca↓, kaslarda zayıflık, dolaşımda kollaps, depresyon ve bilinç kaybı ile karakterizedir. Özellikle Jersey ırkı ineklerde fazla oranda rastlanır.

SORU 1 Jersey Irkı hayvanlarda süt hummasına niçin sık rastlanılır?

CEVAP 1 Jersey Irkı hayvanlarda süt verimi oldukça yüksektir.

ETİYOLOJİ Yeni doğum yapmış hayvanların doku sıvılarındaki iyonize Ca mineralinin azalması hastalığın temel nedenidir. Ca ‘nın buradaki görevi, hücreleri uyararak kaslardaki tonusun aynı düzeyde kalmasını sağlamaktır.

Ergin ineklerde doğumdan sonra laktasyonun başlamasıyla serum Ca düzeyi hızla düşmektedir.

SORU 2 Niçin ergin hayvanlar?

CEVAP 2 Ergin hayvanlarda süt verimi gençlere göre daha yüksektir ve asıl önemlisi, bu hayvanlarda kemiklerden Ca mobilizasyonu daha düşüktür.

Vücuttaki Ca’ un stabil kalması veya değişim göstermesinde etkili olan 3 faktör 1.Kolostrum ile kaybedilen Ca miktarının barsaklardan emilen ve kemiklerden mobilize olan Ca miktarından fazla olması, 2.Doğum sırasında barsaklardan Ca emiliminde bir aksama olması, 3.Kemiklerdeki depo Ca’nın (hidroksiapatit Ca10(PO4)6 (OH2) ) artan gereksinim karşısında mobilizasyonunun gecikmesi ve kan serumundaki Ca’nın azalmasına yol açmasıdır.

Süt humması durumunda bu hormonun düzeyi yüksek olmasına rağmen kemikler parathormona (PTH) yeterince cevap verememekte ve Ca hızla kana verilememektedir. Vitamin D(1,25 dihidroksikolekalsiferol) ise sindirim kanalından Ca’nın emilimini artırarak etki etmektedir.

Sebepler 1.Östrojenler Ca mobilizasyonunu inhibe ederler. 2.Özellikle doğuma yakın dönemde saman veya tane yeme dayalı besleme programı uygulanıyorsa rasyondaki toplam kullanılabilir Ca miktarı azalır. 3.Kuru dönemde rasyonda yüksek düzeyde Ca bulunuyorsa PTH üretiminin azalması nedeniyle sindirim sisteminden Ca emilimi azalmaktadır. Aşırı P(fosfor) tüketimi de vit D'nin sentezini olumsuz yönde etkilemektedir.

4.Rasyonda Mg ↓ sindirim sisteminin Ca emilim kapasitesini azaltır. 5.Asidoz ve ishal gibi sindirim ile ilgili problemler sindirim sisteminde emilim için kullanılan Ca miktarını azaltmaktadır. 6.Yonca gibi K ‘yı yüksek miktarda içeren kaba yemler de süt hummasına sebep olmaktadır.

Doğumla ilgisi olmayan hipokalsemi durumları Kolay fermente olan karbonhidratların fazla yanmesi(ruminal asidosis) Alkalosis Hipomagnezemi(ağır Mg noksanlığında PTH sentezi tamamen durmaktadır) Bazı antibiyotikler(aminoglikozid, neomisin, gentamisin) Ca bağlayan bileşikler(EDTA)

Semptomlar Hayvanlarda ateş görülmez. Klinik semptomlar aşamalar halinde gelişir.

İlk aşamada; Hayvan ayakta dururken sallanır, İştah kaybı, uyuşukluk ve rektal ısıda 0,5 C azalma, Hayvan ayakta dururken sallanır, Konstipasyon görülebilir, Bacaklarda ve baş bölgesindeki kaslarda titremeler , Lateral yönde sallanmalar bir süre sonra koordinasyon bozukluğuna ve ataksiye dönüşür. Hayvan yere düşer ve yerden zorlukla kaldırılır.

İkinci safha Hayvanın yerde yattığı ve kalkamadığı safhadır, Hayvan sternum üzerinde oturur vaziyettedir ve baş 'S' şeklinde bükülmüştür, İlerleyen dönemlerde baş omuza yaslanır, Nabız sayısı artar ve dakikada 90'a kadar çıkabilir, Pupillalar genişlemiştir ve ışığa karşı refleksi azalır, Sindirim sistemi faaliyetlerinin durması nedeniyle Ca emilimi azalır, timpani şekillenebilir ve hayvan komaya girer.

Koma safhası Hayvanın lateral pozisyonda yatması ile karakteristiktir. Pupilla refleksleri tamamen kaybolur ve solunum sistemi kaslarındaki paraliz sonucu ölüm şekillenir. İştahsızlık ile başlayan ilk safhadan ölümün şekillendiği son safhaya kadar geçen süre 10-24 saat arasındadır. Doğum başlangıcında hipokalsemi şekillenmiş ise uterus kaslarındaki kontraksiyon azalması nedeniyle doğum faaliyetleri azalır. Bu durum buzağının ölü doğmasına veya buzağının doğumundan önce annenin ölmesine neden olmaktadır. Normal kan Ca düzeyi 8-10mg/100 ml Süt hummasında ise birinci dönemde 6.5, İkinci dönemde 5.5 Koma döneminde ise 4.5mg/100 ml'ye kadar düşmektedir.

Tedavi Ca glukonat damar içi yolla verilebilir. Doğumdan önce fazla miktarda vitamin D ağız yoluyla verilebilir. PTH enjekte edilmesi süt humması insidensini azaltmaktadır.

Korunma Düşük düzeyde Ca içeren rasyonların kullanılması Bu tip rasyonlar doğumdan önce Ca’nın homeostatik mekanizmalarını stimule ederek süt humması insidensini azaltmaktadır. Ca tüketimini azaltmak için yonca gibi yüksek düzeyde Ca içeren kaba yemlerin rasyondan çıkarılması gerekmektedir. Alkali rasyonlar süt hummasının oluşmasına neden olurken asidik rasyonlar süt hummasını önlemektedir. Asidik rasyonların bu etkisi kemiklerden Ca’yı mobilize etmesine dayanmaktadır.