YERLEŞTİRME DÜZENİ TİPLERİ

Temel Yerleştirme Düzenleri Sürece Göre Düzenleme Ürüne Göre Düzenleme Sabit Konumlu Mamule Göre Düzenleme

Sürece Göre Düzenleme Tanımı(1) Sürece göre düzenleme; makine alanları için ayrılacak alanların en ekonomik şekilde belirlenmesi için yapılan çalışmaları kapsar. Makineler, cinslerine veya gördükleri işlere göre gruplandırılarak yerleştirilirler. Burada, aynı amaç için kullanılan makineler bir bölüm içerisinde toplanmıştır. Bu makineler, genellikle, işlemlerin oluş sırasına göre düzenlenirler.

Sürece Göre Düzenleme Tanımı(2) Sürece göre düzenleme, aynı fonksiyonel özelliğe sahip üretim araçlarının bir araya getirilerek iş merkezlerinin yada bölümlerin oluşturulması esasına dayanan bir yerleştirme biçimidir ve esnekliğin önem taşıdığı tesislerde kullanılır.

Fonksiyonel düzenleme diye de adlandırılan bu düzenleme, genellikle üretim sürecinin kesikli olduğu siparişe göre üretim sistemi için uygulanabilecek bir yerleştirme türüdür. Bu tür düzenleme, üretimde gerekli işlem sıralarının üründen ürüne farklılık gösterdiği; yani çok çeşitli ve değişik ürünler üretiminin söz konusu olduğu durumlar için kullanılır.

Kullanım Alanları Bu yerleşim düzeni üretim yapmayan çevrelerde daha yaygındır. Örneğin, hastaneler, üniversiteler, bankalar, araba tamir yerleri, havayolları ve kütüphaneler bunun örnekleridir. Örneğin hastaların belli birimleri ( ameliyathane, çocuk, beyin cerrahi, acil servis gibi ) departmanları vardır. Benzer şekilde üniversitelerin ayrı okul ve departmanları bulunmaktadır.

Tipik Bir Sürece Göre Yerleştirme Düzeni

Sürece Göre Düzenlemenin Avantajları Sürece göre düzenlemede genel amaçlı tezgâhlar kullanılmakta, işgörenler aynı özelliklere sahip makinelerle çalıştıklarından dolayı işlerinde uzmanlaşma söz konusu olmaktadır. Bu düzenleme tipinde daha az makineye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu da makinelere daha az yatırım yapılmasını sağlamaktadır.

Sürece Göre Düzenlemenin Dezavantajları Genel amaçlı makinelerin kullanımı için nitelikli işgücüne gerek duyulmaktadır. Nitelikli işgücüne sahip olunmadığı durumlarda işgörenlerin eğitimi için gerekli olan öğrenme süreci de verimin düşmesine neden olmaktadır. Bu düzenleme tipinde boş beklemeler çoktur. Bu nedenle de büyük ara stoklar oluşmaktadır. Üretim planlaması ve kontrolü de karmaşıktır

Ürüne Göre Düzenleme Ürüne göre düzenleme, ürün hacminin fazla ve talebin sabit olduğu durumlarda tekrar eden işlemler veya üretim için uygun bir düzenlemeyi ifade eder. Sürekli üretime uygun olan yerleştirme düzenidir. Makineler, bir mamulün hammadde halinden son şeklini alıncaya kadar izlediği yol üzerinde işlemlerin gerektirdiği sıraya göre dizilirler.. Otomobil üreten fabrikalar için iyi bir örnek gösterilebilir.

Ürüne Göre Yerleştirme Tipi

Ürüne Göre Düzenlemenin Olumlu Yanları (1) ürünün çeşitliliğinin az olmasından dolayı kalifiye olmayan işgücü kullanılmasıdır. Bu da hem işçilik maliyetlerini hem de birim başına değişken maliyetleri düşürmektedir. Sürekli üretim sistemi kullanıldığından dolayı üretilen ürüne olan talep düzeyi dolayısıyla üretim miktarları çok yüksektir. Bu nedenle sürece göre düzenlemeye oranla kapasite kullanım oranı yüksektir.

Ürüne Göre Düzenlemenin Avantajları (2) Yarı mamul depolama alanına ihtiyaç duyulmadığından dolayı yarı mamul stokları düşüktür ve üretim için gerekli alan sürece göre düzenlemeye oranla daha azdır. Makineler arası dengeleme problemi çözüldükten ve üretime başlandıktan sonra planlama ve denetim faaliyetlerine fazla zaman ayrılmaz. Ayrıca ürüne göre düzenlemede üretim süresi de kısadır.

Ürüne Göre Düzenlemenin Dezavantajları (1) Üretim hattı üzerindeki herhangi bir makinenin arızalanması üretimin aksamasına hatta durmasına neden olmaktadır. Bu aksama da maliyetleri artırmaktadır. Ürüne göre düzenlemede özel amaçlı makineler kullanıldığından dolayı sabit yatırım maliyetleri yüksektir.

Ürüne Göre Düzenlemenin Dezavantajları (2) Bu düzenleme tipinde esneklik azdır, ürün tasarımlarının değiştirilme güçlüğü vardır. Yeni ürün tasarımlarına geçilmesi halinde, mevcut yerleşim düzeninde önemli değişiklikler yapılması gerekir. Bu değişikliklerin yapılması ise uzun zaman alır. Tüm bunlar işletmenin rekabetçi konumunu zayıflatmaktadır.

Ürüne Göre Düzenlemenin Dezavantajları (3) Makinelerin birim zamanda ürettikleri ürün sayıları birbirinden farklı ve üretim akışı en yavaş makineye bağlı olduğundan dolayı dengeleme problemiyle karşı karşıya kalınmaktadır. İş miktarlarının üretim hattının hızıyla sınırlandırılmış olması ve üretilecek ürün miktarının sabit olması nedeniyle işgörenlerin işe olan motivasyonları düşüktür.

Sabit Konumlu Mamule Göre Düzenleme Tanım (1) Bu düzende malzeme veya ana parçalar, bulundukları yerde sabit kalır ve hareket etmezler. Bütün aletler, makineler, işçiler ve diğer malzeme bu sabit yere taşınır ve bütün iş aynı yerde yapılarak bitirilir. Uygulamada özellikle, uçak, gemi veya bina inşaatı gibi ana ürünün çok ağır olup, üretim miktarının sınırlı olduğu üretim sistemlerinde bu tip yerleştirme düzenine rastlanır.

Sabit Konumlu Mamule Göre Düzenleme Tanım (2) Mamulün taşınamaz, büyük ve bozulabilir nitelikte olması halinde, işgücü, makine-teçhizat, malzeme ve hammadde gibi işlem girdilerinin, işin görüldüğü yere götürülerek işlemlerin sabit bir yerde yapılması gerekir. Yerleştirme düzeni bu mantığa dayanarak kurulur.

Sabit Konumlu Mamule Göre Düzenlemenin Özellikleri Bu yerleştirme biçiminde çıktı hacmi çok küçüktür, makinelerden ziyade el aletleri kullanılır. Mamulün bir yerden başka bir yere hareket ettirilmesi genellikle söz konusu değildir. Bina, yol, köprü, gemi yapımı bu tür bir yerleşim düzeni gerektiren büyük ölçekli projelere örnektir

Sabit Konumlu Mamule Göre Düzenlemenin Avantajları Materyal hareketi minimuma indirilmiştir İş genellikle bir grup operatör tarafından yürütüldüğünden işlemlerin ve yetkilerin sürekliliği güvence altına alınmıştır Üretim merkezleri çoğu kez birbirinden bağımsız çalışabilir ve en küçük toplam üretim süresini güvence altına alan etkili bir program planlanabilir

Sabit Konumlu Mamule Göre Düzenlemenin Dezavantajları Makine ve materyallerin üretim merkezine taşınması pahalı ve zaman alıcı olabilir Materyal yada objelerin veya makinelerin yerleştirilmesi pahalı olabilir