ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 1 İhracat Pazarlarımız ve İhracat Performansımız Prof. Dr. Seyfettin Gürsel Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (Betam) Direktör Barış Soybilgen Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (Betam) Araştırma Asistanı
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 2 Bölümler İhracata genel bir bakış 2003’ten 2010’a Türkiye’nin İhracatı AB-27’ye yapılan ihracata genel bir bakış Kuzey Afrika, Yakın ve Orta Doğu’ya (KA+YOD) ihracat Ülke gruplarına göre ihracat Geniş ekonomik sınıflandırmaya göre KA+YOD’a ve AB’ye yapılan ihracat’ın incelenmesi İmalat sanayinin AB’ye yaptığı ihracat’ın analizi İmalat sanayinin KA+YOD’a yaptığı ihracat’ın analizi KA+YOD’a yapılan ihracatı bekleyen sorunlar İhracat pazarlarını geliştirmek için neler yapılmalı? Coğrafi Çeşitlendirme Ürün Çeşitlendirmesi
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 3 2003 İhracatı : 47,252 milyon dolar 2010 İhracatı : 113,929 milyon dolar 2003’den 2010’a büyüme oranı : 141.2% Bu süreçte 2003’den 2010’a Önemli tartışmalardan biri Türkiye’nin ihracatının ülkelere göre kompozisyonuydu. AB-27 ülkelerinin Türkiye’nin toplam ihracatındaki payının azalması buna karşılık Kuzey Afrika, Yakın ve Orta Doğu’daki ülkelerin (KA+YOD) payının artması derinlemesine bir incelemeyi hak ediyor. 2003’ten 2010’a Türkiye’nin İhracatı İhracata Genel Bir Bakış
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 4 AB-27’ye Yapılan İhracata Genel Bir Bakış Avrupa Birliği Türkiye’nin en önemli ticaret ortağıdır. 2003 yılından 2010 yılına kadar toplam ihracat 141.2% artarken AB’ye yapılan ihracat 92.2% arttı. Bunun sonucunda AB birliğinin toplam ihracat içindeki payı 2007’den 2010’a yüzde 56’dan yüzde 46’ya düştü. Bunun iki nedeni olduğunu düşünüyoruz: ilki Kuzey Afrika, Yakın ve Orta Doğu’ya (KA+YOD) yapılan yüksek ihracat hamlesi, diğeri de kriz sırasında AB ülkelerinin ihracatının önemli bir biçimde azalması. İhracata Genel Bir Bakış
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 5 KA+YOD’a Yapılan İhracata Genel Bir Bakış KA+YOD ülkelerine yapılan ihracat 2003 yılından beri artma eğiliminde. 2003 yılından 2010 yılına KA+YOD ülkelerine yapılan ihracat yüzde arttı. 2003 yılında toplam ihracatın yüzde 14.9’unu oluşturan ülkeler, 2010 yılında toplam ihracatın yüzde 26.7’sini oluşturdu. 2009 yılında çoğu ülkeyle yapılan ihracatta bir azalma olurken, Irak’la yapılan ihracat yüzde 30.9 arttı. Irak dışında Mısır, Libya, Suriye, Cezayir, Lübnan ve Yemen gibi ülkelere de yapılan ihracat arttı. İhracata Genel Bir Bakış
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI – 2010 yılları arasında ülke gruplarına yapılan ihracatın toplam ihracat içindeki payları ve nominal olarak büyüme oranları Ülke Gruplarına Göre İhracat
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 7 KA+YODAB-27 Yatırım (sermaye) malları8.5%11.8% Hammadde (aramalları)59.2%38.8% Tüketim malları31.9%49.3% Bu verilere göre AB ülkelerine daha çok tüketim malları ihraç edilirken, KA+YOD ülkelerine ise daha çok ara malı ihraç ediliyor. Geniş Ekonomik Sınıflandırma’ya Göre KA+YOD ve AB-27 İhracatına Genel Bir Bakış (2010 yılı) İhracata Genel Bir BakışÜlke Gruplarına Göre İhracat
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI Payları (%) 2010 Payları (%) Nominal Büyüme Oranı (%) Büyümeye Katkısı (Yüzde Puan) Motorlu kara taşıtı ve römorklar Giyim eşyası Tekstil ürünleri Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat Ana metal sanayi Gıda ürünleri ve içecek Plastik ve kauçuk ürünleri Diğerleri Toplam ve 2010 yıllarında imalat sanayindeki sınıfların AB’ye yaptığı toplam ihracat içindeki payları ve yıllarındaki büyümeye katkısı Ülke Gruplarına Göre İhracat
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 9 AB-27 ülkelerine yapılan ihracat miktarsal olarak artmaya devam ediyor. 2003’den 2010’a kadar olan ihracat artışının yüzde 25’ten fazlasını otomotiv sektörü gerçekleştirdi. Tekstil ve giyim sektörleriyle birlikte AB’ye ağırlıklı olarak tüketim malları ihraç ediliyor. Buna karşın yeni sanayilerin ihracatı arttıkça tekstil ve giyim sektörünün göreceli olarak önemi azalıyor. Makine ve teçhizat sanayi gelişen ihracat kalemlerinden. Bu 4 kalem, imalat sanayinin AB’ye yaptığı ihracatın yüzde 60’ını oluşturuyor. İmalat Sanayinin AB’ye Yaptığı İhracat’ının Özeti Ülke Gruplarına Göre İhracat
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI Payları (%) 2010 Payları (%) Nominal Büyüme Oranı (%) Büyümeye Katkısı (Yüzde Puan) Ana metal sanayi Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat Gıda ürünleri ve içecek Tekstil ürünleri Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıtlar Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazlar Metalik olmayan diğer mineral ürünler Diğerleri Toplam ve 2010 yıllarında imalat sanayindeki sınıfların KA+YOD’a yaptığı toplam ihracat içindeki payları ve yıllarındaki büyümeye katkısı Ülke Gruplarına Göre İhracat
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI Payları (%) 2010 Payları (%) Nominal Büyüme Oranı (%) Büyümeye Katkısı (Yüzde Puan) Motorlu kara taşıtı ve römorklar Giyim eşyası Türkiyenin güçlü sektörlerinden giyim eşyası ve motorlu kara taşıtlarının KA+YOD ihracatı içindeki önemleri azalıyor. Bunun en önemli nedeni diğer imalat kalemlerinin ihracatının çok hızlı artması, bu yüzden motorlu kara taşıtları ve giyim eşyası’nın KA+YOD ülkelerine ihracatı 160% artmasına rağmen, bu ülkelere ihracattaki payı azalıyor. Otomotiv ve Giyim Eşyası Sektörünün KA+YOD’a Yaptığı İhracat Ülke Gruplarına Göre İhracat
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 12 KA+YOD ülkelerine yapılan ihracat son yıllarda büyük bir artış gösterdi. KA+YOD ülkelerine yapılan yüksek ihracat hamlesi olmasaydı. 2003’ten 2010’a Türkiye’nin ihracatı 141% artmazdı. Tek başına ana metal sanayi KA+YOD ülkelerine yapılan ihracat artışının yaklaşık 25%’ini oluşturdu. En büyük ihracat kalemlerinden motorlu kara taşıtları ise KA+YOD yapılan ihracat temposuna ayak uyduramadı. İmalat Sanayinin KA+YOD’a Yaptığı İhracat’ının Özeti Ülke Gruplarına Göre İhracat
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 13 Kuzey Afrika ve Orta Doğu’daki isyanlar bu bölgeye yapılan ihracatı olumsuz etkiliyor: Geçen Şubat ayına göre bu Şubat’ta Kuzey Afrika’ya yapılan ihracat 19% düşmüş durumda. Suriye’deki gelişmeler de Orta Doğu’ya yapılan ihracatı olumsuz etkiliyebilir. Yine de önemli olan Türkiye’nin bölgedeki en büyük ihracat partnerlerinden Irak, İran ve B.A.E’i gibi ülkelerin istikrarlarını korumaları. Önümüzdeki Dönemde KA+YOD’a Yapılan İhracatı Bekleyen Sorunlar Ülke Gruplarına Göre İhracat
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 14 Coğrafi çeşitlendirmeyi daha da arttırmak zor görünüyor. Avrupa, KA+YOD, Orta Asya ve ABD’ye yapılan ihracat toplam ihracatın yüzde 90’unu oluşturuyor. Güney Amerika ve Uzakdoğu’da çok çeşitli ve ucuz mallar üreten Brezilya ve Çin gibi rakipler var. Türkiye için enerji ithal ettiği Rusya, İran ve Irak gibi ülkelere ihracatını arttırması öncelikli. Gelişmekte olan Avrupa ülkeleri (Romanya, Polonya, Bulgaristan vs.) ve gelişmekte olan Orta Asya ve Orta Doğu ülkeleri ihracat içindeki önemini giderek arttıracak. AB ülkelerinde büyümenin durumu ve KA+YOD ülkelerindeki karışıklıkların ne kadar süreceği Türkiye’nin orta vadeli ihracatını etkilyecek en önemli etkenler. Coğrafi Çeşitlendirme İhracat’ı Geliştirmek için Neler Yapılmalı
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 15 Ürün çeşitlendirmesi ihracatı arttırmak için önemli. Hem değişik ürünler hem de ürün gruplarındaki çeşitliliğin arttırılması zaten mevcut olan pazarlardaki penatrasyonu arttırabilir. 2003 yılından 2010 yılına kadar ana metal sanayi, motorlu kara taşıtları ve makine ve teçhizat sanayi büyük bir gelişim gösterdi. Bu gelişim sayesinde tekstil ürünleri ve giyim eşyası ihracattaki önemini göreceli olarak kaybetti. Değerli TL ve Türkiyenin teknolojik gelişimi birlikte alındığında göreceli üstünlüğünün orta üst ve orta alt teknoloji grubundaki sanayilerde olduğu anlaşılıyor. Ürün Çeşitlendirmesi İhracat’ı Geliştirmek için Neler Yapılmalı
ÇOK TARAFLI İLİŞKİLER VE AVRUPA BİRLİĞİ’NİN GELECEĞİ KONFERANSI 16 TEŞEKKÜRLER