TÜBİTAK ULAKBİM YÜKSEK BAŞARIMLI BİLGİ İŞLEM MERKEZİ TÜBİTAK ULAKBİM Yüksek Başarımlı Bilgi İşlem Merkezi ve TR-Grid Altyapısı Onur Temizsoylu TÜBİTAK ULAKBİM

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara2 İÇERİK TÜBİTAK ULAKBİM Yüksek Başarımlı Bilgi İşlem Merkezi Grid Nedir? ULAKBİM ve Grid Projeleri TR-Grid Girişimi SEE-Grid Projesi Mevcut Altyapı TR-Grid e-Altyapı Projesi Gelecek Grid Projeleri

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara3 TÜBİTAK ULAKBİM Yüksek Başarımlı Bilgi İşlem Merkezi Ortak kullanım, profesyonel teknik destek verebilecek personelin tek bir noktada bulundurulması, yazılım lisanslarının tek bir sistem için alınması gibi ekonomik avantajları dışında benzer konularda çalışan araştırmacıların bir araya gelmesi de planlanmıştır. Türkiye’de bu merkezden yararlanmak isteyebilecek araştırmacıları tespit etmek, kurulması planlanan merkezde hizmet verecek paralel küme bilgisayarın donanım ve yazılım gereksinimlerini belirlemek için 2002 yılı sonunda TÜBİTAK tarafından üniversitelere anket niteliğinde bir form gönderilmiştir. Fiyat/performans, garanti dışı bakım maliyetleri, ilerleyen senelerde uç bilgisayarların rahatlıkla masaüstü bilgisayar olarak kullanabileceği gibi avantajları yüzünden marka bağımsız 128 İşlemcili Linux küme bilgisayarı kurulması düşünülmüştür Kasım ayında hizmet vermeye başlayan küme bilgisayarın klima, kablolama, anahtarlama cihazı gibi tüm altyapılar dahil maliyeti yaklaşık $ olmuştur. Linux Küme bilgisayar sistemine Deniz adı verilmiştir.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara4 Yüksek Başarımlı Bilgi İşlem Merkezi Deniz Küme Bilgisayarı

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara5 Yüksek Başarımlı Bilgi İşlem Merkezi - İMKANLAR - Paralel programlamların derlenmesi ve çalıştırılabilmesi için kullanılan PVM, LAM-MPI, MPICH ve MPICH2 yazılımları Intel ve Gnu derleyiciler ile ayrı ayrı derlenerek sisteme yüklenmiş, kullanıcıların performans tercihlerine göre istediklerini kullanabilmeleri sağlanmıştır. Sun Grid Engine kullanılarak kullanıcıların işlerinin dengeli dağıtılması sağlanmıştır. Kullanıcıların sistemde olmasını istedikleri serbest yazılımlar (Gamess gibi) ve/veya kütüphaneler tarafımızdan yüklenmiş, lisans gerektiren programların (Abinip, Gaussian gibi) kullanıcıların kendi dizinlerine kendi aldıkları lisansla yüklenmesine olanak verilmiştir. Küme bilgisayar sistemi ve merkez için bir kullanıcı politikası dökümanı oluşturulmuştur.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara6 Yüksek Başarımlı Bilgi İşlem Merkezi - Sonuçlar - Merkez kurulduğundan beri: Türkiye’de paralel hesaplama, dağıtık hesaplama, grid teknolojileri gibi konularda çalışan araştırmacıları ortak bir noktada toplamıştır. Bu konularda bir insan ağı yaratmıştır. Kurulmasında esas hedeflerden biri olan uluslarası rekabetçi araştırmalar, yayınlar yapılmasına destek olmuştur. Grid projelerine katılım için gerekli altyapıyı sağlamıştır.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara7 Yüksek Başarımlı Bilgi İşlem Merkezi - Hedefler - TR-Grid e-Altyapı Projesi ile ulusal grid altyapısını EGEE grid altyapısının bir parçasının güçlü bir parçası haline getirmek. Edinilen tecrübeyi yaymak. Bütün dünyada yüksek performanslı hesaplama eğilimi haline gelen küme bilgisayar sistemlerinin üniversitelerimizde ve araştırma kurumlarımızda kurulmasını sağlamak.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara8 Prof. Dr. Viktorya Aviyente Boğaziçi Üniversitesi Kimya Bölümü Yrd. Doç. Dr. Ceyhun Bulutay Bilkent Üniversitesi Fizik Bölümü Prof. Dr. Cevdet Aykanat Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Yrd. Doç. Dr. Cevat Şener Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Yrd. Doç. Dr. Oğuz Gülseren Bilkent Üniversitesi Fizik Bölümü Yrd. Doç. Dr. Sami Sözüer İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Fizik Bölümü Doç. Dr. Can Özturan Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Prof. Dr. Nevin Selçuk Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Doç. Dr. Nejat Bulut Tohoku Üniversitesi Fizik Bölümü Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Prof. Dr. Levent Gürel Bilkent Üniversitesi Eletronik Mühendisliği Yüksek Başarımlı Bilgi İşlem Merkezi - Kullanıcılar ve Proje Ortakları -

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara9 Prof. Dr. Cevdet Aykanat Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● Prof. Dr. Cevdet Aykanat ve grubu merkezimizde paralel-veri web örümceği, hiper çizge bölümleme konularında çalışmaktadır. ● Grup, on senedir üç tip dağıtık hafızalı paralel sistemde araştırma ve geliştirme yapmaktadır. ● Türkiye’nin ilk Linux küme bilgisayar sistemlerinden birisini kuran grup, 48 işlemcili yeni bir küme bilgisayar sistemi de kullanmaktadır. ● Grubun Deniz sistemini de kullandıkları makaleleri “IEEE Transactions on Parallel and Distributed Systems” dergisinde yayınlanacaktır. ● SEE-Grid Projesi’nin bölgesel uygulaması olan SE4SEE yazılımını geliştiren grup ayrıca TR-Grid ve SEE-Grid altyapılarına bağlı çalışan bir küme bilgisayarı da işletmektedir. Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Paralel ve Dağıtık Hesaplama Araştırma Grubu

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara10 ● Kovan Araştırma Laboratuarı, doğadan esinlenmiş akıllı sistemlerin sentezini çalışmak için kurulmuştur. ● Grup, ”Paralel genetik algoritmayla robot kontrol programı evrimleştirilmesi ve robot simülasyonu” konulu projesi ile Deniz sisteminde çalışmaktadır. ● KOVAN tarafından geliştirilen PES (Paralel Evrim Sistemi) yazılımı başarım ölçümlerini bir dizi bilgisayara dağıtabilmektedir. ● PES, TÜBİTAK ULAKBİM'deki küme bilgisayar sistemine kurulmuş ve çalışmalarında 100 kata yakın (tek bir PC'de 3-4 gün süren deneyler, sistem üzerinde 1-2 saate inmiştir) bir hızlandırma sağlamıştır. ● Grubun kodu grid altyapısında çalışabilir hale getirilmiştir. TR-Grid altyapısında çalışacak ilk uygulamalardan birisi olacaktır. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Kovan Araştırma Laboratuvarı Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara11 ● Grup sistem üzerinde çalışmaya 2004 Ağustos ayında başlamıştır. ● Grup çalışanları, bir sene içerisinde sistemde 3000 den fazla iş çalıştırmışlardır. Toplam 2800 güne karşılık gelen çalışma zamanı ve 1500 güne karşılık işlemci zamanı sistemi kullanmışlardır. Boğaziçi Üniversitesi Kimya Bölümü Hesaplamalı Kimya Araştırma Grubu Prof. Dr. Viktorya Aviyente Boğaziçi Üniversitesi Kimya Bölümü Bilkent Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Hesaplamalı Elektromanyetik Grubu ● Grup, 32 işlemci üstünde 'dan fazla bilinmeyen içeren elektromanyetik problemlerin çözümünü gercekleştirmeyi başarmıştır. ● Geliştirdikleri uygulama ile dünyada ilk sıralarda yer alan grubun hedefi çok büyük ve gerçek hayatta önem taşıyan elektromanyetik problemlere çözüm getirmektir. Prof. Dr. Levent Gürel Bilkent Üniversitesi Elektronik Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara12 ● ODTÜ Kimya Mühendisliği’nden Prof. Dr. Nevin Selçuk ve grubu, “Türbülanslı akışkanların doğrudan sayısal simülasyonu”, ● İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nden Yrd. Doç. Dr. Sami Sözüer, “Fotonik kristal optik fiberler”, ● İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nden Yrd. Doç. Dr. Gürcan Aral, “Paralel Moleküler Dinamik yöntemi kullanarak Alüminyum metalinin değişik oksijen molekül yogunluğu ile bu metalin (Al) oksitlenmesini kinetik ve yapısal olarak incelenmesi”, ● ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği’nden Yrd. Doç. Dr. Cevat Şener, Macaristan ile ortak “P-Grade yazılımının yük dengeleme modülünün geliştirilmesi”, ● Niğde Üniversitesi Fizik Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. Orhan Dönmez, “Einstein ve Relativistik Hidrodinamik Denklemlerin sayısal çözümü”, ● Mustafa Kemal Üniversitesi İnşaat Mühendisliği’nden M. Cemal Genes, “Akışkan-Yapı Etkileşimi, Yapı-Zemin Etkileşimi”, ● Hacettepe Üniversitesi Fizik Mühendisliği’nden Recep Eryiğit “Yarı-iletken malzemelerin band yapılarının hesaplanması”, ● Bilkent Üniversitesi Fizik Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. Ceyhun Bulutay, “Silisyum ve Germanyum nano-örgulerin optoelektronik özellikleri için temel ilkelere dayalı hesaplanması”, ● Bilkent Üniversitesi Fizik Bölümü’nden Prof. Dr. Salim Çıracı ve grubu, karbon nanotüpler, silikon, karbon ve metal elementlerinden oluşan atom tellerinin fiziksel özelliklerinin bilgisayar simulasyonları yardımıyla incelenmesi Yüksek Başarımlı Bilgisayar Merkezi - Diğer Kullanıcılarımız - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara13 ● İstanbul Teknik Üniversitesi Bilişim Enstitüsü İleri Mühendislik Teknolojileri Mükemmeliyet Merkezi: ● 32 İşlemci ve 64 Gbyte belleğe sahip Sun Fire 12K sistemi, ● 24 İşlemci ve 48 Gbyte belleğe sahip Sun Cluster ● Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü: ● 32 İşlemcili Intel PIII Linux küme bilgisayar sistemi (Borg) ● 48 İşlemcili Intel PIV Linux küme bilgisayar sistemi ● Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü: ● 32 İşlemcili Intel PII, PIII Linux küme bilgisayar sistemi (ASMA) ● Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgi İşlemi: ● 9 İşlemcili Intel PIII Linux küme bilgisayar sistemi (Magellan) ● Orta Doğu Teknik Üniversitesi Havacılık Mühendisliği: ● 20 İşlemcili Intel PIII Linux küme bilgisayar sistemi ● Koç Üniversitesi Mühendislik Fakültesi ● 32 İşlemcili Intel PIV Linux küme bilgisayar sistemi ● Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü ● 8 İşlemcili Intel PIII Linux küme bilgisayar sistemi Türkiye`deki Diğer Akademik Araştırma Yüksek Başarımlı Sistemleri Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara14 Küme Bilgisayarlar Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● Küme bilgisayar sistemleri yüksek başarımlı hesaplamada son beş senenin trendidir. ● Çoğu üniversitelerimiz, şu an fiyat/performans olarak en uygun hesaplama sistemi olarak küme bilgisayarları tercih etmiştir. ● Birçok araştırmacımız, açık kaynak kodlu işletim sistemleri üzerinde PVM, MPI kütüphaneleri kullanarak kendi programlarını geliştirmişlerdir. ● Yüksek performanslı hesaplama kaynaklarına sahip olmak kolaydır. Esas ihtiyaç olan uygun programlardır. Rekabetçi ve bölgeye uygun içeride geliştirilmiş yazılımlar bir gerektir.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara15 ● Araştırmacıların dünya üzerinde yayılmış kaynaklara ayrı ayrı ve elle erişmesi yerine tek bir bilgisayar sistemi yapısına orta katman yazılımları ile izin veren yapıdır. ● İşinizi grid ortamına gönderirseniz verinin tam olarak nerede olduğunu ve işinizin nerede çalışacağını bilmeye gerek duymazsınız. Grid orta katman yazılımları işinizi uygun kaynakta çalıştıracak ve gerekiyorsa veriyi bu kaynağa getirecektir. GRID Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● “Web” dağıtık bilgiye her yerden erişme imkanı vermiştir. Grid dağıtık hesaplama kaynaklarına her yerden erişme imkanı verecektir.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara16 ● Orta katman yazılımları araştırmacılar tarafından kullanılan yazılımların Grid donanım katmanı ile haberleşmesine hesaplama işlerini verimli olarak ağ üzerinde dağıtarak izin verir. ● Orta katman servisleri hakkında detaylı bilgi eğitim sunumlarında verilecektir. ● Orta katman iş gücü dağıtımı, veri yönetimi, donanım yönetimi, güvenlik, yetkilendirme, bilgilendirme ve izleme servisleri gibi birçok kompleks servisten oluşur. ● Şu an TR-Grid, SEE-Grid ve EGEE altyapılarında orta katman yazılımı olarak EGEE projesinde geliştirilen LCG-2 (“LHC Computing Grid”) kullanılmaktadır. GRID - Orta Katman - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara17 ● EGEE Projesi Avrupa'daki araştırmacılara gerekli hesaplama gücünü yer bağımsız sunmak için 2003 senesinde öneri olarak ilgili 6. Çerçeve Program çağrısına verilmiştir. ● Mevcut grid altyapılarının (İngiltere e-Science, İtalya INFN Grid, NorduGrid, ABD Trillium) bu proje ile Geant altyapısı kullanılarak birleştirilmesi hedeflenmiştir. ● ULAKBİM, UlakNet akademik ağ yönetimini yönetmesi ve tüm ulusal akademik çevreye açık Yüksek Başarımlı Bilgi İşlem Merkezi`ndeki tecrübeleri ile EGEE projesine dahil olabilmek için Bilkent Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi ile EGEE projesinin bir parçası olabilmek için başvurmuştur. ● Ülkedeki insan ağı yetersiz bulunduğu için Türkiye`nin SEE-Grid projesine dahil olarak grid konusundaki insan ağını geliştirmesi ve uygun bir altyapı oluşturması planlanmıştır. ULAKBİM ve Grid Projeleri Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara18 ● EGEE Projesi`ne ilk başvuru sırasında ülke içinde Avrupa Birliği tarafından da önerilen bir grid girişimi kurulmuştur. ● TÜBİTAK ULAKBİM koordinasyonunda üç üniversitenin ilgili bölümleri ile kurulan TR-Grid girişimi: ● Ülke içinde grid, paralel hesaplama, paralel programlama gibi konularda gerekli insan ağını oluşturmayı, ● Ulusal ve uluslarası araştırmalar ve projeler için gerekli rekabetçi e-altyapıyı oluşturmayı, ● Tecrübesini ulusal ve uluslararası projelerde geliştirmeyi ve kullanmayı ● hedefler. ● Yeni projeler ile TR-Grid girişimi genişlemektedir. ● Girişimin resmi sayfası altında detaylı bilgiye ulaşılabilir. TR-Grid Girişimi Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara19 ● TR-Grid girişiminin ilk ortak projesi SEE-Grid (Güneydoğu Avrupa için grid olanaklı e-altyapı geliştirme) 2004 Mayıs ayında başlamıştır. ● Faydalanan ülke konumundaki Türkiye projede ülke içinde insan ağını geliştirmek, gerekli altyapıyı oluşturmak dışında bölge için kritik görevler üstlenmiştir. SEE-Grid Projesi Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara20 ● SEE-Grid Projesi'nde geliştirilen ve proje bütçesinden desteklenen SE4SEE yazılımı projenin iki bölgesel uygulamasından biridir. ● SE4SEE Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü tarafından geliştirilmektedir. SEE-Grid Projesi - SE4SEE (Güneydoğu Avrupa için Grid Olanaklı Arama Motoru) - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara21 SEE-Grid Projesi - Bölgesel Servisler - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● Projede uygun altyapıya gelmiş ülkelerin SEE-Grid altyapısı çalışmaya başladığında temel servisleri yönetmesi planlanmıştır. ● ULAKBİM, proje için RB (“Resource Broker” - Kaynak Aracısı) ve Bölgesel BDII (Kaynak Bilgi Servisi) servislerini yönetmektedir.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara22 SEE-Grid Projesi - TR-01-ULAKBIM EGEE Kümesi - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● Şu an EGEE altyapısında Türkiye'de tek kayıtlı sistem 16 işlemcili TR-01-ULAKBIM kümesidir. ● Sistem YEF (Yüksek Enerji Fiziği) deneylerine ait işler, SEE-Grid kullanıcılarına ait işler ve geliştirme aşamasındaki ulusal işleri çalıştırmaktadır. ● EGEE altyapısında çalışan küme bilgisayar sistemlerine her 6 saatte bir 40 ayrı test uygulanarak sağlıklı çalışılabilirlikleri test edilmektedir. TR-01-ULAKBIM kümesi 100 günlük çalışma ömrü boyunca bu testleri başarı ile geçmiştir.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara23 SEE-Grid Projesi - TR-Grid Sertifika Otoritesi - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● Grid altyapılarında kullanıcıların çalışabilmesi ve sunucuların birbirleri ile güvenli konuşabilmesi için PKI sertifikalarına ihtiyaç vardır. ● Kendi kullanıcılarını yetkilendirebilmeleri için her ülkenin en az bir grid sertifika otoritesi olması beklenmektedir. ● Grid sertifika otoriteleri GridPMA tarafından onaylanır. EUGridPMA Avrupa içinde yetkilendirmeyi yapan organizasyondur. ● SEE-Grid proje ortakları arasında üçüncü sertifika otoritesini ULAKBİM yönetecektir.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara24 TR-Grid - Mevcut Altyapı - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● SEE-Grid Projesi'ndeki bölgesel pilot altyapının bir benzeri ULAKBİM, Boğaziçi Üniversitesi, ODTÜ ve Bilkent Üniversitesi'ndeki kümeler ile oluşturulmuştur.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara25 TR-Grid - Mevcut Altyapı - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● SEE-Grid Projesi'ndeki bölgesel pilot altyapının bir benzeri ULAKBİM, Boğaziçi Üniversitesi, ODTÜ ve Bilkent Üniversitesi'ndeki kümeler ile oluşturulmuştur. ● Şu an altyapıda kullanılabilir 40 işlemci vardır. ● EGEE altyapısına ve SEE-Grid pilot yatağına giren her bir küme kullanıcıları ilgili yapılardaki VO'lara (“Virtual Organization” - Kullanıcı Grupları) girme imkanı bulur. ● EGEE altyapısında şu an işlemci ve 4 Petabyte veri saklama imkanı vardır.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara26 TR-Grid - Fırsatlar / Engeller - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği 1. Gelişmiş bir TR-Grid altyapısı, araştırmacılara rekabetçi araştırmalar yapma imkanı tanıdığı gibi uluslararası grid kaynaklarının da kapısını açaçaktır. TR-Grid altyapısının daha fazla üniversite ve daha çok kaynak içerecek şekilde genişleyebilmesi için kaynakları yönetecek, uygulama geliştirecek, eğitim verecek insan ağına ihtiyaç vardır. 2. Çerçeve program projelerinin önemli amaçlarından biri de coğrafyadaki araştırmacıların birlikte çalışarak Avrupa araştırma ağını birleştirerek gücünü arttırmaktır. Grid yapısı itibari ile birlikte çalışmayı hali hazırda gerektirmektedir. Yüksek performanslı hesaplama, grid gibi konularda bazı üniversitelerin anlamsız bir rekabet içine girerek proje kanallarından (TÜBİTAK, DPT gibi) kaynak istediği bir gerçektir. 3. Grid altyapıları için akademik ağ altyapısında lokal ağda kullanılan hızlarla orantılı büyüme şarttır. Özellikle YEF uygulamaları için veri akışı mevcut UlakNet altyapısındaki çoğu üniversitenin karşılamıyacağı düzeydedir. Akademik ağların, e-altyapıların Avrupa akademik çevresini geliştireceği bilindiğinden gerek çerçeve programlar, gerekse devlet seviyesinde desteklenmişlerdir. UlakNet ve gelecek e-altyapılarin en üst düzeyde desteklenmesi bir şarttır. Benzer akademik ağlar, özel yasaları ve kendilerine ait fiberlerle inanılmaz atılımlar yapmıştır.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara27 Fırsatlar / Engeller - İnsan Ağı - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● SEE-Grid Projesi'nde çalışan personel:

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara28 Fırsatlar / Engeller - İnsan Ağı - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● SEE-Grid projesinde en büyük coğrafi alana, en fazla araştırmacı, üniversite sayısına sahip ülke Türkiye'dir. ● Projenin gerek etkinlik bütçesi, gerekse personel bütçesi planlanan bilgi yayma ve eğitim etkinlikleri için yeterli olmamıştır. ● Gelecek ulusal ve uluslararası grid projelerinde gerekli teknik operasyonlar kadar insan ağını geliştirmek için gereken kaynaklarda planlanmıştır. ● Gereken çalışmalardan birisi de site yöneticilerinin, kullanıcıların eğitimidir. Bu amaçla ULAKBİM'de bir grid eğitim laboratuvarı kurulmuştur. İlk eğitimler temmuz ayı içerisinde verilmiştir.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara29 Fırsatlar / Engeller - İnsan Ağı - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● Eğitim kadar ulusal ve uluslararası konferanslara da katılım da grid kullanımını arttırmak, girişimi, akademik çıktıları ve altyapıyı tanıtmak için önemlidir. ● Girişimin İstanbul'daki ortakları ile düzenlenen SEE-Grid İstanbul Toplantısı ve paralel grid eğitimleri bilgiyi yaymak için önemli bir çalışma olmuştur.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara30 Fırsatlar / Engeller - İnsan Ağı - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara31 Fırsatlar / Engeller - Altyapı - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● Proje desteklerinden ülke genelinde koordinasyon olmadan ayrılan proje destekleri mevcut ve kurulacak yüksek başarımlı hesaplama sistemlerinde plansız, tekrar eden ve verimsiz sonuçlara yol açmaktadır ve açacaktır. ● Başta küme bilgisayarlar olmak üzere yüksek performanslı sistemler yönetim, kurulum, bakım ve kullanım aşamalarında deneyim ve destek gerektirmektedirler. ● Ülke içinde insan ağının genişletilmesi gerekse de operasyonel personelin ve kaynakların belirli merkezlerde bulundurulması verimlilik açısından şarttır. ● TÜBİTAK destekli “TR-Grid e-Altyapı Projesi” grid projelerini destekleyecek, araştırmacalara gerekli altyapıyı sağlayacaktır.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara32 Yüksek Enerji Fiziği Deneyleri - Ulusal YEF Grupları - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ● Türkiye CERN’de izleyici üye statüsündedir. ● TR-Grid altyapısı planlanırken YEF grupları ile görüşülmüş, grupların dahil olduğu ATLAS ve CMS deneylerinin kaynak ihtiyaçlarına göre planlama yapılmıştır. ATLAS CMS  Maddenin kaynağını araştıran parçacık fiziği deneyidir. 150 üniversiteden 2000’den fazla fizikçi çalışmaktadır.  Genel amaçlı fizik detektörüdür.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara33 Yüksek Enerji Fiziği Deneyleri - Veri Analiz Süreci - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara34 Yüksek Enerji Fiziği Deneyleri - Deneylerin İşlemci İhtiyaçları - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği CERN 1. Katman 2. Katman

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara35 Yüksek Enerji Fiziği Deneyleri - Deneylerin Disk İhtiyaçları - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği CERN 1. Katman 2. Katman

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara36 LCG Projesi - VO - Sanal Organizasyonlar - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ATLAS VO BioMed VO CMS VO

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara37 Bir Fizik Grubu için Grid 3. Katman Fizik Bölümleri    Kullanıcı Almanya 1. Katman ABD İngiltere Fransa İtalya Çin CERN Tier 1 Japonya CERN 2. Katman Lab a Üni a Lab c Üni n Lab m Lab b Üni b Üni y Uni x Bölgesel Grid Yüksek Enerji Fiziği Deneyleri - LCG Katmanları - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara38 TR-Grid e-Altyapı Projesi ● TR-Grid e-Altyapı Projesi’nin tamamı TÜBİTAK tarafından desteklenecektir. ● Projede gerekli kaynakları belirlerken YEF gruplarının dahil oldukları deneylerdeki ihtiyaçları, ULAKBİM YBBİM’nin kullanıcılarının gereksinimleri dikkate alınmıştır. ● Proje takvimi belirlenirken uluslararası projeler dikkate alınmıştır. ● LCG altyapısı şu an PVM’i desteklememekte, MPI desteği de zayıftır. ● LCG altyapısında ticari programların çalıştırılması için de özelleştirmelere ihtiyaç vardır. ● TR-Grid altyapısı LCG orta katman yazılımlarını sorunsuz çalıştıracaktır. ● Altyapı mevcut ve gelecek MPI, PVM ve paket program kullanıcılarının sorunsuz çalışabilmeleri için özelleştirilecektir. ● Altyapı yarı zamanlı (“scavenger”) kaynaklara açık olacaktır.

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara39 TR-Grid Altyapısı İşlemci Gücü Gelişimi Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara40 TR-Grid e-Altyapı Projesi - Proje Takvimi - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Geant Bağlantısı 622 Mbps Geant Bağlantısı 622 Mbps TR-Grid e-Altyapı Projesi Başlangıcı TR-Grid e-Altyapı Projesi Başlangıcı LHC Başlangıç A Tipi Sistemlerin UlakNet Bağlantısı Minimum 1 Gbps A Tipi Sistemlerin UlakNet Bağlantısı Minimum 1 Gbps SEE-Grid Projesi Başlangıç SEE-Grid Projesi Başlangıç TR-Grid e-Altyapı Projesi Genişletme TR-Grid e-Altyapı Projesi Genişletme SEE-Grid-2 Projesi Başlangıç SEE-Grid-2 Projesi Başlangıç EGEE-2 Projesi Başlangıç EGEE-2 Projesi Başlangıç

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara41 Fırsatlar / Engeller - Akademik Ağ Bağlantı İhtiyaçları - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

Ulusal Grid Çalıştayı Eylül 2005 Ankara42 ULAKBİM IZGARA GRUBU ADINA TEŞEKKÜRLER Izgara Uzmanı Onur TEMİZSOYLU