İKT 108 Uluslararası Ekonomi TOBB ETÜ Yrd. Doç. Dr. Ünay Tamgaç Tezcan

Giriş Uluslararası ekonomi neyle ilgilidir? Uluslararası ticaret konuları Ticaretin kazanımları, ticaret bileşiminin açıklanması, devlet politikalarının ticarete etkisi Uluslararası finans konuları Ödemeler dengesi, döviz kuru belirlenmesi, international policy coordination and capital markets Uluslararası ticaret versus finans

Uluslararası Ekonomi Neyle İlgilidir? Uluslararası Ekonomi ülkeler arasındaki ekonomik ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Uluslararası ekonomi ülkelerin ürün ve hizmet ticareti, para akışı ve yatırımlar ile nasıl etkileştiğiyle ilgilidir. Uluslararası ekonomi eski bir konudur, fakat ülkeler uluslararası ekonomiye bağlandıkça önemi giderek armaktadır. Ülkeler birbirleriyle daha önce olmadığı kadar sıkı bağlılar.

Uluslararası Ekonomi Neyle İlgilidir? (devam) Uluslararası ticaretin milli ekonomideki oranı ABD’de son 40 yılda üçe katlanmıştır. (2009’da hem ithalatta hem ihracatta düşüş olmuştur) ABD’ye göre diğer devletler uluslararası ticarete daha da bağlıdırlar.

Şekil 1-1: ABD’de İhracat ve İthalatın Milli Gelire Oranı (%) Kaynak: U.S. Bureau of Economic Analysis

Şekil 1-2: Türkiye’de İhracat ve İthalat

Şekil 1-3: 2007 yılında ABD’de İhracat ve İthalatın Milli Gelire Oranı (%) Kaynak: Organization for Economic Cooperation ve Development

Uluslararası Ticaret Konuları Uluslararası ticaret nedir? Uluslararası ürün ticareti Uluslararası faktör ticareti (Ör:işgücü ticareti (göç)) Ticaret modelleri Ticaretin kazanımları nelerdir? Uluslararası ticaret politikaları Devlet politikalarının ticarete etkisi Ör: ticaret kısıtları (kotalar), gümrük anlaşmaları, ihracat teşvikleri, Uluslararası ticaret ve gelir dağılımı

Ticaretin Kazanımları Ticaretin kazanımlarının altında birkaç fikir vardır Bir alıcı ve satıcı gönüllü bir ticari işleme giriştiklerinde, her ikisi de daha iyi konuma gelebilir. Norveçli tüketiciler uluslararası ticaret ile üretebilmeleri zor olan portakal ürününü satın alabilirler. Portakal üreticisi de istediği başka şeyleri almasına yarayacak bir gelir elde eder.

Ticaretin Kazanımları (devam) Her malın en çok (az) etkin üreticisi olan bir ülke ticaretten nasıl kazanım sağlayabilir? Ülkelerin kaynaklar sınırlı miktardadır. Ülkeler o kaynaklarını en verimli oldukları ürünün üretimi için kullanırlar (diğer üretim seçeneklerine kıyasla) ve bu ürünleri tüketmek istedikleri ürün ve hizmetler ile takas ederler. Ülkeler, ticaret yolu ile birçok ürün ve hizmeti tüketirken üretimde uzmanlaşabilirler.

Ticaretin Kazanımları (devam) Ticaretin, bir ülkeye bol kaynaklarını kullanan ürünler ihraç edip kıt kaynaklarını kullanan ürünler ithal ederek daha verimli olmasını sağlayarak yarar sağladığı öngörülmektedir. Ülkeler uzmanlaşınca, büyük ölçekteki üretimden dolayı daha verimli olabilirler. Ülkeler şimdiki kaynakların gelecekteki kaynaklar ile takası (uluslar arası borç alıp verme) ya da göç yoluyla da ticaretten kazanırlar

Ticaretin Kazanımları (devam) Ticaretin ülke genelinin yararına olduğu öngörülür, fakat ticaret ülke içindeki belirli gruplara zarar verebilir. Uluslararası ticaret, ithal mallarla rekabet eden endüstrilerde yoğun olarak kullanılan kaynakların sahiplerini kötü yönlü etkileyebilir. Ticaret bu nedenle ülke içindeki gelir dağılımını etkileyebilir.

Ticaretin Biçimleri (Patterns of Trade) İklim ve kaynaklardaki farklılıklar Brazilya’nın neden kahve ve Australya’nın demir cevheri ihraç ettiğini açıklayabilir. Fakat neden Japonya araba ihracat ederken ABD uçak ihraç ediyor? Bazı ülkelerin neden belli ürünleri ihraç ettiğinin olası sebepleri: İşgücü verimliliğindeki (labor productivity) farklılıklar Değişik oranlardaki sermaye (capital), işgücü(labor) ve toprak (land) kaynağı bulunması ve bunların farklı ürün ve hizmetlerin üretiminde nasıl kullanıldığı.

Devlet Politikalarının Ticarete Etkileri Politika oluşturucular ticaret hacmini şu şekilde etkileyebilirler: Gümrük vergisi (tariffs): ithalat ya da ihracata uygulanan vergi, Kota (quotas): ithalat ya da ihracata uygulanan adet sınırı, İhracat teşvikleri (export subsidies): ihracatçılara yapılan ödeme, Ya da yabancı ürünleri pazardan uzaklaştıran fakat yerli ürünlere izin veren başka yasal düzenlemeler ile (örnek: ürün spesifikasyonları) Bu politikaların yarar ve zaraları nelerdir? Siyesetçi karar verici

Devlet Politikalarının Ticarete Etkileri (devam) Ekonomistler farklı ticaret politikalarının etkilerini ölçmeye çalışan modeller tasarlarlar. Eğer bir devlet ticareti kısıtlamalıysa, hangi politikaları kullanmalı ve ticareti ne ölçüde kısıtlamalıdır? Eğer bir devlet ticareti kısıtlarsa, yabancıların benzer şekilde karşılık vermesi durumunda zararlar ne olur? Ticaret politikaları çoğu zaman ülkedeki refahı arttırmak yerine özel çıkar gruplarının ihtiyacına göre belirlenir. Hükümetler gümrük vergileri koyup sonradan bunları diğer ülke ticaret kısıtlarının azaltılması pazarlığında düşürürler