Hiperbarik Oksijen Tedavisi Ne Zaman, Neden, Nasıl? Dr. Tacettin Örnek Bülent Ecevit Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

Hiperbarik Oksijen Tedavisi Basınç odasında, 1 ATA (760mmHg) den daha yüksek basınç altında hastaya maske, özel başlık, endotrakeal tüp ile veya ortamdan aralıklı olarak %100 oksijen solutulması işlemidir*. *The Undersea and Hyperbaric Medical Society (UHMS) ATA: Atmosphere absolute

Hiperbarik oksijen tedavisi; Solunumun ventilasyon, transport veya diffüzyon fazlarındaki aksaklıklara bağlı ortaya çıkan hipoksinin tedavisinde kullanılan bir yöntemdir Türkiyede ise 1950 li yıllarda deniz kuvvetlerine basınç odalı kurtarma gemileri alınarak başlanmıştır

Mutlak Endikasyonları Dekompresyon hastalığı Arteryel gaz embolisi Karbon monoksit intoksikasyonu

Rölatif Endikasyonları Siyanid, duman intoksikasyonu Klostridial myositis ve myonekrozis Crush yaralanmalar Bazı problemli yaralar İleri derecede ciddi anemiler İntrakranial apseler Nekrotizan yumuşak doku infeksiyonları Refrakter osteomyelit Deri flap/greftleri Gecikmiş radyasyon hasarı Termal yanıklar

Temel Etki Mekanizması OKSİJENİN plazmada çözünürlüğünün, parsiyel basıncının ve konsantrasyonunun 20 kat artmasına dayanır 100 ml kanda: 1 ATA’da hava 0.3 ml O2 plazmada çözünür 3 ATA’da %100 O2 6.8 ml O2 plazmada çözünür

Temel Etki Mekanizması 1 ATA havada; 1 gr Hb 1.34 ml O2 100 ml kan 15 gr Hb 20.1 ml O2 (arteryel kan) 6 ml dokuda kalır 14 ml O2 (venöz kan) 1 ATA havada 100ml kanda dokuda kalan O2= 6 ml. 3 ATA %100 O2 de 100ml kanda eriyen O2= 6,8 ml.

Etki Mekanizmaları İki atmosfer basınçta oksijen normal seviyedekinin birkaç katı daha fazla oranda eriyebilmekte ve doku oksijenasyonunu belirgin şekilde arttırmaktadır. Plazmada eriyen oksijen yüksek bir potansiyel ile kapillerlerden etrafını çeviren dokuya diffüze olabilmektedir

Gaz Kanunları BOYLE-MARIOTTE KANUNU Basıncın artışıyla, dolaşımdaki ve dokulardaki gazların hacimleri ve gaz kabarcıklarının çapları küçülür DALTON KANUNU Bir gaz karışımının basıncı, karışımı oluşturan gazların parsiyel basınçlarının toplamına eşittir HENRY KANUNU Basınç artınca plazmada oksijenin çözünürlüğü artar Eriyen gazın yoğunluğu=(Basınç)X(Erime katsayısı)

Etki Mekanizmaları Artan Basıncın Direkt Etkisi Artan Oksijen Parsiyel Basıncının Etkisi Hiperoksijenizasyon Anti ödem etki Yara iyileşmesi hızlanması Antitoksik etki Antibakteriyel etki

Etki Mekanizmaları Artan Basıncın Direkt Etkisi Boyle - Mariotte fizik kanununa göre, herhangi bir nedenle dokularda veya dolaşımda kabarcık oluştuğunda hasta basınç altına alınırsa kabarcıkların hacmi ve çapı küçülür.

Artan Oksijen Parsiyel Basıncının Etkisi Henry Gaz Kanunu: sabit sıcaklıkta bir sıvı içinde çözünen gaz miktarı o gazın parsiyel basıncı ile doğru orantılıdır. Hiperbarik Oksijen Tedavisi esnasında solunan oksijenin parsiyel basıncı artacağı için, plazmada çözünen oksijen miktarı da artar.  Bu sayede; Daha uç noktalara oksijen transferi sağlanır Hemoglobin olmadan doku oksijenizasyonu sağlanır

Kitle Etkisi (gas wash out) Bir gaz vücutta artınca diğerleri uzaklaştırılır. Hiperbarik oksijen tedavisi altında yanı basınç altında bu durum oluşur. Bu durum CO ve siyanid intoksikasyonu tedavisinin temellerini oluşturur

Hipoksi Primer beyin harabiyeti- hipoksi- ödem- hipoksinin artışı- sekonder beyin harabiyeti Neden ne olursa olsun oksijen defisiti beyin dokusundaki patolojik değişikliklerin kötü döngüsünü başlatır Bu zinciri kırmak için beyin dokusuna uygun oksijeni ulaştırabilmek amacı ile hipokside HBO tedavisi uygulanmaktadır

Karbonmonoksit zehirlenmesi Başağrısı Konfüzyon Bulanık görme Bulantı/kusma Taşikardi-taşipne Konvulsiyonlar Kardiyak ritm bozuklukları Koma

Karbonmonoksit zehirlenmesi Kanda oksijen transportunun %98’i Hemoglobin ile yapılır Hemoglobinin karbonmoksite ilgisi oksijene ilgisinden 200 kat fazladır. Bir gaz vücutta artınca diğeri azalır (oksijen artarsa CO azalır).

HBOT ve CO zehirlenmesi Hiperbarik Oksijen Tedavisi; Hemoglobine ve sitokrom enzimlerine bağlanmış olan CO’ nin eliminasyonunu hızlandırır. Plazmada yeterince çözünmüş oksijen taşınarak doku metabolizmasının ve yaşamının devamını salar. Normobarik şartlarda COHb in yarılanma ömrü 5.5 saat iken, 3 ATA da HBO tedavisi ile 23 dk’ya iner. İlk 6 saat içinde HBO tedavisine başlanması tedavide başarıyı artırır

Hayvan deneyleri normobarik oksijenin değil ama, hiperbarik oksijenin aşağıdaki mekanizmaları bloke ettiğini göstermiştir; CO tetiklediği sitrik oksitten oluşan oksidanlar damar zedelenmelerine neden olmaktadır. CO aynı zamanda hücre enerji metabolizmasında bozulmaya ve oksijen serbest radikallerin intrasellüler üretimine neden olarak SSS hücrelerinde zedelenmeler oluşturmaktadır.

Semptom+Akut maruziyet öyküsü Senkop, koma, konvülziyon, kardiyak iskemi, ventriküler ritim bozukluğu HAYIR EVET COHb≥%25 Gebelik+COHb≥%20 HAYIR EVET HİPERBARİK OKSİJEN TEDAVİSİ %100 Oksijen (3-4 saat) Hala semptomatik (Baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı) Anormal mental durum veya nöropsikiyatrik sorun EVET COHb<10 ise taburcu HAYIR

Nasıl uygulanır? Hiperbarik oksijen tedavisi, kapalı bir ortam olan basınç odalarında 2-3 ATA’da tamamen basınç altında uygulanır Hastaya, maske veya başlıktan % 100 oksijen solutularak uygulanır. Böylelikle oksijenin kanda, plazmada ve dokularda çözünürlüğü, diffüzyonu artarak iyileştirici etkileri ortaya çıkmaktadır. Basınç odaları tek kişilik ve çok kişilik olmak üzere tasarlanmıştır.

Monoplace O2 Klastrofobik Tamamen O2 içerir Yangın riski Düşük maliyet Taşınabilir Multiplace O2+Hava Hasta ile temas olasılığı Girişim olanağı O2 maske ile verilir Daha az yangın riski Enfeksiyon riski

Nasıl uygulanır? Tedavi protokolleri Sualtı Hekimi veya Hiperbarik Tıp Uzmanlarınca belirlenmektedir. CO zehirlenmesi

Nasıl uygulanır? HBO tedavisi 60-90-120 dakikalık seanslar halinde uygulanır Endikasyona göre günde 2-3 veya daha fazla seans uygulanabilir. Olumlu etkilerinin görülmesi için en az 10-15 saat tedavi uygulanmalıdır. Toplam tedavi süresi bazı hastalıklarda 80-120 saati bulabilir.

Tedavi Sırasında Hasta Ne Hisseder? Tedavinin ilk evresi kompresyondur, yani kabin basıncı yavaşça artar. Sıcaklık artmaya başlar. Hasta kulaklarında bir dolgunluk hisseder, fakat bu his geçicidir. Kabin içinde hasta uyayabilir, TV seyredebilir, müzik dinleyebilir. Tedavi bittikten sonra basınç yavaşça azaltılır

Komplikasyonlar Oksijen toksisitesi SSS toksisitesi Ortakulak ve sinüs barotravması Otitis media /timpanik rüptür Pulmoner barotravma Dental barotravma Klostrofobi Yangın

Oksijen toksisitesinin kliniği Santral Sinir Sistemi Pulmoner bulgular Bulantı/Kusma Konvülsiyonlar Terleme Solgunluk Kas kontraksiyonları Anksiyete Görsel değişiklikler Tinnitus Kuru öksürük Substernal gögüs ağrısı Bronşitis Nefes darlığı Pulmoner ödem Pulmoner fibrozis

Kontrendikasyonlar Tek mutlak kontrendikasyonu TEDAVİ EDİLMEMİŞ TANSİYON PNÖMOTORAKS

TEŞEKKÜRLER BEÜN TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ, ZONGULDAK