Acil Sağlık Hizmetleri Şube Müdürlüğü EĞİTİM BİRİMİ

KANAMALAR VE ŞOK

genel yaklaşım kurallarının öğrenilmesi AMAÇ Kanamalar ve şokta genel yaklaşım kurallarının öğrenilmesi

Kanama nedir? Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına ) doğru akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti ; Kanamanın hızına, Vücutta kanın aktığı bölgeye, Kanama miktarına, Kişinin fiziksel durumu ve yaşına bağlıdır.

Kaç çeşit kanama vardır? Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3 çeşit kanama vardır : Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur. İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez ( zaman içinde kanama ile ilgili yan belirtiler görülebilir ). Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan kanamalardır.

Kanama atardamar, toplardamar yada kılcal damar kanaması olabilir. Atardamar kanamaları ; kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açık renklidir. Toplardamar kanamaları ; koyu renkli ve sızıntı şeklindedir. Kılcal damar kanaması ; küçük kabarcıklar şeklindedir. Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.

Şok nedir? Kalp-damar sisteminin yaşamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamaması nedeniyle ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım yetmezliğidir.

Kaç çeşit şok vardır? Nedenlerine göre 4 çeşit şok vardır: Kardiojenik şok ,kalp kökenlidir Hipovolemik şok , damardaki sıvının azalması sonucu oluşur Toksik şok , yabancı maddelere bağlı gelişir Anaflaktik şok , arı ve böcek sokmaları sonucu allerjik nedenlerle oluşur

Şok belirtileri nelerdir? Kan basıncında düşme Hızlı ve zayıf nabız Hızlı ve yüzeyel solunum Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik Endişe, huzursuzluk Baş dönmesi, Dudak çevresinde solukluk ya da morarma Susuzluk hissi Bilinç seviyesinde azalma

Şokta genel yaklaşım kuralları Havayolu açıklığı ve devamlılığı sağlanmalıdır Geri dönüşsüz maske ile yüksek konsantrasyonda oksijen sağlanmalıdır Gerekirse entübasyon uygulanmalıdır Dış kanama varsa kontrol altına alınmalıdır

Şokta genel yaklaşım kuralları Vücut sıcaklığı korunmalı gerekirse örtü uygulanmalıdır Her 5 dk da bir vital bulgular alınmalı ve kaydedilmelidir Hastalanma veya yaralanma mekanizması tanımlanmalıdır

Şokta genel yaklaşım kuralları İki ayrı yoldan geniş kateterle damar yolu, %0,9 NaCl / Ringer Laktat ile açılmalıdır.10 cc/kg’a gidecek şekilde sıvı yüklenmelidir.Yetişkin hastada 20 cc/kg olacak şekilde sıvı başlanmalıdır Sistolik basıncı 90 mmHg’nın üzerinde tutulmaya çalışılmalıdır Pediatrik vakalarda KKM ile iletişim kurarak 20 cc/kg olacak şekilde sıvı başlanmalıdır

Şokta genel yaklaşım kuralları Solunum sıkıntısı olmadığı sürece hastaya şok pozisyonu verilmeli ve bacaklar eleve edilmelidir Şokun etiyolojisi belirlenmeye çalışılmalıdır Hasta moniterize edilmelidir Vakit kaybetmeksizin transporta başlanmalıdır Bilateral solunum sesleri tanımlanmalıdır

Şokta genel yaklaşım kuralları PASG sadece aşağıdaki şartlar oluştuğunda kullanılabilir; KKM onayı ile Transport 20 dakikadan daha uzun sürecek ise Sistolik kan basıncı 80 mmHg dan daha düşük ve şokun klinik belirtileri varlığında Penatratif göğüs travmasının olmadığı durumlarda kullanılabilir.

Şokta genel yaklaşım kuralları Şokun mix formlarında hipovolemi gibi davranılmalı, fakat hipoperfüzyonu arttıran diğer faktörler araştırılmalıdır. Nörojenik şokta kan damarlarının tonus kaybı ayrıca spinal kord travması, aşırı doz ilaç alımı veya sepsis nedeniyle bağıntılı olarak hipovolemi gelişir. Temel yaklaşım hipovolemiyi tedavi etmek olmalıdır.

Şokta genel yaklaşım kuralları Anaflaksi, şokun hipovolemik, nörojenik ve kardiak depresan formlarını içeren mix bir formdur. Epinefrin sıvı yüklenmesi tedavisine eklenmelidir.

AMAÇ İntravenöz Tedavi Sırasında Uyulması Gereken Genel Kuralların Öğrenilmesi

İntravenöz ilaç infüzyonu için, İntravenöz Tedavi İntravenöz ilaç infüzyonu için, Özellikle travma vakalarında damar yolu mümkünse 14-16 numara intraket ile açılmalı ve üçlü musluk kullanılmalıdır. İV yol sadece ilaç tedavisi için açılıyor ise; 250 ml’ lik %0,9 NaCl veya Ringer Laktat takılmalıdır.

İntravenöz Tedavi İV ilaçtan sonra 3-5 ml serum fizyolojik İV yol ile verilmelidir. Hastanın durumunda herhangi bir değişiklik olmadığı sürece ve sıvı replasmanının gerekli olmadığı durumlar dışında, 250 ml sıvının Damar Yolu Açık Kalacak Şekilde (DYAKŞ) gitmesine izin verilmelidir.

İntravenöz Tedavi Hastaya sıvı desteği gerekiyorsa damaryolu mümkün olduğunca büyük branülle açılmalı, makrodirip (20 damla = 1 cc) İV set kullanılmalı ve 1000 ml’ lik %0,9 NaCl veya Ringer Laktat takılmalıdır.

SIVI REPLASMANININ GENEL KURALLARI

SIVI REPLASMANI Sıvı tedavisinin yapılabilmesi için gerekli olan uygulama endikasyonları; Hipovolemi bulguları; Etkilenmiş mental durum Takipne Taşikardi Diaforez (Terleme) Soluk renk Kapiller geri dolum zamanı > 2 saniye Sistolik kan basıncı < 90 mmHg

SIVI REPLASMANI Sıvı tedavisi endikasyonları değerlendirilmelidir. Damar yolu 14-16 numara branül ile açılmalıdır ve damaryolu makrodirip set ile hazırlanmalıdır. 1000 ml’lik %0,9 NaCl veya Ringer Laktat kullanılmalıdır.

Endikasyonlar tekrar gözden geçirilmeli ve değerlendirilmelidir. SIVI REPLASMANI Hipovolemi bulgularında 250-500 ml. hızlı bir şekilde infüze edilebilir, ciddi hipovolemi tablosunda 10 cc/kg olacak şekilde sıvı 10-15 dakikada gönderilmelidir. Endikasyonlar tekrar gözden geçirilmeli ve değerlendirilmelidir.

SIVI REPLASMANI Sistolik kan basıncı 90 mmHg’ nın üzerine çıkıncaya kadar sıvı yüklenmeye devam edilmelidir. Komuta Kontrol Merkezi ile iletişime geçilmeli ve sistemik hastalığı olan hastalar için mutlaka onay alınmalıdır.

SIVI REPLASMANI Aksi bir durum olmadığı sürece ciddi hipovolemide 20 cc/kg’ a kadar sıvı gönderilebilir.

Na Cl Solüsyonları İNTRAVENÖZ SIVILAR Temel replasman solüsyonudur. Normal salin ve %0,9 NaCl içerir. Hipovolemik şokta ilk tercih edilmesi gereken sıvıdır. Geniş hacimde verildiğinde asidoza neden olabilir.

İNTRAVENÖZ SIVILAR Ringer Laktat Multipl elektrolit solüsyonları içeren bir sıvıdır. Geniş alan kapsayan yanıklarda ilk tercih edilen sıvıdır. Bununla birlikte hipovolemide de tercih edilir. Karaciğer yetmezliği olan ve diabetik hastalarda kullanılmamalıdır.

İNTRAVENÖZ SIVILAR Dekstroz Hipoglisemi, etiyolojisi bilinmeyen bilinç düzeyi değişikliklerinde, nöbet geçirmiş hastada ve status epileptikus da tercih edilir. Kafa Travmalarında kullanılmamalı, kardiovasküler acillerde sadece saptanmış hipoglisemi var ise tercih edilmelidir. Sodyum bikarbonat ile birlikte kullanılmamalıdır. % 5, 10 ve 30’ luk ticari şekilleri bulunmaktadır.

CLEVELAND EMS PROTOCOLS