İLKÖĞRETİM 4.SINIF TÜRKÇE BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU S ı - r a K a - l e m Türkçede bir sözcüğün ilk hecesinde kalın sesli (a,ı,o,u) varsa sonraki seslilerde kalın olur. İnce sesli (e,i,ö,ü) varsa sonrakilerde ince sesli olur. Bu uyuma “BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU” denir. S ı - r a kalın ünlü kalın ünlü Sıra sözcüğünün birinci hecesinde ve ikinci hecelerindeki ünlü harfler (ı ve a) ikisi de kalın ünlü olduğu için “Sıra” sözcüğü Büyük Ünlü Uyumuna uyar. K a - l e m kalın ünlü ince ünlü Kalem sözcüğündeki ünlü harflerin biri kalın (a), diğeri ince (e) ünlü olduğu için “Kalem” sözcüğü Büyük Ünlü Uyumuna uymaz.

Bu sözcükler şunlardır: BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU Büyük ünlü uyumuna uymayan sözcükler dilimize başka dillerden girmiştir. Bazı sözcüklerde ise ünlü uyumu aranmaz. Bu sözcükler şunlardır: 1. Tek heceli sözcükler, gel, koş, yurt, kırk, kürk … 2. Türkçe olduğu halde zamanla değişikliğe uğrayan sözcükler, Anne (ana), elma (alma), kardeş (gardaş) 3. -ki, -(i)yor, -leyin, -mtrak, -gil, -ken, -daş eklerini alan sözcükler, akşamleyin, yeşilimtrak, dayımgil, koşarken, meslektaş 4. Birleşik sözcüklerde büyük ünlü uyumu aranmaz. Hanımeli, aslanağzı, hayalperest…

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU Aşağıdaki sözcükleri inceleyiniz. Sözcüklerin Büyük Ünlü Uyumuna uyup uymadığını söyleyiniz. Tahminlerinizi doğru yanıtları ile karşılaştırınız. Sözcük Uyar Uymaz Aranmaz kalorifer şemsiye pantolon tebeşir televizyon aile etkinlik sarımtrak koşarken amcamgil X X X X X X X X X X

DEĞERLENDİRME Aşağıdaki sorulara yanıtlar veriniz. Yanıtlarınızı doğru seçeneklerle karşılaştırınız. 1. Aşağıdaki sözcüklerden hangisi büyük ünlü uyumuna uyar? A) sözlük B) çanta C) kalem D) mavi 2. Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde ünlü uyumu aranmaz? A) nasılsın B) kahvaltı C) mevsimler D) sabahleyin 3. Hangi sözcük değişikliğe uğrayarak ünlü uyumuna uymamıştır? A) kardeş B) taze C) teyze D) baba 4. Hangisi ünlü uyumuna uyan bir sözcüktür? A) tiyatro B) sinema C) gösteri D) defa 5. Hangi sözcükte ünlü uyumu aranmaz? A) mavi B) kırmızı C) kahverengi D) yeşil 6. Hangisi büyük ünlü uyumu kuralını bozan eklerden değildir? A)-gil B) -ler C)-leyin D)-ki

HAZIRLAYAN SALİH CENGİZ EĞİTİMCİ – YAZAR İstanbul- Zeytinburnu Veliefendi İlköğretim Okulu 4/C Sınıfı Öğretmeni info@salihcengiz.com.tr http://salihcengiz.com.tr www.ogretimhane.com