BANKALARARASI TAKAS ODALARI MERKEZİ ELEKTRONİK TAKAS SİSTEMİ İ.HAKKI ARSLAN T.C. MERKEZ BANKASI BANKACILIK GENEL MÜDÜRÜ TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ 8 EYLÜL 2000 - İSTANBUL

YASAL DAYANAK 3167 Sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun Madde 6 (Bankalararası Takas Odaları Merkezi tüzel kişiliği) 1211 sayılı T.C. Merkez Bankası Kanunu Madde 55 T.C. Merkez Bankası tarafından çıkartılan B.T.O.M. Yönetmeliği ve İzahnamesi (1)

TAKAS SİSTEMİ KLASİK TAKAS ELEKTRONİK TAKAS Fiziken Fiziken ibraz İzmir Adana Edirne Bursa Samsun Malatya Mersin Denizli Antalya Konya Eskişehir İzmit Kayseri Gaziantep Trabzon Diyarbakır İskenderun Erzurum Adapazarı Balıkesir Fiziken Fiziken ibraz ibrazlı olmaksızın Ankara İstanbul İstanbul (2)

TAKAS ODALARI 1-ANKARA 2-İSTANBUL 3-İZMİR 4-ADANA 5-BURSA 6-SAMSUN 7-MERSİN 16.10.1942 06.08.1943 02.01.1952 04.06.1979 28.01.1980 20.02.1980 15.04.1980 Kuruluş Tarihi Personel Sayısı 11* 7 - 1 * 1 Personel bilgisayar uzmanı olarak çalışmaktadır. (3/1)

02.02.1981 02.03.1981 01.04.1981 22.06.1981 01.07.1981 25.03.1985 Kuruluş Tarihi 1 - Personel Sayısı 6-DENİZLİ 7-KONYA 8-ESKİŞEHİR 9-KAYSERİ 10-GAZİANTEP 11-TRABZON 12-DİYARBAKIR 13- İSKENDERUN (3/2)

Kuruluş Tarihi 1 - Personel Sayısı 14-İZMİT 15-ERZURUM 18-ANTALYA 19-MALATYA 20-ADAPAZARI* 21-EDİRNE 22-BALIKESİR 18.07.1985 26.05.1986 04.02.1987 05.10.1992 23.01.1995 28.06.1996 26.11.1997 Kuruluş Tarihi 1 - Personel Sayısı *Deprem nedeniyle zarar gören Adapazarı Takas Odası faaliyetlerine geçici süreyle ara verilmiştir. (3/3)

1999 YILI BÜTÇESİ % (4/1) VERİLEN ÖDENEK GERÇEKLEŞEN HARCAMA ANKARA 95.312.260.000 77.084.431.560 80.9 İSTANBUL 96.085.000.000 74.574.203.650 77.6 İZMİR 14.410.000.000 11.316.924.000 78.5 ADANA 10.920.000.000 8.883.611.000 81.4 BURSA 22.162.000.000 19.482.662.025 87.9 SAMSUN 9.033.000.000 6.600.985.525 73.1 (%)- Verilen ödeneğin kullanılma yüzdesi (4/1)

(4/2) VERİLEN ÖDENEK GERÇEKLEŞEN HARCAMA % MERSİN 10.464.000.000 8.310.657.350 79.4 DENİZLİ 8.374.000.000 6.568.290.850 78.4 KONYA 12.538.500.000 10.869.067.350 86.7 ESKİŞEHİR 14.144.000.000 8.682.259.850 61.4 KAYSERİ 8.435.230.000 6.996.856.850 82.9 GAZİANTEP 10.900.000.000 8.914.235.500 81.8 TRABZON 4.516.000.000 2.479.364.000 54.9 DİYARBAKIR 11.491.500.000 8.069.570.850 70.2 (4/2)

% (4/3) VERİLEN ÖDENEK GERÇEKLEŞEN HARCAMA 9.935.000.000 İSKENDERUN 9.935.000.000 8 .910.313.850 89.7 İZMİT 8.459.000.000 7.558.728.350 89.4 ERZURUM 9.489.000.000 7.782.965.350 82.0 ANTALYA 9.085.000.000 7.327.662.000 80.7 MALATYA 7.584.000.000 5.280.811.350 69.6 ADAPAZARI 5.510.000.000 3.514.730.000 63.8 EDİRNE 1.500.000.000 1.389.096.000 92.6 BALIKESİR 5.400.000.000 3.004.584.000 55.6 TOPLAM 385.747.490.000 303.604.011.260 78.7 (4/3)

1999 YILI GERÇEKLEŞEN HARCAMALARIN ODA BAZINDA TOPLAM İÇİNDE % Sİ (5)

B.T.O.M YÖNETİM KURULU ÜYELERİ T.C. Merkez Bankası Bankacılık Genel Müdürlüğü Genel Müdürü veya Genel Müdür Yardımcısı başkanlığında, T.Bankalar Birliği Yönetim Kurulunu oluşturan bankaların en az şube müdürü seviyesindeki temsilcileri (6/1)

B.T.O.M. YÖNETİM KURULU ÜYELERİ 5.6.2000 tarihi itibariyle T.C. MERKEZ BANKASI T.C. ZİRAAT BANKASI T.İŞ BANKASI A.Ş. T.EMLAK BANKASI A.Ş. T.HALK BANKASI A.Ş. T.VAKIFLAR B. T.A.O. YAPI VE KREDİ B. A.Ş. T.GARANTİ B. A.Ş. KOÇBANK A.Ş. HSBC BANK A.Ş. AKBANK T.A.Ş. T.EK0NOMİ B. A.Ş. T.DIŞ TİCARET B. A.Ş. (6/2)

T.C.M.B. BANKACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN KENDİSİNE VERİLEN YETKİLER DOĞRULTUSUNDA YÜRÜTÜLEN İŞLEMLER

B.T.O.M. Yönetmeliği değişiklik çalışmaları Takas işlemlerinin daha seri ve güvenilir yürütülmesi için yöntem geliştirilmesi B.T.O.M. Yönetim Kurulu toplantılarının organizasyonu, gündem oluşturulması, karar defterinin tutulması ve Yönetim Kurulu Üyelerinin bilgilendirilmesi (7/1)

Bankalararası takas odalarında yapılan günlük takas işlemlerine nezaret edilmesi ve gözetilmesi Takas sonuçlarının Ankara Şubesi aracılığıyla tesviye edilmesi Bütçe harcamalarının şubeler aracılığıyla gerçekleştirilmesi (7/2)

Yıllık faaliyet raporu hazırlanması Elektronik ortamda takas yapılan merkezlerde sistemin kesintisiz çalışabilmesi için gereken tüm önlemlerin alınması Yönetim Kurulu Başkanı sıfatıyla Takas odaları çalışanlarıyla ilgili olarak BASİSEN ile yapılan toplu iş sözleşmesi çalışmalarına katılınması Yıllık faaliyet raporu hazırlanması (7/3)

BANKALARARASI TAKAS ODALARI İŞ AKIŞ ŞEMASI

Seans (9.00) 1.Seans (10.00) (8) 06’ya kadar çek bilgileri Fiziken 16’ya kadar iade bilgileri 16’da günsonu işlemler Fiziken ibrazsız takas yapan bankalar Takas dışı işlem gören çek bilgileri Çek bilgilerine ilişkin listeler Elektronik çek bilgi işlem merkezi bulunan takas odaları Seans (9.00) Fiziki değişim, iade ve teslim cetvelleri Takasa konu çekler ve çek bilgileri Bankalara ait genel nihai B/A vaziyetleri Çeklerin fiziken ibrazını isteyen bankalar B.T.O.M. B. Ankara Takas Odası Ertesi işgünü saat 12.00 ye kadar Ankara Şubesi hesaplarından tesviye Fiziki değişim ve çek teslim cetvelleri 1.Seans (10.00) İade edilen çeklerin fiziki değişim ve çek teslim cetvelleri 2.Seans (14.00) Takasa Konu Çekler Klasik Takas Yapılan Takas Odaları (8)

FİZİKEN İBRAZLI VE İBRAZSIZ ELEKTRONİK TAKAS İŞ AKIŞ ŞEMASI

(9) ÇEK BİLGİLERİ ÇEK BİLGİLERİ 3 3 VERİLEN ÇEKLERİN TEYİT RAPORU GÜN SONU HESAP DURUMU VERİLEN ÇEKLERİN TEYİT RAPORU GÜN SONU HESAP DURUMU 8 8 1 B Bankasına verilen veya iade edilen 1 A Bankasına verilen veya iade edilen ELEKTRONİK TAKAS MERKEZİ A BANKASI B BANKASI ÇEK BİLGİLERİ ÇEK BİLGİLERİ 2 B Bankasından alınan 2 A Bankasından alınan 5 A VE B BANKALARININ ALDIĞI VE VERDİĞİ ÇEKLERİ GÖSTEREN ÖZET LİSTELER B Bankasına verilen çekler listesi (A) A Bankasından alınan çekler listesi (A) 6 İBRAZ VEYA KONTROL FİZİKİ 4 (ÇEK TESLİM CETVELİ) 4 (ÇEK TESLİM CETVELİ) B Bankasından alınan çekler listesi (B) A Bankasına verilen çekler listesi (B) 7 DETAY LİSTE (9)

ELEKTRONİK TAKAS B.İstanbul Takas Odası 13 Ekim 1993 DOS ortamında 16 Haziran 1997 16 Nisan 1998 6-12 Aralık 1999 B.İstanbul Takas Odası DOS ortamında B.Ankara-İstanbul Takas Odası UNIX ortamında Fiziken ibraz olmaksızın çek takası B.İstanbul-Ankara Takas Odası Takas odasında LINUX, Banka tarafında WIN95 ve NT ortamında (10)

YILLAR İTİBARİYLE TAKASA VERİLEN ÇEK ADETLERİ (BİN ADET) 1995 1996 1997 1998 1999 ANKARA 1.258 1.390 1.672 1.843 1.560 İSTANBUL 11.123 14.097 17.283 19.652 20.460 ARA TOP. 12.381 15.487 18.955 21.955 22.020 TOPLAM İÇİNDE % 62.5 68.5 69.8 75.1 78,3 DİĞER 6.702 7.112 8.218 7.727 6.106 TOPLAM 19.803 22.599 27.173 29.222 28.126 (11)

BANKALARARASI TAKAS ODALARINDA İŞLEME ALINAN ÇEK ADET VE TUTARLARI ÇEK ADET (BİN ADET) ÇEK TUTAR (MİLYAR TL.) ŞEHİR İÇİ ŞEHİR DIŞI TOPLAM ŞEHİR İÇİ ŞEHİR DIŞI TOPLAM 1993 8.717 12.164 20.882 464.053 192.528 656.581 1994 8.547 10.234 18.780 855.091 274.381 1.129.471 1995 9.979 10.104 19.083 1.674.969 567.651 2.242.620 1996 10.655 11.944 22.600 3.066.148 1.220.531 4.286.679 1997 13.101 14.072 27.173 5.838.403 2.766.995 8.605.398 1998 9.871.450 5.029.508 14.900.958 13.768 15.454 29.222 1999 12.415 15.712 28.127 14.171.620 7.552.180 21.723.800 (12)

YIL SONU İTİBARİYLE FİİLİ HARCAMA (TL) B.T.O.M TARAFINDAN YAPILAN HARCAMALARIN YILLAR İTİBARİYLE ÇEK BAŞINA MALİYETE YANSIMASI YIL SONU İTİBARİYLE FİİLİ HARCAMA (TL) İŞLEME ALINAN ÇEK ADEDİ ÇEK BAŞINA MALİYET (TL) 1993 6.337.383.100 20.881.595 305,41 1994 12.652.333.850 18.780.446 673,71 1995 18.998.936.400 19.083.364 995,59 1996 54.380.702.415 22.599.522 2.406,28 1997 91.183.669.250 27.172.515 3.335,73 1998 203.789.103.505 29.221.729 6.973,89 1999 303.604.011.260 28.126.847 10.794,10 (13)

1999 YILINDA İSTANBUL’DA İŞLEM GÖREN ÇEK ADETLERİNİN BANKALARA GÖRE DAĞILIMI % 10.4 % 57.8 % 10.3 % 8.7 % 6.4 % 5.6 YAPI VE KREDİ BANKASI A.Ş. T.GARANTİ BANKASI A.Ş. AKBANK T.A.Ş. T.İŞ BANKASI A.Ş. (14) TOPRAKBANK A.Ş. DİĞER

1999 YILI ÇEK ADET VE TUTARLARINA GÖRE TOPLAM İÇİNDE % Sİ * Çek adetlerine göre ilk 10 banka seçilmiştir. (15)

20000 YILI İLK 7 AYINDA TÜM TAKAS ODALARINDA ÇEK ADEDİNE GÖRE BANKA SIRALAMASI ŞEHİR İÇİ TAŞRA TOPLAM % YAPI VE KREDİ B. A.Ş. 1.150.151 713.912 1.864.063 11.01 T.GARANTİ B. A.Ş. 1.018.479 663.322 1.681.801 9.94 AKBANK T. A.Ş. T.İŞ BANKASI. A.Ş. PAMUKBANK T.A.Ş. 752.861 336.710 1.089.571 6.44 672.862 406.528 1.079.390 6.38 871.391 182.975 1.054.366 6.23 TOPRAKBANK A.Ş.* 497.987 415.374 913.361 5.41 KOÇBANK A.Ş. 379.303 289.588 668.891 3.95 T.C. ZİRAAT BANKASI* 6.023 644.074 650.097 3.84 DEMİRBANK T.A.Ş. 375.182 206.800 581.733 3.44 T.EKONOMİ B.A.Ş.* 349.669 226.064 575.733 3.40 ARA TOPLAM 6.073.908 4.085.347 10.159.255 60.02 DİĞER 3.500.891 3.265.066 6.765.957 39.98 TOPLAM 9.574.799 7.350.413 16.925.212 100 (16) * Fiziken ibraz edilmeksizin çek takası sistemine katılmamaktadır.

FİZİKEN İBRAZSIZ TAKAS İÇİN PROTOKOL İMZALAYAN BANKA VE ÖZEL FİNANS KURUMLARI AKBANK T.A.Ş. 16.4.1998 YAPI VE KREDİ BANKASI A.Ş. T.İŞ BANKASI A.Ş. T.İHLAS FİNANS KURUMU A.Ş. T.GARANTİ BANKASI A.Ş. 18.11.1998 (17/1)

PAMUKBANK T.A.Ş. 11.05.1999 12.07.1999 ŞEKERBANK T.A.Ş. T.VAKIFLAR BANKASI T.A.O. 18.10.1999 OSMANLI BANKASI A.Ş. 23.11.1999 B. TÜRK KÖRFEZ BANKASI A.Ş. 06.12.1999 (17/2)

KOÇBANK A.Ş. 01.05.2000 KUVEYT TÜRK EVKAF FİNANS KURUMU A.Ş. DEMİRBANK T.A.Ş. 19.06.2000 FİNANSBANK A.Ş. (17/3)

SİSTEME YENİ DAHİL OLACAK BANKALAR T. TİCARET BANKASI A.Ş. T. DIŞ TİCARET BANKASI A.Ş. 23.10.2000 25.09.2000 (17/4)

FİZİKEN İBRAZ OLMAKSIZIN ÇEK TAKASINA KATILAN BANKA VE ÖZEL FİNANS KURUMLARININ B.İSTANBUL T.O. İÇİNDEKİ %’ Sİ Nisan 1998-Kasım 1998 18.4 Kasım 1998-Nisan 1999 29.6 Mayıs 1999-Haziran 1999 33.8 Temmuz 1999-Eylül 1999 35.1 Ekim 1999-Nisan 2000 39.6 Mayıs 2000-Temmuz 2000 47.6 (18)

FİZİKEN İBRAZ EDİLMEDEN ÇEK TAKASINA KATILMAK İSTEYEN BANKALAR İÇİN; 1-Protokolun en az genel müdür yardımcısı seviyesinde imzalanması 2-Çek örneklerinin gönderilmesi 3-Çek baskı özelliklerinin belirlenmesi (19/1)

4-Katılma tarihinin belirlenmesi Başvuru tarihinden yaklaşık 1 ay sonra ve ayın 20 sinden sonraki bir tarih olacak şekilde 5-Taşra takasında da fiziki ibraz olmayacağının bilinmesi 6- İrtibat kurulacak kişilerin isimlerinin başvuru mektubuna eklenmesi 7-Ek bilgi alımı için Bankalararası İstanbul Takas Odasına başvurulması (19/2)

ÖRNEKTİR (19/3) TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI BANKACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Bankamızca fiziken ibraz edilmeksizin çek takasına katılabilmek için tüm şubelerimizde gerekli hazırlıklar tamamlanmış olup, xx/xx/xxx tarihinden itibaren mevcut uygulamaya katılabilmek için Genel Müdürlüğümüzce imzalanan protokol ile Bankamızın çek örnekleri ve çeklerimizin güvenlik özelliklerine ilişkin açıklama ekte gönderilmektedir. Gereğini bilgilerinize arz ederiz. BANKA ADI Bilgi için: AD VE SOYAD Ek: 1 Protokol 1 Açıklama 20 Adet Çek Spesimeni (19/3)

FİZİKEN İBRAZ EDİLMEDEN ÇEK TAKASINA KATILMAK İÇİN PROTOKOL İMZALANDIKTAN SONRA MERKEZ BANKASINCA YAPILAN İŞLEMLER

UYGULAMANIN BAŞLANGIÇ TARİHİNİN BELİRLENMESİ Protokol imzalandığı tarihten itibaren geçerli ve bağlayıcı olmakla birlikte, imzalanmasını takip eden ilk B.T.O.M Yönetim Kurulu toplantısı gündeminde yer alır. (20/1)

SİSTEME KATILMA DUYURUSUNUN YAPILMASI Protokol imzalayan bankaların hangi tarihte başlayacağının tüm bankalara, Yeni katılımcı bankanın çek örnek ve açıklamasının daha önce protokol imzalamış olan sistemdeki diğer bankalara, duyurulması. (20/2)

SİSTEMDEKİ BANKALARADA OLUŞAN DEĞİŞİKLİKLERİN DUYURULMASI Protokol imzalandığı tarihte bankalara gönderilen çek örnek ve açıklamasında değişiklik veya eklemeler olması Katılımcı bankalardan birinin 1 ay öncesinden yazılı olarak bildirimde bulunması kaydıyla sistemden ayrılması (20/3)

HEDEFLERİMİZ Aynı donanıma sahip olan ve üzerlerinde aynı yazılımın çalıştığı Ankara ve İstanbul Takas Odalarının birbirlerini yedeklemeleri ve bilgilerinin konsolide edilebilmesi Sistem güvenliğinin yenilenerek arttırılması (21/1)

Güvenlik önlemlerinin uygulamaya alındığı bankalarda sorun yaratmaması için banka ve takas odaları personelinin eğitimi Grafik tabanlı yeni takas programı ile WEB sayfası oluşturulması ve erişilmesi Her bankanın kendi bilgilerine ulaşabilmesi (21/2)

T.C. Merkez Bankası’nın takas üzerinde gerekli izlemeyi bağlanacak bir monitör aracılığıyla daha iyi yapabilmesi Aynı gün hesaplaşmanın sağlanması Şehir/Taşra ayrımının kaldırılması (21/3)

Sonuç olarak; Gelişmeler tamamlandığı taktirde Klasik takas yapılan odalarda şehir içi ve şehir dışı çeklerin provizyon işlemlerinin aynı gün sonuçlandırılması sağlanarak taşra çeklerinin 3 gün süren tahsilat süresi öne alınmış olacak, (22/1)

Otomasyonunu tamamlayan bankalar müşteri hesaplarına çek bedellerini takasın yapıldığı gün geçebileceklerinden bu işlem onlara rekabet üstünlüğü sağlayacak, (22/2)

Fiziken ibraz edilmeksizin çek takası yapan bankalardan isteyenlerle provizyon işlemleri daha erken sonuçlandırılabilecek, Gün içindeki takas sayısının arttırılması gündeme gelebilecektir. (22/3)