UYKUDA SOLUNUM VE KARDİYOVASKÜLER SİSTEM Doç. Dr. Ahmet URSAVAŞ Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

Sunum Planı Uyanıklıkta solunum kontrolü Uykuda solunum sistemi Uykuda kardiyovasküler sistem

Solunum Sistemi Pompa Sistemi Akciğerler Kalp Gaz değişimi Difüzyon Perfüzyon Kanda taşınma Doku oksijenasyonu Ventilasyon

Solunum Merkezi Solunum düzeni Solunum merkezi medullada, beyin korteksi çevre dokulardan gelen mekanik ve kimyasal uyarılar Solunum merkezi medullada, pnömotaksik merkez ponsta

Uyaranlar Solunumun kontrolü İstemli kontrol Metabolik regülasyon PaO2: Periferik PaCO2: Santral Mekanik reseptörler Gerim reseptörleri İrritan reseptörler J reseptörleri

İstemli Kontrol Solunum hızını belli durumlarda istemli olarak ayarlayabiliriz Konuşma Şarkı söyleme Gülme Ağlama

Metabolik Regülasyon

Hipoksik ve Hiperkapnik Yanıtlar

Mekanik Reseptörler Mekanik reseptörler Gerim reseptörleri İrritan reseptörler J reseptörleri

Solunum Kontrolü Beyin korteksi İstemli kontrol Hipoksi Yüksek CO2 Asıl solunum merkezi Refleks yanıtlar Glomus karotikum Glomus aorticum Medulla Oblangota Pons Akciğer reseptörleri Gerim reseptörleri İrritan reseptörler J reseptörleri Otomatik kontrol Solunum ritmi Medulla spinalis Solunum kasları

Uykuda Solunumda Ne Değişir ? Santral nöral kontrol Davranışsal kontrol Hipoksi ve hiperkapniye ventilatuar yanıt Otonom sinir sistemi Solunum mekaniğinde değişiklikler Yatış pozisyonu Uyku evrelerine bağlı kas tonusu değişimleri NREM REM

Uykuda Solunum Fizyolojisi Uykunun başlaması İstemli kontrol devre dışı Otomatik kontrol solunumu sürdürür Uykuya dalma aşamasında (NREM I-II) Solunum instabilitesi Derin uykuda (NREM III) Solunum stabilleşir Solunum kontrolünde nöbet değişimi !

NREM I- II Uykuda Solunum Düzensiz, kararsız, instabil solunum Uykuya dalma aşaması NREM I ve erken II Regüler yükselen ve zayıflayan bir solunum paterni, solunumda dalgalanmalar Periyodik solunum: %40-80 Dalgalanmaların tabanında apneler Arousallar

Uykuya Dalma Aşamasında Apneler Uyanıklıkta Normal PaCO2 : 40 mmHg Apne eşiği PaCO2: 35 mmHg Uykuda Normal PaCO2 : 45 mmHg Apne eşiği PaCO2: 40 mmHg Uykunun başlangıcında, solunum paterni yavaşlayıp PaCO2 hafif artış gösterene kadar, mevcut PaCO2 değeri apneik sınırın altına iner ve fizyolojik olarak birkaç santral apne olabilir

Uykuda Solunum- NREM I NREM 1 NREM 2

Uykuda Solunum- NREM II- III Düzenli, kararlı, stabil solunum NREM II (kısmen) ve III Solunum amplütüd ve frekansının düzenli bir yapı kazanması NREM 2 NREM 3

NREM 2

NREM 3

NREM Uykuda Solunum Solunum merkezinin otomatik kontrolü NREM de belirgin değişiklik göstermez Solunum sayısı hafif azalır İnspirasyon süresinin uzaması ile tidal volüm hafif artar. Dakika ventilasyonu azalır (SDS X TV) 400-500 mL azalır Evre I den evre III e döğru progresif azalır Alveolar CO2 düzeyi hafif artar.

NREM Uykuda Solunum Göğüs duvarı ve abdomen kas aktivitesi arttığı halde hava akım hızları azalmıştır ÜSY kaslarına gelen uyarıların azalması ÜSY rezistansı %230 artar

REM Uykusunda Solunum Respiratuar nöronal aktivite (medulla oblangota) artışı Solunum sayısı artar Frekans ve amplütüdde ani değişimler oluşur Solunum düzensiz, irregüler Kaslarda atoni; ÜSY ve solunum kasları Tidal volüm azalır ÜSY obstrüksiyonu Dakika ventilasyonu Belirgin azalma

REM Uykusunda Solunum Solunum paternindeki değişkenlik fazik REM döneminde daha belirgindir REM patlamaları

Uykuda Solunum- REM

REM’de Niçin İrregüler Solunum ? REM irregüler paterni uyanıklığa benzer İstemli kontrol devre dışı !!! Solunum paterni ile rüya ilişkisi var mı ? Rüyaların yoğunluğu Rüyaların içeriği: Rüyada fiziksel veya emosyonel aktivite Göz hareketleri ile rüya içeriği ilişkisi var Göz hareketleri ile irregüler solunum artar

Uykuda Ventilasyon REM döneminde NREM döneminin tersine interkostal ve abdominal kas aktivitesi azalır (atoni) Dakika ventilasyonundaki azalma daha belirgindir Niçin Azalıyor ? Azalmış metabolik aktivite ? Uykunun inhibitör etkisi ? Uyanıklık stimuluslarının azalması ?

Uykuda Ventilasyon

Uykuda Kan Gazı

Nokturnal Oksijen Desaturasyonu NOD NREM döneminde başlayan %3-5’lik O2 saturasyonu dalgalanmaları ile başlar, REM döneminde %10-50’ye varan derin desaturasyonlar görülür Nokturnal pulse oksimetri kayıtlarında, daha uzun süreli ve daha az eğimli desaturasyonlar ortaya çıkar.

KOAH Uyku Gündüz hipoksemisi olan olgularda gece tablo kötüleşir REM döneminde İnterkostal kaslarda atoni Mukosiliyer aktivite azalması REM de derinleşen desaturasyonlar Gündüz hiposemisi olmadan gece hipoksemi ve desaturasyonlar ???

Uykuda Hipoksik Ventilatuar Yanıt Uyku sırasında hipoksiye ventilatuar yanıt azalır Bu azalma NREM döneminde erkeklerde belirgindir REM döneminde hipoksiye yanıt her iki cinsiyette daha da belirginleşir Cinsiyet farkı kaybolur

Uykuda Hiperkapnik Ventilatuar Yanıt Uyku sırasında belirgin azalır Uyanıklıktan NREM’e geçiş ile aniden %50 azalır Bu ani azalma uykuya dalma sırasında birkaç santral apneye yol açabilir. REM’de daha da azalır Cinsiyet farkı göstermez

Uykuda Otonom Sinir Sistemi Uyku sırasında sempatik aktivasyon baskılanır Parasempatik aktivite artar Hava yolu rezistansı artar

Yatış Pozisyonu Diyafrağma fonksiyonlarında bozulma Alveol ventilasyonunda azalma Obezlerde bu etki daha belirgindir

Uykuda Solunum Özet Dakika Ventilasyonu Kan gazları 400-500 mL azalır Kan gazları PaO2: 2-8 mmHg azalır PaCO2: 3-10 mmHg artar Pulmoner arter basıncı 4-5 mmHg artar

Uykuda Kardiyovasküler Sistem

Kardiyovasküler sistem regülasyonu Lokal Refleks Santral regülasyon Otonom sinir sistemi Sempatik Parasempatik Kalp: Sempatik ve parasempatik Damarlar: Sempatik

Uykuda Kardiyovasküler Sistem Uyanıklıkta Aminerjik ve kolinerjik sistem Uykuda NREM döneminde Her iki sistem daha az aktiftir REM döneminde Yalnızca kolinerjik sistem aktiftir

Uyku- CVS Uyku CVS için bir otonom stres testtir CVS hastalıklarının erken bulguları ve ciddi atakları Uyku sırasında ortaya çıkar. Akut MI, stroke, sudden infant death…

NREM Uykuda CVS Sistem NREM uykusunda sempatik aktivite azalmıştır NREM evre III’de uyanıklığın yarısı Vagal aktivite artar Sistemik vasküler rezistans azalır Bradikardi Kan basıncında azalma (Sistolik KB %5-14 azalır) Kardiak out put azalma

REM Uykusunda CVS Sistem Otonomik instabilite (fazik REM) NREM- REM geçişinde vagal aktivite artışı Kardiak ritimde değişiklikler ani taşikardi ve bradikardi duraklama (1-8 sn) asistoli

REM de kalp hızı

NREM de kalp hızı

Uykuda Ritim Bozuklukları Özellikle REM’ de ani sempatik aktivite artışları Ventriküler aritmiler Supraventriküler taşikardiler 1.derecede AV blok Wenckebach AV blok

Uykuda Fizyolojik Değişiklikler Uyanıklık NREM REM Parasempatik aktivite ++ +++ ++++ Sempatik aktivite + Kalp Hızı N ↓ ↓  Kan basıncı

Uykuda Fizyolojik Değişiklikler Uyanıklık NREM REM Kardiak out put N ↓ Vasküler rezistans N ↓ Solunum sayısı ↓  Alveol ventilasyonu

Uykuda Fizyolojik Değişiklikler Uyanıklık NREM REM Hipoksik-hiperkpnik ventilatuar yanıt N ↓ ÜSY kas tonusu ++ + - ÜSY rezistansı +++ ++++ Serebral kan akımı

Teşekkürler