TÜRKİYE’DE SANAYİ

SANAYİNİN KURULMASI İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR Sermaye:Türkiye’de devlet desteği,yabancı kaynaklı krediler ve yabancı yatırımcıların sağladığı kaynaklardır. Hammadde:Tarım ürünleri,hayvansal ürünler, madenler,su ürünleri ve bitkiler başlıca hammadde kaynaklarıdır. Enerji:Taş kömürü,linyit,petrol,doğal gaz,su gücü,rüzgar gücü ve jeotermal santrallerden elde edilir. İş gücü:Teknolojiye bağlı olarak makine kullanımı için yetişmiş elman sıkıntısı yaşanmaktadır. Ulaşım:Marmara Bölgesi ulaşım olanakları açısından uygun olduğu için sanayi ülkemizin en gelişmiş sanayi bölgesidir. İşletme:iyi yetişmiş işletmenlerin başında bulunduğu fabrikalardan yüksek verim elde edilir. Teknoloji:Üretilen ürünlerden daha fazla yararlanılması için teknolojiyi kullanmak gerekir. Pazarlama:Bir fabrikanın devamlılığı Pazar olanaklarına bağlıdır.Pazarlamada reklam önemlidir.Ülkemizdeki büyük işletmeler uzun yıllar ürettiği ürünleri pazarlayabileceği geniş Pazar olanaklarına sahiptir.

TÜRKİYE’DE SANAYİNİN KURULUŞU VE GELİŞİMİ Osmanlı Devleti’nde sanayileşme ilk defa Lale Devri’nde başlamıştır. (kağıt,kumaş,matbaa ve çini gibi küçük atölyeler açılmıştır.) Tanzimat Dönemi’nde tersane,dökümhane tophane gibi kuruluşlar açılmıştır. Bu sanayileşme hareketleri kapitülasyonlar ve savaşlar nedeniyle Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar gelişimini sürdürememiştir.

TÜRKİYE’DE SANAYİNİN KURULUŞU VE GELİŞİMİ Cumhuriyetin ilk yıllarında; *İzmir I.İktisat Kongresi (1923) *Teşvik-i Sanayi Kanunu (1927): Amaç özelleştirmeyi sağlamak *Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1933): Yerli üretime ağırlık verildi. *İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1936): II.Dünya Savaşı nedeniyle bu plan uygulanamamıştır. *1950’li yıllara kadar büyük sanayi yatırımları devlet tarafından gerçekleştirilmiştir. *Türkiye Sınai Kalkınma Planı: 1950 yılında yerli ve yabancı ortaklığını teşvik etmek için kurulmuştur. *1962 yılında Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuştur.

TÜRKİYE’DE SANAYİ KOLLARI BESİN SANAYİ *ŞEKER SANAYİ: -1926 da Alpullu ve Uşak ilk şeker fabrikaları kurulmuştur. -Bugün Güneydoğu Anadolu Bölgesi hariç her bölgede şeker fabrikaları vardır. -Şeker fabrikaları şeker pancarı tarımı yapılan alanların yakınında yer alır. -Şeker pancarının geriye kalan atıklarından yaş küspe ve ispirto yapılır.

BİTKİSEL YAĞ SANAYİ En çok ayçiçeği ve zeytinden yağ elde edilir. Bunların dışında pamuk,mısır,susam,soya ve fındık gibi ürünlerden de bitkisel yağ elde edilir. Zeytin yağı fabrikaları:Edremit,Ayvalık (Balıkesir), Gemlik (Bursa), İzmir, Muğla, Aydın, Çanakkale, Balıkesir, Kilis, G.Antep, Adana, ve Antakya vs.

BİTKİSEL YAĞ SANAYİ Ayçiçeği yağı fabrikalarımız: Edirne ve Tekirdağ’da yer alır.İzmir,Adana vs. Margarin yağı fabrikası: İstanbul, İzmir, Adana vs.

UN VE UNLU MAMÜLLER SANAYİİ İç Anadolu Bölgesi başta olmak üzere her bölgemizde un ve unlu mamüller üreten fabrikalar bulunur.

KONSEVE SANAYİİ Meyve suyu:Çanakkale, Balıkesir, Bursa, İstanbul ve İzmir gibi illerde yoğunlaşmıştır.Adapazarı,Kayseri Balık Konserveleri:Çanakkale, Trabzon, Ordu ve Balıkesir gibi illerdir. Et ve süt ürünleri sanayii:Kars ,Erzurum, Ardahan, Van, Trabzon. Mandıra hayvancılığının yaygın olduğu Edirne,Bursa,İzmir,Ankara ve İstanbul gibi illerde yer alır.

ÇAY VE FINDIK SANAYİ Çay fabrikaları: Rize,Trabzon,Ordu, Giresun ve Artvin gibi illerde yer alır. Fındık fabrikaları:Trabzon,Giresun,Ordu

TÜTÜN VE İSPİRTOLU İÇKİLER SANAYİ Sigara fabrikaları:Fabrikalarımız genelde Devlete ait Tekel idaresi tarafından işletilmektedir. İstanbul (Cibali ve Maltepe),İzmir, Manisa(Akhisar), Adana, Samsun,Tokat, Bitlis ve Malatya illerindedir. İspirtolu İçkiler:Üzüm,arpa,anason,çavdar ve şerbetçi otu gibi bitkileden elde edilir.

DOKUMA,DERİ VE GİYİM SANAYİ Sanayi kolları içerisinde en yaygın ve gelişmiş olanı dokuma sanayidir. Pamuklu Dokuma Sanayi:İzmir,Nazilli (Aydın), Denizli,Malatya,Antalya,Manisa ve Adana gibi illerde ve pamuğun ulaştırılabildiği Kayseri,İstanbul,Diyarbakır,Bursa,Uşak, Karaman,Erzincan ve Mersin Yünlü Dokuma Sanayi: Hereke(İzmit), İstanbul, Bursa, İzmir, Uşak, Kayseri, Gazi Antep

Halı ve Kilim Dokumacılığı: El dokuma ve halı ve kilimciliğin yaygın olduğu yerler: Isparta,Bünyan(Kayseri), Gördes,Kula,Demirci(Manisa),Uşak,Tokat, Sivas,Nevşehir,Erzurum ve Ağrı. Fabrikalar: Hereke(İzmit), Uşak, Bünyan(Kayseri), Sivas ve Siirt’te battaniye fabrikaları. İpekli Dokumacılık:Bursa,İstanbul Gemlik’te sun’i ipekli dokuma yer alır.

Hazır Giyim ve Trikotaj Sanayi: İstanbul,İzmir,Bursa,Ankara ve Adana Deri Giyim ve Ayakkabı Sanayi: İzmir,İstanbul,Bolu,Manisa ve Kayseri

MADEN SANAYİ Demir-Çelik Fabrikaları:Karabük, Ereğli(Zonguldak),İskenderun(Hatay), Kırıkkale(Silah üretimi),Divriği(Sivas) ve İzmir’de özel sektöre ait fabrikalarda çelik ve inşaat demiri üretimi yapılır. Bakır İşletmeleri: Maden(Elazığ), Murgul(Artvin), Samsun(Karadeniz Bakır İşletmeleri)

Aliminyum İşletmeleri:Seydişehir(Konya) Ferro-Krom İşletmeleri:Antalya ve Elazığ Kurşun ve Çinko:Keben(Elazığ) ve Kayseri Madeni Eşya:İstanbul,İzmir,Bursa,Ankara, Gazi Antep

MAKİNE SANAYİ Otomotiv sanayi:İzmir, İzmit, Adapazarı, Bursa Otobüs,Kamyon,Minübüs Fabrikalrımız: Adana,Aksaray,İzmir,İzmit ve İstanbul Traktör Fabrikaları: İstanbul, İzmit, İzmir, Ankara, Kayseri, Adapazarı, Konya Demiryolu Araçları:Eskişehir-Lokomotif, Sivas-Lokomotif ve vagon onarımı, Ankara-Yedek parça yapımı, Adapazarı-Vagon üretimi Gemi sanayi:İstanbul,İzmit,İzmir Uçak sanayi:Ankara(F 16),Eskişehir(uçak parçaları) Elektrikli Makine Sanayi: İstanbul, İzmir, Ankara, Manisa, Bursa

Savunma Sanayi: Kırıkkale-Silah fabrikası Ankara-ASELSAN(Askeri Elektronik Sanayi),APİLSA(Askeri Pil Sanayi), F16 uçak fabrikası

KİMYA SANAYİ İlaç fabrikaları:İstanbul,Ankara;İzmir Sabun ve Deterjan Fabrikaları: İstanbul, Ankara, İzmir, Balıkesir, Gazi Antep Boya Fabrikaları: İstanbul, İzmit,İzmir, Mersin Otomobil Lastiği:İzmit,Adapazarı,Kırşehir

ÇİMONTO,CAM VE SERAMİK Çimonto fabrikaları her bölgemizde yer almaktadır. Tuğla ve Kiremit Fabrikaları: Uşak, Manisa, Afyon, İzmir, Kütahya, Bolu, Bartın, Eskişehir Cam sanayi: Paşabahçe(İstanbul), Gebze(İzmit),Mersin,Sinop,Kırklareli Seramik ve Porselen sanayi: İstanbul, Çan(Çanakkale),Söğüt ve Bozhöyük(Bilecik), Yarımca(İzmit),izmir ve Kütahya

ORMAN ÜRÜNLERİ SANAYİ Kağıt Fabrikaları:İzmit, Çaycuma(Zonguldak), Aksu(Giresun), Taşköprü(Kastamonu), Dalaman(Muğla), Çay(Afyon), Taşucu(Mersin), Balıkesir. Kereste Fabrikaları:Bartın, İnebolu(Kastamonu), Düzce,Ordu,Rize, Borçka(Artvin) Mobilya Fabrikaları:İstanbul,İnegöl(Bursa), İzmir,Ankara,Kayseri

Çok yakın bir zamana kadar, ihracatımızda tarım ürünleri en önemli payı oluştururken bugün, sanayi ürünlerinin payı, tarım ürünlerini çok geride bırakmıştır. Ancak bu durum, tarım ürünlerimizin miktar olarak azaldığı anlamına gelmez. Aksine, modern tarım metotlarıyla yurdumuzda, birim alandan elde edilen üretim miktarı artmıştır. Ülke ekonomisindeki payı % 30’ların üzerine çıkmıştır

ULAŞIM Bir ülkede, ulusal birliğin sağlanmasında, ülkenin savunulmasında ekonominin gelişmesinde ulaşımın rolü çok büyüktür. Ulaşım, ekonomik kaynakların iyi bir şekilde işletilmesi ve değerlendirilmesinde de etkilidir.

ÜLKEMİZDE ULAŞIMI ETKİLEYEN DOĞAL VE BEŞERİ FAKTÖRLER Yüzey şekilleri İklim İş gücü Teknik eleman Sermaye Ekonomik faktörler

KARAYOLLARIMIZ

KARA YOLLARI Anadolu’da bilinen en eski kara yolu Lidyalılar tarafından yapılan kral yolu’dur Yurdumuzda, yük ve yolcu taşınmasında, en büyük pay kara yollarımıza düşmektedir. Bugün, ülkemizde gelişmiş bir kara yolu ağı vardır. Özellikle büyük yerleşme birimleri düzgün yollarla birbirine bağlanmıştır. Günümüzde Kara yolarının bakım ve onarımı Bayındırlık Bakanlığına bağlı olarak 1950 yılında kurulan Kara Yolları Genel Müdürlüğü tarafından sürdürülmektedir.

Kara yolları yüzey şekillerinin uzanışına paralellik gösterir Ege, Marmara. iç Anadolu ile Güneydoğu Anadolu bölgelerimiz yeryüzü şekilleri bakımından kara yolu yapımına daha elverişlidir. Buna karşılık Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde dağların kıyı boyunca uzanması, Doğu Anadolu Bölgesi'nin engebeli bir yapıya sahip olması, yol yapımını zorlaştırmaktadır. Buralarda yollar, mevcut vadi ve ovalardan geçirilmekte, geçit vermeyen yerlerde ise tüneller açılmaktadır.

Bazı bölgelerimizdeki elverişsiz koşullara karşın yurdumuz, konumu bakımından özellikle kara ulaşımında büyük gelişmeler göstermiştir. Avrupa ülkelerini, zengin petrol kaynaklarına sahip Orta Doğu ülkelerine bağlayan kara yollarımızda trafik, her geçen gün artmaktadır. İstanbul Boğazı üzerinde bulunan Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet köprüleri, kara yolu ulaşımındaki gelişmeye büyük katkıda bulunmaktadır. En işlek kara yolu, Edirne-İstanbul-Ankara-Adana-Hatay arasında uzanır. Bu yol Avrupa ile Orta Doğu ülkelerini birbirine bağlar. Ayrıca İstanbul-Bursa-İzmir arasındaki kara yolu da oldukça işlektir.

DEMİRYOLLARIMIZ

İlk demir yolumuz 1866 yılında tamamlanmış olan Aydın-İzmir demir yolu hattıdır. 1929’da Devlet Demir Yoları Müdürlüğü kuruldu. Demir yollarımız akarsu vadileri ile akarsuların uzanışına paraleldir. Demir yollarımızın modernleştirilmesi çerçevesinde Ankara-İstanbul arasında elektrikli tren seferleri başlamıştır.

Özellikle yük taşımacılığında demir yollarımız önemli bir yere sahiptir. Uzun mesafelerde yük ve yolcu taşınmasında, kara yolundan daha ucuz olması nedeniyle demir yolları tercih edilmektedir. Bu yollarımızla daha çok maden cevherleri,kömür,askeri araçlar, tahıllar,büyük makineler ve şeker pancarı gibi ağır yük taşınmaktadır.

DENİZ YOLLARIMIZ

Deniz yollan, daha çok uluslar arası ticarette önem taşımaktadır         Deniz yollan, daha çok uluslar arası ticarette önem taşımaktadır. Üç tarafı denizlerle çevrili olan yurdumuzda deniz ulaşımını gerçekleştiren doğal limanlarımız olduğu gibi dalgakıranlarla korunmuş yapay limanlarımız da vardır.         Cumhuriyetten önceki dönemde, limanlarımız arasında ulaşımı gerçekleştiren gemilerin pek çoğu ve deniz ticareti, yabancıların elinde idi. Lozan Antlaşması ile limanlarımız arasındaki taşıma hakkı, sadece Türk gemilerine verildi. Buna kabotaj hakkı denir. Bu hak, 1 Temmuz 1926 yılında yürürlüğe girdi.

        Deniz yollarıyla ulaşım, Denizcilik Bankası Türk Anonim Ortaklığının kurulması ile gelişme gösterdi. Mevcut limanlar geliştirildi ve bunlara yenileri eklendi. Bu sayede ülkemiz, modern bir filoya sahip oldu. Bugün, bazı Türk firmaları, uluslar arası deniz taşımacılığında da söz sahibi olmaya başladı.        

Limanlarımız Ülkemizde limanların gelişmesinde en önemli etken hinterlandın geniş olmasıdır. Ülkemizdeki istanbul,İzmir,Mersin, Samsun ve İzmit gibi limanlarımızın hinterlandı geniştir. Ülkemizin yük ve yolcu bakımından en büyük limanı İstanbul limanıdır.İthal ettiğimiz malların büyük bölümü bu limana boşaltılır.

İzmir limanı ülkemizin en çok ihracat yaptığı limanlardan biridir İzmir limanı ülkemizin en çok ihracat yaptığı limanlardan biridir.Ege bölgesi, Güney Marmara ve Göller yöresi’nde yetiştirilen tarım ürünleri bu limanımızdan ihraç edilir. Mersin limanı daha çok ihracata yöneliktir. İzmit limanımız daha çok ham petrolün getirildiği bir ithalat limanıdır. İskenderun limanı Afrika ülkelerinden ithal edilen kömürün getirildiği ve çeşitli ürünlerin Orta Doğu ülkelerine ihraç edildiği limanımızdır. Samsun limanı Karadeniz Bölgesi’nin en büyük limanıdır. Trabzon limanı Trabzon-Erzurum-İran transit ticaret yolu bağlantısını sağlayan limandır.

HAVA YOLLARI

Ülkemizde hava ulaşımı, giderek gelişme göstermektedir Ülkemizde hava ulaşımı, giderek gelişme göstermektedir. Özellikle yolcu taşımacılığında hava yollan tercih edilmektedir. Yurdumuzda bugün hava yolu ulaşımı, Türk Hava Yollan ve bazı özel şirketlerce sağlanmaktadır. Büyük kentlerimiz arasında günlük uçak seferleri yapılmaktadır. Ayrıca önemli turizm merkezlerimiz de hava yolu ile birbirine ve yurt dışına bağlanmıştır

Cumhuriyet Döneminde; hava alanlarımız, güvenli iniş ve kalkışlar için teknik araçlarla donatılmış, hava filomuz yeni ve modern uçaklarla desteklenmiştir. Yurt içi ye yurt dışı hava bağlantılarının en önemli merkezleri; Ankara'daki Esenboğa, İstanbul'daki Atatürk,Sabiha Gökçen İzmir'deki Adnan Menderes ve Çiğil Adana’da Şakir Paşa Antalya'daki Antalya hava limanlarıdır. Bunlar her tip uçağın iniş ve kalkışına elverişlidir. Yurdumuzdaki hava alanı sayısı giderek artmaktadır. Türk Hava yolları; Avrupa, Kuzey Amerika, Orta Doğu, Orta Asya ve Uzak Doğu ile Kuzey Afrika ülkelerine düzenli seferler yapmaktadır.

Ulaşımın önemi Bir ülkede kara, deniz ve hava yollarının sıklığı, uzunluğu ve niteliği ile bu yollardaki taşıtların çokluğu, o ülkenin ekonomik gelişme derecesini ortaya koymaktadır. Ülkemiz de ekonomik gelişmesine paralel olarak bu alanlarda gelişme göstermektedir. Ancak kara yollarındaki trafiğin gün geçtikçe yoğunlaşması, birtakım trafik sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Bu bakımdan, kara yollarındaki taşıtların hareketlerini kolaylaştırmak ve en önemlisi trafik kazalarını önlemek için bazı uygulamalara gidilmiştir. Üst ve alt geçitler ile otoyolların yapılması bu çalışmalardandır. Böylece hem zaman kaybı hem de kazalar büyük ölçüde önlenmeye çalışılmaktadır. Bütün bu çalışmalara rağmen, yurdumuzda yine de çok sayıda trafik kazası olmakta ve pek çok yurttaşımız yaşamını yitirmekte veya sakat kalmaktadır. Ayrıca büyük ölçüde maddi zarar olmaktadır