MADENLER VE ENERJİ KAYNAKLARI Maden: Yerkabuğunda bulunan ekonomik değeri yüksek olan minerallere denir. Rezerv: Maden yatağındaki tahmini mineral miktarıdır. Cevher: Mineralin taş ve toprakla karışık durumudur. Tenor: Cevherin içindeki saf metal oranıdır. Tüvönan Üretim: Madenin taş ve toprakla karışık olan ilk durumudur. UYARI: Türkiye'de bütün jeolojik zamanlara ait arazilerin bulunması maden çeşidini artırmıştır. Ülkemizde maden işletilmesi ile ilgili kuruluşlar MTA (Maden Tetkik ve Arama)'dır.

Miktarlarına Göre Madenlerimiz Rezervi fazla olanlar; Bor, mermer, krom ve tuz Rezervi yeterli olanlar; Manganez, kükürt, bakır, linyit, kurşun-çinko vb. Rezervi az olanlar; Petrol, doğalgaz, nikel, taşkömürü ve volfram. Bir madenin işletmeye açılabilmesi için gerekli koşullar; Rezervi yeterli olmalı Tenor oranı yüksek olmalı Pazarlama ve ulaşım durumu uygun olmalı Gerekli, teknoloji, sermaye ve yetişmiş eleman vb. olmalı Enerji kaynağı olmalı

1. DEMİR En büyük demir yatakları Doğu Anadolu Bölgesi'ndedir. Sivas-Divriği'de yaklaşık %80'i çıkarılır. Bunun dışında Hekimhan-Hasan Çelebi (Malatya), Kayseri, Kahramanmaraş, Adana, Hatay, Sakarya, Balıkesir (Eymir-Ayazmand) ve Torbalı (İzmir)'da çıkarılır. UYARI: Demir; Ereğli, İskenderun, Karabük, Kırıkkale ve Sivas'taki demir-çelik işletmelerinde işlenir.

2. BAKIR Uçak, motor, elektrik, elektronik sanayide kullanılır. Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Maden (Elazığ) ve Ergani (Diyarbakır) de çıkarılır.

3. Krom Sertlik derecesi yüksek Dayanıklı, paslanmayan krom, paslanmaz çelik üretiminde kullanılır. Türkiye dünyada 4. sıradadır. Yıllık üretimin yaklaşık yarısı ihraç edilir. Guleman (Elazığ), Köyceğiz ve Fethiye (Muğla), Acıpayam ve Buldan (Denizli), Orhaneli (Bursa), Aladağ (Adana) önemli krom yataklarımızdır. UYARI: Krom ihraç edildikten sonra kalanı, Elazığ ve Antalya'daki ferro-krom işletmelerinde işlenir.

Seydişehir alüminyum işletmelerinde işlenir. 4. Boksit Alüminyumun hammaddesidir. Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya), Milas (Muğla), Hassa (Hatay)da çıkarılır. Seydişehir alüminyum işletmelerinde işlenir.

5. Manganez İşlenerek, saf manganez metali haline dönüştürülür. Saf manganez metali, dayanıklı, sert sanayi çeliği yapımında kullanılır. Ceyhan (Adana) ve Denizli önemli manganez yataklarıdır.

6. Kurşun-Çinko Kurşun ve çinko birlikte bulunurlar. Harita üzerinde verilen alanlarda çıkarılırlar. Keban (Elazığ) ve Kayseri işletmelerinde işlenir.

7. Volfram (Tungsten) Elektrik, elektronik, çelik ve boya sanayisinde kullanılır. Bursa-Uludağ'da çıkarılır. 8. Fosfat Gübre sanayisinde kullanılır. Mazıdağı (Mardin), Çınar (Diyarbakır), Besni ve Gölbaşı (Adıyaman)'nda çıkarılır. 9. Kükürt Kimya, gübre, boya, lastik ve bağcılıkta kullanılır. Keçiborlu (Isparta) ve Sarayköy (Denizli) de çıkarılır.

10. Civa Elektrik, elektronik sanayide ve eczacılıkta kullanılır. Ödemiş (İzmir), Sarayönü (Konya), Kadınham (Balıkesir) önemli yataklarıdır. 11. Mermer Kalkerin başkalaşıma uğraması sonucu oluşmuştur. Ülkemizde çoktur ve inşaat sektöründe kullanılır. Marmara Adası, Kapıdağ Yarımadası, Elazığ, Afyon, Çanakkale, Eskişehir, Denizli önemli yataklarıdır.

12. Zımpara Taşı İzmir, Denizli, Muğla, Antalya ve Aydın çevresinde çıkarılır. 13. Tuz İzmir-Çamaltı tuzlası (denizden), Tuz Gölü, Çankırı, Kırşehir, Eskişehir, Erzincan, Yozgat ve Kars (kayatuzu) da çıkarılır. 14. Lületaşı Süs eşyası yapımında kullanılır. Genellikle ihraç edilir. Eskişehir'de çıkarılır. 15. Oltutaşı Dünya'da sadece Oltu (Erzurum)'da çıkarılır. Tespih ve süs eşyası yapımında kullanılır. 16. Soda Van Gölü'nden çıkarılır. Tatvan tesislerinde işlenir.

17. Bor Mineralleri Boraks adı da verilir. Tuz bileşikleri halindedir. Dünya rezervinin yaklaşık %70'i Türkiye'dedir. Cam, seramik sanayi, temizlik maddeleri sanayi, nükleer, santrallerin yapımı, roket yakıtı yapımında, yangın söndürme maddeleri ve kağıt hamuru yapımında kullanılır. Bigadiç, Susurluk (Balıkesir), Seyitgazi (Eskişehir), Emet (Kütahya) yörelerinde çıkarılır. Büyük bölümü Bandırma (Balıkesir) da ki, geri kalanı ise Kırka (Eskişehir) daki tesislerde işlenir.

18. Manyezit (Magnezyum) Alüminyumdan hafif ve sert bir metal elde edilir. Yüksek sıcaklıklara dayanıklı olduğu için, demir-çelik endüstrisi, cam fabrikaları, sanayi kuruluşları gibi sanayi kuruluşlarının fırınlarının yapımında kullanılır. Ülkemizde çok zengin yataklara sahiptir. Bilecik, Ankara, Kütahya, Eskişehir, Sivas, Erzincan, Erzurum ve Kars yörelerinde bulunur. Kütahya manyezit fabrikasında işlenir.

TÜRKİYE'DE ENERJİ KAYNAKLARI 1. Taşkömürü I. jeolojik zamanda oluşmuş arazilerde görüldüğü için ülkemizde sadece Zonguldak-Ereğli ve Amasra çevresinde vardır. Yıllık taşkömürü üretiminin yaklaşık %80'i demir-çelik fabrikaları ve termik santrallerde kullanılır.

2. Linyit Enerji değeri taşkömürü kadar yüksek değildir. Fakat en önemli enerji kaynağımızdır. III. jeolojik dönemde oluştuğu için bütün bölgelerimizde vardır. Afşin-Elbistan. Nallıhan, Beyşehir, Seyitömer, Tavşanlı, Tuncbilek (Kütahya), Soma (Manisa), Kangal (Sivas), Yatağan (Muğla) ve Orta (Çankırı) çevresinde bulunur. Linyit üretiminin artışı termik santrallerin artışına paralel olarak artmaktadır. Üretimin yaklaşık yarısı termik santrallerde kullanılır.

3.PETROL Ülkemizde petrol yatakları açısından fazla zengin değildir. En zengin bölge Güneydoğu Anadolu'dadır. Batman'da; Raman, Garzan, Botan, Kahta (Adıyaman), Diyarbakır, Şanlıurfa ve Siirt'te çıkarılır. Ayrıca Adana ve Kırklareli'nde de çıkarılır. Bu petroller ihtiyacımızın sadece %13'ünü karşılar.

Petrol Boru Hatları Batman-Dörtyol Boru Hattı Kerkük-Yumurtalık Boru Hattı Yumurtalık-Kırıkkale Boru Hattı Petrol Rafineleri Batman'da- Batman Rafinesi Mersin'de -Ataş Rafinesi Kırıkkale'de -Orta Anadolu İzmir -Aliağa Rafinesi İzmit -Tüpraş Rafinesi

4. Doğalgaz Ülkemiz petrolde olduğu gibi doğalgazda da büyük ölçüde dışarı bağımlıdır. Hamitabat (Kırklareli) ve Çamurlu (Mardin) da çıkarılır. Hamitabat santralinde doğalgazdan elektrik elde edilir. 5. Nükleer Enerji Atom enerjisi olarak bilinen uranyum ve toryum madenlerinden oluşur. Ülkemizde madeni bulunmasına rağmen, elektrik enerjisine dönüştürecek santral yoktur.

6. Su Gücü (Hidroelektrik) Beyaz kömür olarak ta bilinen su gücü, en temiz ve en güvenilir, tükenmeyen bir enerji kaynağıdır. Ülkemizin yaklaşık 400 milyar kwh'lık potansiyeli olmasına rağmen, sadece 43 milyar kwh'lık enerji üreten santraller mevcuttur. Ülkemizin dağlık ve engebeli bir yapıda olması, akarsularımızın enerji potansiyelini artırmıştır. Özellikle Doğu Anadolu hidroelektrik potansiyelin en yüksek olduğu bölgedir.

7. Güneş Enerjisi Yenilenebilen ve tükenmeyen enerji kaynakları içinde en önemlisidir. Günümüzde en çok konutlarda ve işyerlerinde sıcak su elde etmek için kullanılmaktadır. Güneşleme süresi en fazla olan bölgelerimiz, Güneydoğu, Akdeniz, Ege ve İç Anadolu Bölgeleridir.

UYARI: Su gücü, jeotermal enerji ve güneş enerjisi yenilenebilen enerji kaynaklarıdır. UYARI: En çok enerji üreten bölge Doğu Anadolu, En çok enerji tüketen bölge ise sanayi geliştiği için Marmara Bölgesi'dir. 8. Jeotermal Enerji Sıcak su kaynaklarıyla elde edilen enerjidir. En fazla, Ege Bölgesi ve Güney Marmara Bölümü'nde görülür. Sarayköy (Denizli) ve Germencik (Aydın) de jeotermal santraller bulunur. Elektrik enerjisi üretiminin yanında konutların ısıtılmasında da kullanılır.

TÜRKİYE’DE TERMİK VE HİDROELEKTRİK SANTRALLER