EVLİLİK ÖNCESİ DANIŞMANLIK

Evlilik öncesi danışmanlık iki aşamada ele alınabilir Evlilik öncesi danışmanlık iki aşamada ele alınabilir. 1) Psikososyal Yaklaşım 2) Muayene ve laboratuvar tetkikleri

EVLİLİK ÖNCESİ DANIŞMANLIĞIN PSİKOSOSYAL YÖNÜ Evlilik: Türk Medeni Kanunu’ na göre iki karşıt cinsten insanın hukuken makbul ve muteber sayılan hayat ortaklığıdır.

Evliliği genel anlamıyla tanımlayacak olursak; iki karşı cins arasında yasalara uymak şartı ile aile kurmayı, çocuk sahibi olmayı, bu çocuklara belli bir statü sağlamakla beraber kültürel, sosyo-ekonomik, psikolojik, biyolojik amaçları hedefleyen bir anlaşma ve dayanışmadır.

TÜRK MEDENİ KANUNU Madde 118: Nişanlanma, evlenme vaadiyle olur. Madde 119: Nişanlılık, evlenmeye zorlamak için dava hakkı vermez.

Madde 136: Erkek ve kadından herbiri nüfus cüzdanı ve nüfus kayıt örneğini, önceki evliliği sona ermiş ise buna ilişkin belgeyi, küçük yaşta veya kısıtlı ise yasal temsilcisinin imzasını taşıyan onaylanmış yazılı izin belgesi ve evlenmeye engel hastalığının bulunmadığını gösteren sağlık raporunu evlendirme memurluğuna vermek zorundadır.

UMUMİ HIFZISIHHA KANUNU Madde 122: Evlenecek erkek ve kadınlar evlenmeden evvel tıbbi muayeneye tabidir. Madde 123: Sifiliz, gonore, yumuşak şankr , cüzzam ve akıl hastalığı olanların evlenmesi yasaktır.Bu hastalıklar tedavi edildiğinde evlilik gerçekleşebilir.

Madde 124: İlerlemiş verem hastalığı olanların nikahı 6 ay ertelenir Madde 124: İlerlemiş verem hastalığı olanların nikahı 6 ay ertelenir.Eğer iyileşme olmazsa 6 ay daha uzatılır.Hastalık konusunda erkek ve kadın bilgilendirilir.

SAĞLIK BAKANLIĞI GENELGESİ (18.03.2002/4134) Umumi Hıfzısıhha Kanunu’ nda belirtilen sifiliz, gonore, yumuşak şankr, lepra, tüberküloz, akıl hastalığı; bunlara ek olarak AİDS, Hepatit B ve C hastalıkları ayrıca genetik geçişli hastalıklar ile ilgili olarak sorgulanmalı ve genel bir muayene yapılmalıdır.

Bu görüşme sırasında adı geçen bulaşıcı hastalıklar, genetik geçişli hastalıklar ve aile planlaması konularında tıbbi danışmanlık verilmelidir.

AMAÇ Evlilik öncesi sağlık kuruluşlarına yapılacak başvuruları; günümüzde önemi artan bulaşıcı hastalıklar ve genetik geçişli hastalıklar ile ilgili bilgi verilmesi için fırsat olarak değerlendirmektir. Kişiler olası riskler, korunma yolları ve sonuçları konusunda bilgilendirilmelidir.

Evlenmeye engel hastalık bulunmadığına dair sağlık raporları sağlık ocakları ve AÇSAP merkezlerince verilir.

DANIŞMAN HEKİM GÖRÜŞMESİ Evlilik öncesi testlerle hangi hastalıklara bakıldığı hakkında bilgi verilir. Çiftlere herhangi bir hastalıklarının olup olmadığı sorulur. Tüberküloz öyküsü sorgulanır.

Kan ve Rh grupları sorgulanır, önemi belirtilir Kan ve Rh grupları sorgulanır, önemi belirtilir. Aile planlaması danışmanlığı konusunda yapılabilecekler belirtilir. Herhangi bir soruları olup olmadığı öğrenilerek danışmanlık ilkeleri çerçevesinde görüşme sonlandırılır.

DANIŞMANLIK İLKELERİ Kişilerin gereksinimine uygun bilgi vermek Gereğinden fazla bilgi vermekten kaçınmak Görüşme için uygun ortamı sağlamak Yeterli zaman ayırmak Açık, yalın ve anlaşılır biçimde konuşmak (etkili iletişim kurmak) Mümkünse bilgilerin yer aldığı doküman, broşür vermek

EVLİLİK ÖNCESİ YAPILMASI ZORUNLU TETKİKLER Hepatit B ve C HIV Sifiliz Talasemi taraması Kan ve Rh grubu

EVLENMEDEN ÖNCE SORGULANMASI GEREKENLER Gonore Yumuşak şankr Lepra TORCH enfeksiyonları Psikiyatrik hastalıklar Genetik geçişli hastalıklar

TETKİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ HBsAg (+) ise: Hastalık, bulaşma yolları ve taşıyıcılık hakkında bilgi verilir. Hasta Enfeksiyon Hastalıkları kliniğine yönlendirilir. Hastanın eşi için Anti-HBs baktırılır; (-) ise aşı yapılması konusunda bilgilendirilir.

AntiHIV (+) ise: Hıfzısıhha Enstitüsü Müdürlüğü’ ne hastanın kanı gönderilir ve doğrulama testleri yapılır. Test sonucu (+) ise Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi ile iletişime geçilerek hasta yönlendirilir.

VDRL (+) ise: Hasta Deri ve Zührevi Hastalıklar Hastanesine sevk edilir. Sağlık Müdürlüğüne bildirimi gereklidir. Kişi ancak tedavi olduktan sonra evlenebilir.

Hemoglobin elektroforezi: HbA2 %3,5 – 7 ise talasemi taşıyıcılığından; HbF > %90 ise talasemi majordan bahsedilir. Talasemi taşıyıcılığı mevcut ise gerekli danışmanlık verilir.

GENETİK HASTALIKLAR Türkiye Cumhuriyeti’nde evliliklerin % 21,7’ si akrabalar arasında yapılıyor. Bu oran doğu bölgelerinde % 35 iken batıda % 14 civarlarında bulunmaktadır. Gelişmiş ülkelerde bu oran % 6 Akraba evliliğinin bu denli yaygın olması genetik geçiş gösteren hastalıkların da sık görülmesine neden olmaktadır.

Umumi Hıfzısıhha Kanunu’ na göre sifiliz, gonore, yumuşak şankr, lepra ve akıl hastalığı olanların tedavi olmadan evlenmeleri yasaktır. İlerlemiş tüberküloz hastalarının nikahı 6 ay ertelenir eğer iyileşme olmazsa 6 ay daha uzatılır.

Aile: Birbirleri ile biyolojik, psikolojik, sosyal ve duygusal etkileşim içinde olan toplumun çekirdek yapısıdır.

Gelişimi esnasında aile bazı belirli noktalardan geçer; evlilik, çocukların doğumu, okul yılları, adölesan dönem, mezuniyet ve işe başlama, çocukların evden ayrılması…

Bu aşamaların sağlıklı bir şekilde ilerlemesi ve psikososyal açıdan sağlıklı çocukların yetişmesi ebeveynlerin birbirlerine olan bağlılık ve uyumlarına bağlıdır.

Gelişmiş ülkelerde, toplumun temel taşı olarak nitelendirilen aileye verilen önem giderek artmaktadır. Aile kavramının zayıflamasının toplum sağlığına ve toplum kalkınmasına olumsuz etkileri öylesine belirgindir ki batı toplumları ailenin güclenmesini cesaretlendirmek için çeşitli girişimlerde bulunmaya başlamışlardır

Aileleri desteklemek amacıyla uygulanan evlilik öncesi danışmanlık hizmeti, aileyi güçlendiren ve boşanma oranını düşüren yaklaşımı ile ülke politikalarına girmiştir. (Stahmann 2000).

Son yıllarda, evliliklerde ortaya çıkan sorunları önlemek için nişanlı çiftlere yönelik programlar hız kazanmıştır. Yapılan araştırmalarda; evlilik stresini ve boşanmayı önlemede , iletişim becerilerini arttırmada nişanlı çiftler üzerinde yürütülen programların daha etkili olduğu gösterilmiştir (Hahweg, Markman, Thurmaier ve ark. 1998).

ANCAK Henüz önemli bir sorun yaşamamış olmaları, İyi giden ilişkilerinden dolayı boşanma ve evlilik sorunları konusunda duyarsız olmaları Evlilik öncesi danışmanlığa katılımın yararını algılamamaları Değişiklik için güdüsüz olmaları nedeniyle nişanlı çiftler evlilik öncesi danışmanlık hizmetlerine pek yanaşmamaktadır. (Günay 1995, Sullivan,Pasch, Cornelius ve ark. 2004).

SAĞLIK İNANÇ MODELİ Sağlık İnanç Modeli (Health Blief Model/HBM), evlilik öncesi danışmanlığa katılımı kavramsallaştırmada rehber olarak kullanılmaktadır. Bu model, bireyi sağlığa ilişkin eylemleri yapmaya ya da yapmamaya neyin güdülediğini anlamaya yönelik bir kavramdır ve aynı zamanda sağlık davranışlarının belli inançlarla ilişkilendirildiğini savunur (HBM 2001).

HBM BİLEŞENLERİ Bireylerin; Ortaya çıkabilecek olası sorunlara yönelik algıladıkları hassasiyet (algılanan duyarlılık) Sorunların ciddi sonuçlarına yönelik algıladıkları inançları (algılanan ciddiyet) Önleme eylemleri açısından algıladıkları engeller (algılanan engeller) Riski azaltacak ve etkin olacak önleme girişimlerine yönelik inançlarıdır (algılanan yararlar) (Roden 2004, Sullivan, Pasch, Cornelıus ve ark. 2004

Evlilik öncesi danışmanlığa katılımın güç veya sorunlu olmadığına, Eğer çiftler; Boşanma ve evliliklerinde sorun gelişme olasılığına, Evlilikte ortaya çıkabilecek sıkıntılar ve boşanma sonuçlarının getireceği olumsuzluklara, Evlilik öncesi danışmanlığa katılımın güç veya sorunlu olmadığına, Danışmanlığın, evlilik sorunlarını önlemede yardımcı olacağına inanırlarsa evlilik öncesi danışmanlık hizmetlerine katılımları artacaktır.

Gelişmiş ülkelerde evlilik öncesi danışmanlık için uygulanan pek çok model bulunmakta. İngiltere’ de uygulanan Programme of Personal, Social and Health Education (PHSE)’ a göre yeni evlenecek çiftler kendilerine şu soruları mutlaka sormalılar: 1 – Neden evlenmek istiyorum? 2 - Neden bu kişiyle evlenmek istiyorum? 3 – Gelecekteki eşimle paylaştığım temel değerler neler? 4 – İkimiz arasındaki temel farklılıklar neler? 5 – Evlilik hayatını nasıl hayal ediyorum?

Evlilik öncesi danışmanlık bireylerin; Karşısındaki kişiyi önemsemek, Anlayışlı olmak Bağışlayıcı olmak, Dürüst olmak, Karşılıklı güven, Paylaşım, Uyum gibi özelliklerini güçlendirir.

Tüm bu yönleriyle birlikte ele alındığında evlilik öncesi danışmanlık hizmetleri bireyler için eğitici, tedavi edici ve koruyucu özellik taşır. Daha sağlıklı ailelerin oluşmasına ve buna bağlı olarak daha sağlıklı birey ve toplumların meydana gelmesine yardımcı olur.

Teşekkürler