ETKİLİ İLETİŞİM

İletişim bir süreçtir. Bu süreç, aktif dinleme, empatik olma, etkili geribildirim verebilme gibi bazı becerilere sahip olmayı gerektirir.

Etkili ana baba olma eğitiminin amacı; ana babaların çocuklarla konuşma alışkanlıklarını değiştirmeleri, susmayı öğrenip, dinlemeye başlamalarını sağlamaktır.

ANA-BABALARIN KULLANDIKLARI İLETİŞİM ENGELLERİNİN ETKİLERİ

Emir verme, yönetme: “Annenle böyle konuşma Emir verme, yönetme: “Annenle böyle konuşma!” “Öbür babaların nasıl davrandıkları beni hiç ilgilendirmez.”

Korku ve aktif direnç yaratabilir Korku ve aktif direnç yaratabilir. Söylenenin tersini denemeye davet edebilir. İsyankar davranışa yada misillemeye yol açar.

Uyarma, tehdit etme: “Bunu yaparsan pişman olursun.”

Korku, boyun eğme yaratabilir Korku, boyun eğme yaratabilir. Söz konusu sonuçların gerçekten meydana gelip gelmeyeceğine denemeye kalkışabilir. Gücenme, kızgınlık, isyankarlık oluşur.

Mantıksal tartışma: “Lise mezunlarıyla ilgili gerçeklere bir göz atalım.”

Savunucu tutumları ve karşı koymayı kışkırtır Savunucu tutumları ve karşı koymayı kışkırtır. Çoğunlukla çocuğun yetişkinle iletişimi kesmesine ve artık dinlememesine yol açar. Çocuğun kendini beceriksiz ve yetersiz hissetmesine neden olabilir.

Ahlak dersi verme: “yapmalıydın senin sorumluluğun… şöyle yapmak gerekir…”

Zorunluluk yada suçluluk duygularını yaratır Zorunluluk yada suçluluk duygularını yaratır. Çocuğun durumunu daha şiddetle savunmasına yol açabilir.

Övme: “Seninle aynı fikirdeyim, mükemmel bir fikir.”

Çocukların kendi sorunlarını çözmekten aciz olduğunu ima eder Çocukların kendi sorunlarını çözmekten aciz olduğunu ima eder. Çocuğun sorununu bütünüyle düşünüp, değişik çözümler getirip seçenekleri denemesine engel olur. Bağımlılık yada direnme yaratabilir.

Yorum: “Bunu, beni kızdırmak için söylüyorsun”

İlgiyi başka yöne çekme: “Masada bu konuyu tartışmayalım “

Soru sorma: “Ne zamandan beri böyle düşünüyorsun?”

Telkin etme, avutma: “Yarın kendini daha farklı hissedeceksin.”

Yargılama, eleştiri, karşı çıkma: “Doğru düşünmüyorsun”, “Bu konuda çok yanlışsın.”

Yetersizlik, aptallık ve yanlış değerlendirme anlamı taşır Yetersizlik, aptallık ve yanlış değerlendirme anlamı taşır. Çocuk azarlanma korkusuyla iletişimi keser. Çocuk eleştirileri gerçek sanabilir.

Alaycı tavır: -“Şımarık bir veletsin” -”Buraya bak bay açık göz”

Övme, görüşüne katılma, teşhis koyma : - “Çok güzel… Haklısın, o öğretmen berbat birine benziyor…”

Beklentilerin çok yüksek olduğunu anlatır Beklentilerin çok yüksek olduğunu anlatır. İstenilen davranışı yaratabilmek için, söylenenler içtenlikten uzak manevra gibi algılanabilir. Çocuğun kendini algılayışı ile övgü uygun değilse çocukta kaygı yaratabilir.

-“Koca bebek… Hadi bakalım Süpermen…Geri zekalı…” Ad takma, gülünç duruma düşürme: -“Koca bebek… Hadi bakalım Süpermen…Geri zekalı…”

Çocuğun kendini değersiz hissetmesine yol açar Çocuğun kendini değersiz hissetmesine yol açar. Çocuğun benlik kavramı olumsuz etkilenebilir. Genellikle karşılık vermeye iterler.

Tahlil, teşhis koyma: - “Senin derdin nedir biliyor musun… Her halde çok yorgunsun… Aslında sen öyle demek istemiyorsun.”

Tehdit edici, tedirgin edici olabilir Tehdit edici, tedirgin edici olabilir. Başarısızlık duygusunu uyandırabilir. Çocuk kendini korumasız, kıstırılmış hisseder. Çocuk yanlış anlaşılmak endişesiyle iletişimi keser.

Güven verme, teselli etme: - “Aldırma…Boş ver düzelir…Hadi biraz neşelen…Zamanla kendini daha rahat hissedersin…”

Çocuğun kendini “anlaşılmamış” hissetmesine neden olur Çocuğun kendini “anlaşılmamış” hissetmesine neden olur. Kızgınlık duyguları uyandırır. (size göre iyi tabii). Çocuk mesajı genellikle “kendini kötü hissetmen doğru değil” şeklinde algılar.

- İnceleme, araştırmak, soruşturmak : - “Neden… Kim… Sen ne yaptın…Nasıl…”

Çocuklar sorulara genellikle hayır demeye, yarı doğru cevaplar vermeye başlarlar. Sorular genellikle soru soranın nereye varmak istediğini açıkladığından, çocuk korku ve endişeye kapılabilir. Endişelerden doğan sorulara cevap vermeye çalışan çocuk kendi sorununu gözden kaçırabilir.

Kişiler arasında sağlıklı iletişimi engelleyen bazı düşünce, inanç ve davranışlar vardır.

Kişiyi tanıdığımızı düşünmek. Tek bir olaydan yola çıkmak. Çocuğun söylediklerini yorumlamamızda beklentilerimiz etkili olur.

Kendimizi ifade etmekten kaçınmak, onun yerine anlaşılmayı beklemek. Kendi kişisel algımızın gerçek olduğuna inanmak.

Konuştuğumuzda herkesin bizim düşünce ve duygularımızı hemen anlayıp onaylaması ve paylaşması gerektiğine inanmak.

Yapılması Gerekenler

Kendi düşünce ve bakış açınızı bir yana bırakıp, kendinizi çocuğunuzdan bilgi alacak şekilde hazırlayın.

Çocuğunuza önem verdiğinizi gösterecek şekilde davranın.

Konuşulanları yarıda kesmeyin. Yargılamayın ve eleştirmeyin. Çok fazla konuşmayın. Anlatılanlara gülmeyin ve insanları utandırmayın. Saldırgan tavırlar takınmayın. Duygularınızı gizlemeye çalışmayın.

Zıtlaşmayın ve tartışmayın. Kişi veya çocuk çok etkilendiğinde veya ağlamaya başladığında tedirgin olmayın, sakin kalmaya çalışın. Ne olursa olsun savunmaya geçmeyin, sadece dinleyin.

Dinlerken başka şeylerle meşgul olmayın. Çocuğu veya kişiyi, kararlar vermeye veya yorum yapmaya zorlamayın. Hiç bir şekilde çocuk veya kişi hakkında yorum yapmayın.

Yumuşak bir sesle ve acele etmeden konuşun. Yeri ve zamanı uygun olduğunda şaka yapın ve gülümseyin. Göz teması kurun.

Çocukla yüz yüze konuşun, gerekirse ona daha yakın olmak için yere veya yanına oturun. Açık uçlu sorular sorun. Böylece kişi daha fazla şey söyleyebilir. Basit ve anlaşılır bir dil kullanın.

Geribildirim verin. Empatik, sabırlı ve kabul edici olun. Bunun için kendinizi karşıdakinin yerine koyup ne düşündüğünü, neler hissettiğini anlamaya çalışın.

Aktif Bir Dinleyici Olabilmek İçin

Duyduğunuz mesajı dinleyin, özetleyin ve çocuğunuza tekrarlayın Duyduğunuz mesajı dinleyin, özetleyin ve çocuğunuza tekrarlayın. Buna yansıtıcı dinleme denir.

Çocuğunuz konuşurken göz kontağınızı sürdürün Çocuğunuz konuşurken göz kontağınızı sürdürün. Başınızı sallayarak ara sıra kapı aralayıcı veya ‘ Evet... Anlıyorum...’ gibi tarafsız tepkiler katarak ilginizi gösterin. Kendi fikir ve beklentilerinizle uyuşmasa da çocuğunuzun söylediklerini kabul edin ve saygı gösterin.

Karşılaştığı problemleri çözmesi için çocuğunuza olanaklar yaratın Karşılaştığı problemleri çözmesi için çocuğunuza olanaklar yaratın. Cesaretlendirin ve kendisine yol gösterin.

Etkileşime önem verin, uygun olduğunda karşınızdaki kişiye dokunun, omzuna elinizi koyun, sarılın. Dikkatli bir şekilde dinleyin ve dinlediğinizi davranışlarınızla belli edin. Gerçekçi ve belirli önerilerde bulunun.

Aktif dinleme yöntemi; çocuğunuzun kendi duygularını daha iyi anlamasına ve olumsuz duygularından daha az korkmasına yardımcı olacak, çocuğunuzla aranızda köprüler kuracak ve sıcak bağlar oluşturacaktır.

Kendinizi, çocuğunuza ifade etmede ve onu dinlemede başarılı bulsanız bile, ara sıra bu düşüncenizi değerlendirerek, gözden geçirmenizde yarar vardır.

Sorun olan davranışın açık bir tanımı yapılmalıdır. “Ben dili”nin kullanıldığı mesajların etkili olabilmesi için üç öğeyi içermesi gerekir: Sorun olan davranışın açık bir tanımı yapılmalıdır. Sorun olan davranışın aile üzerindeki etkileri belirtilmelidir. O davranışa yönelik duygular ifade edilmelidir.

SEN İLETİLERİ VE BEN İLETİLERİ Yapma şunu. Yapmamalısın. Neden yapmıyorsun? Yaramazlık yapıyorsun. Bebek gibisin.

Birisi kucağında kıpırdadıkça dinlenemem. Yorgun olduğum zaman canım oyun oynamak istemiyor. Her taraf tabak çanak doluyken yemek pişiremeyeceğim diye endişeleniyorum. Tertemiz mutfağımın kirlendiğini görünce üzülüyorum.

Ben-iletileri çocuğun ana-babasının kabul edemediği davranışını değiştirmesinde daha etkili olduğu gibi, çocuk ana-baba ilişkisi için de daha sağlıklıdır. Ben-iletisi çocuğu direnme ve isyana kışkırtmaz.

ORTAMI DEĞİŞTİREREK KABUL EDİLEMEYEN DAVRANIŞI DEĞİŞTİRMEK Ortamı zenginleştirmek. Ortamı yoksullaştırmak. Ortamı yalınlaştırmak.

Ortamı kısıtlamak. Ortamı çocuğa uygun hale getirmek. Bir uğraş yerine başkasını koymak.

Ana Babaya Not Çocuğunuzla birlikte zaman geçirin.

Mümkün olduğu zamanlarda, karar vermesine ve hayatında daha fazla sorumluluk üstlenmesine izin verin. Ona olan güveninizi gösterin.

Çocuğunuza kendisini övmesini öğretin Çocuğunuza kendisini övmesini öğretin. O, başarılarından dolayı gurur duymalıdır.

Çocuğunuza, onu ne kadar çok sevdiğinizi ve ne kadar iyi ve sevilecek bir çocuk olduğunu herhangi bir koşul koymadan söyleyin. Ana babaların davranışları ve çabaları sevgiyi dolaylı olarak ifade etse de, çocuklar ‘Seni seviyorum’ sözlerini işitmeye ihtiyaç duyarlar.

Çocuğunuzu olduğu gibi kabul edin ve olmaya başladığı kişi hakkında iyi hissetmesine yardım edin. Bir çocuğun benlik değerini geliştirmesinde en önemli faktörün, saygı ve kabul gösteren ve ‘sana inanıyorum’ mesajını ifade eden destek sağlayan bir yetişkinin varlığı olduğunu aklınızdan çıkarmayın.

KATILIMINIZ VE İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDİYORUZ. ANADOLU LİSESİ MÜDÜRLÜĞÜ MART 2005©

SINAVLARA HAZIRLANAN ÖĞRENCİLERİN ANA-BABASINA DÜŞEN GÖREVLER ÜÇÜNCÜ OTURUM TARİH:7.04.2005 SAAT: 10:00 YER: OKUL SALONU KONU: SINAVLARA HAZIRLANAN ÖĞRENCİLERİN ANA-BABASINA DÜŞEN GÖREVLER