Koyun ve Keçilerde Coccidiosis-Etiyoloji Koyunlarda Eimeria ovinoidalis E. bakuensis (Syn.E. ovina) E. ahsata E. parva E. faurei E. intricata Keçilerde E. arloingi E. Ninakohlyakimovae E. christenseni Koyun ve keçilerde etkenler incebarsak, sekum ve kalın barsaklara yerleşir.

Koyun - Keçilerde Coccidiosis-Epizootiyoloji Özellikle 12 günlük-3 aylık arasındaki kuzularda görülür. Özellikle dar alanda fazla sayıda bulunan hayvanlarda problem olur. Gençlerin anneleri ile birlikte bulunması. Gebe koyunlarda doğum öncesi ve sonrası bağışıklığın azalmasına bağlı olarak dışkılarıyla ookist çıkışı artar (Periparturient yükselme). Bu durum kuzuların enfeksiyonunda önemli rol oynayabilir. Stres hastalığa karşı direnci kırdığından klinik enfeksiyonların çıkmasında rol oynar. (nakiller gibi)

Koyun – Keçi-Coccidiosis- Klinik ve Patolojik Belirtiler Klinik tablo özellikle genç hayvanlarda yani kuzu ve oğlaklarda görülür. Klinik olarak ishal, depresyon, iştahsızlık ve ölüm. Mortalite %10' kadar çıkabilir. Kilo artışı azalır, yemi ete çevirme oranı düşer, yünün kalitesi bozulur. Lezyon olarak yerleşim yerlerine göre enteritis / kolitis görülür.

Koyun – Keçilerde Coccidiosis-Tanı Hayvanların yaşı, Barınak ve yem-su hijyeni durumu, İshalli hayvanların fazlalığı, Dışkıda ookist sayısının fazla olması OPG 5000 üzeri ve patojen türler olması.

Koyun - Keçilerde Coccidiosis-Kontrol Hijyen koşulları düzeltilir. Dışkının en az üç günde bir uzaklaştırılması ve yeme, suya bulaşması engellenir. Anneler ve yavrular ayrı yerlere alınır. Aşırı ishalli hayvanlar fazla miktarda ookist çıkaracağından ayrı bir bölümde tutulur. Stres şartları varsa ortadan kaldırılır.

Koyun – Keçi-Coccidiosis Klinik Enfeksiyonlardan Korunma Dışkı haftada en az iki kez uzaklaştırılarak yem,su, barınak hijyeninin iyi olması sağlanır. Genç hayvanlar annelerinden ayrı tutulur. Stres şartları oluşturulmaz. Hayvanlar belli bir bağışıklık kazanana kadar bir kaç ay yem veya sularına antikoksidiyal ilaç katılır.

Koyun - Keçilerde Coccidiosis-Tedavi Sulfamethazin (6o mg/kg/ p.o/günlük, 5 gün), Sulfadiazin + Trimethoprim (25+5 mg/kg/ p.o/günde 2 defa, 5 gün), Amprolium* + Ethopabat (62.5+3.2 mg/kg/p.o/günlük, 14 gün), Toltrazuril* (20 mg/kg/p.o/günlük, 3-5 gün) * Sütçü keçilerde kullanılmaz. Destek tedavi (Dehidrasyona karşı sıvı tedavisi).

Sığırlarda Coccidiosis- Etiyoloji Eimeria bovis* E. zuernii* E. ellipsoidalis E. aburnensis E. alabamensis E. bukidnonensis E. cylindrica (İnce barsak, sekum, kolon) Prepatent süre: 15-20 gün. Oocyst sporlanma süresi : 2-3 gün, 7 gün 2 nesil şizogoni var.

Sığırlarda Coccidiosis-Epidemiyoloji Kapalı veya yarı kapalı yetiştirmelerde sorundur. Klinik coccidiosis başlıca 3 haftalık- 6 aylık arası buzağılarda görülür. Ancak 2 yaşına kadar hayvanlarda da seyrek olarak klinik enfeksiyonlar görülür. Bir yaş civarı besi hayvanları risk altındadır. Erişkinler enfeksiyon kaynağını oluşturur. Çok sayıda buzağı olan yetiştirmelerde sorun olur (sütçü işletmeler). Gıda, su ve ahır hijyeni etkilidir.

Sığırlarda Kış Coccidiosisi-Epidemiyoloji Başlıca etkeni Eimeria zuernii'dir. Enfeksiyonun ortaya çıkmasında alınan ookist sayısının fazla önemi yoktur. Hastalığın oluşmasında rolü olduğu düşünülen stres faktörleri: Sütten kesme, Yer değiştirme, Yem değişikliği, Çevre sıcaklığının düşmesi gibi. Stres faktörleri latent enfeksiyonların ağır klinik enfeksiyonlara dönüşmesinde rol oynar.

Sığır Coccidiosisi Klinik ve Patolojik Belirtiler Hayvanlarda kilo artışında azalma, halsizlik,zayıflama , Na ve Cl iyonlarının geçişlerinin engellemesine bağlı rezorbsiyon bozukluğu ve dehidrasyon oluşumu. Anemi (barsakda kanama eritrosit kaybı ) İshalle seyreden enteritis veya kolitis. Coccidia türüne ve enfeksiyonun şiddetine göre kanlı ishal, hatta ölümler olabilir (Özellikle E. zuernii ve E. bovis'te). Necropside tipik enterit ve kolit lezyonları görülür. Kataral enterit, epitel bozuklukları, mukoza kalınlaşması,

Coccidiosis’ te klinik tablo

Sığır Coccidiosisi Klinik ve Patolojik Belirtiler

Sığır Coccidiosisi Teşhis Hayvanların yaşı, Buzağılar (6 aylığa kadar , 1-3 aylıklar) Hijyen koşulları (yem, su, barınak hijyeni) Klinik bulgular (Özellikle ishal, kanlı yada kan izleri taşıyan dışkı) Tenesmus,prolapsus ani.

Sığır Coccidiosisi Teşhis Flotasyon yöntemi dışkı incelemesi. Dışkıda bol miktarda ookist görülmesi (OPG 5000-10000 ve yukarısı) Prepatent cocidiosis 'ten (dışkıda ookist çıkışından önce klinik tablonun, özellikle ishalin oluşması) şüphelenirse dışkı frotilerinde merozoitler aranır.

Sığır Coccidiosisi Tedavi Amprolium: (10-20mg/kg/p.o/günlük, 5 gün), Sulfadimidin-Na: (50-100mg/kg/p.o/günlük, iyileşene kadar), Formosulfathiazol: (100-200mg/kg/p.o/günlük, 3-4 gün), Sulfadiazin + Trimethoprim: (25+5 mg/kg/p.o/günlük, iyileşene kadar), Sulfadimethoxin + Trimethoprim: (16.6+3.3 mg/kg/p.o/günlük, klinik düzelme), Toltrazuril : (10-20 mg/kg/p.o/günlük, 2 gün) Sulfanamidler (Sulfadimidin-Na): 66 mg/kg. i.v olarak kritik durumlarda yavaş yavaş damar içi verilir. Destek tedavi.

Sığır Coccidiosisi Kontrol-Korunma Klinik koksidiyozun önlenmesi için; Dışkı haftada en az iki kez uzaklaştırılarak yem, barınak hijyeninin iyi olması sağlanır. Genç hayvanlar annelerinden ayrı tutulur. Stres şartları oluşturulmaz. Hayvanlar belli bir bağışıklık kazanana kadar bir kaç ay yem veya sularına antikoksidiyal ilaç katılır.

Domuzlarda coccidiosis Isospora suis (en patojen tür), Eimeria debliecki (en yaygın tür), E. scabra, E. polita, E.porci. Dünyada yaygındır. Orta Avrupa’da prevalansı %60 lara varmaktadır. İnce barsaklara yerleşir.

Domuzlarda coccidiosis Klinik-patolojik bulgular Yavru hayvanlarda (2 haftalık) ve süt emme döneminde, neonatal ishaller görülür. Özellikle Isospora suis enfeksiyonlarında diyare belirgindir. Dehidrasyon. Dışkı sarımsı renkli, krema kıvamında ve kan damlacıkları içerebilir. Sekonder olarak ortaya çıkan rotavirus ve E. coli ile beraber mortalite %30 lara çıkabilir. Villus atrofisi ve villus kaybı, fibronekrotik enteritis.

Domuzlarda coccidiosis Klinik-patolojik bulgular Gamontlar

Domuzlarda coccidiosis Tedavi Tedavi amaçlı; Amprolium: (25-65 mg/kg/p.o/günlük, 2 gün), Domuz yavrularında profilaktik amaçla; Sulfamidin: (1 g/10kg/p.o/, 3, 10 ve 17. günlerde), Toltrazuril : (5 mg/kg/p.o/, yeni doğan hayvanlara 4. günde ve 10. günde), Destek tedavi.

Atlarda Coccidiosis Eimeria leuckarti, E. solipedium, E. uniungulata; İnce barsak epitellerine yerleşir. Patojen türler değildir. Klinik diyare tartışmalıdır? Tipik hastalık tablosu oluşmaz. Klossiella equi Böbrek tubuluslarına yerleşir. Histopatolojide böbrek yangısı vardır.

Atlarda Coccidiosis Teşhis-Tedavi Dışkı muayenesi Flotasyon ve sedimentasyon (E. leuckarti için) ile incelenir. E. leuckarti oocystleri oldukça tipik ve büyüktür (80x55 mikron). Klossiella equi; idrar sedimentasyonu ile belirlenir. İçinde 10-15 sporozoit olan sporocystler görülür. Gerek duyulursa sulfadimidinler kullanılır.

Köpek ve Kedilerde Coccidia Enfeksiyonları Barsaklarada gelişen ve oocyst oluşumu ile sonuçlanan coccidia etkenleri: Isospora (Cystoisospora), Cryptosporidium, Toxoplasma, Neospora, Besnoitia, Hammondia, Sarcocystis

Köpeklerde coccidiosis Isospora canis (Cystoisospora canis)(35 mik >), I. ohiensis* I.neorivolta* I.burrowsi* (* 17-20 mik. başlar), H.heydorni (10-14x9-13 mik.), Sarcocystis spp. (sporocyst, 11-14x 7-9 mik.)

Kedilerde coccidiosis Isospora felis (Cystoisospora felis)(30 mik >), I. novocati (I.rivolta, C.novocati) (20-30 mik.) T.gondii (11-14x9-11) Besnoitia spp. (11-19x10-14 mik.) H.hammondi (11-13 x10-13 mik.), Sarcocystis spp. (sporocyst, 10-16x 6-11 mik.)

Ağır enfeksiyonlarda bazen kanlı olabilen ishal vardır. Köpek-kedi Isosporiosis (cystoisosporiosis)-Patogenez-Klinik Belirtiler Klinik belirtiler gençlerde (yavrular) ve immun sistemi baskılanmışlarda görülür. Ağır enfeksiyonlarda bazen kanlı olabilen ishal vardır. Ateş, kusma, iştahsızlık, zayıflama ve nadiren ölüm. Enteritis, kolitis.

Köpek-Kedi Coccidiosis Tedavi Sulfanamid grubu ilaçların trimethoprim ile kombine kullanılması tercih edilir. Sulfadiazine +trimethoprim Sulfadoxine +trimethoprim Sulfadimethoxine +trimethoprim Sulfamethoxasole +trimethoprim Ayrıca; furazolidone, amprolium kullanılabilir.

Tavşanlarda Coccidiosis Karaciğer coccidiosisi: Eimeria stiedai Barsak coccidiosisi: E. perforans E. media E. piriformis E. magna E. irresidua E.stiedai

Tavşanlarda Coccidiosis Epidemiyoloji Genç hayvanların problemidir. Gıda, su ve kümes hijyeninin iyi olmadığı, dışkı kontaminasyonun olduğu yerlerde sorun olur. Aşırı kalabalık yetiştirmelerde önem taşır.

Tavşanlarda coccidiosis Klinik-Patoloji-Karaciğer coccidiosisi Hayvanlarda karın büyümüştür (asites) palpasyonda karaciğerin büyüdüğü hissedilir. İshal, zayıflarma, yüksek oranlarda ölüm olabilir. İleri safhalarda icterus görülür. Nekropside karaciğer 5-10 misli büyümüştür. Karaciğerde pirinç veya bezelye büyüklüğünde gri -beyaz nodüller görülür. Lezyonların etrafını fibröz bir kapsül çevrelemiştir. Safra kesesi de büyümüştür. Lezyonlar bilier hiperplazili cholangitis'e ilişkindir. makroskopi mikroskopi

Tavşanlarda coccidiosis Klinik-Patoloji-Bağırsak coccidiosisi Gençlerde şiddetli enfeksiyona maruz kaldıklarında ishal mukuslu veya kanlı olabilir. Hafif şiddetli ishalli seyreden enteritis veya kolitis görülür. Hayvanlar zayıflar. Ölüm, dehidrasyon ve sekonder bakteriyel enfeksiyonlara bağlıdır. Bağırsaklarda hücre yıkımı nedeniyle ülserasyon alanları oluşur. Bağırsak duvarında çok sayıda beyaz lezyonlar meydana gelir. Sekum ve kolon sulu, koyu içerikle doludur.

Tavşanlarda coccidiosis - Tedavi Karaciğer koksidiyozunda; Sodium sulphamerazine, Sodium sulfaquinoxaline Sulfamethoxine, Robenidine hydrochloride, Monensin Bağırsak koksidiyozunda; Nitrofurazon Sulphaquinoxaline

Tavşanlarda coccidiosis Korunma-Kontrol Günlük kafes temizliği yapılmalı, İdrar ve dışkı bulaşması önlenmeli, Su kapları ve yemlikler yüksek bir yerde bulundurulmalı, Mekanik bulaşmada rol oynayan fare, kuş ve sinekler ile mücadele yapılmalı, Genç ve yaşlılar ayrı kafeslere konulmalı, Hastalık saptananlar ayrılmalı, Kafesler periyodik olarak kaynar sodalı su ve sabunlu sularla yıkanmalı, Tavşanlar protein, vitamin ve kalsiyumdan zengin yemlerle beslenmeli,

Tavuklarda Coccidiosis-Etiyoloji Eimeria tenella (sekum-sekal coccidiosis), E.necatrix (ince barsak,orta l/3'de), E.acervulina (duedonum), E.brunetti (ileum arka kısmı, kalın barsak), E.maxima (ince barsak), E. mitis, E.mivati, E.praecox, E.hagani.

E.tenella- sporlanmış oocyst E.tenella Sporlanmamış oocyst

Eimeria tenella gelişme formları

Tavuklarda Coccidiosis-Epidemiyoloji Civcivlerde sorun olur, Yer tipi yetiştirmelerde sorun olur, Kafes tipi yumurtacılarda sorun yaratmaz. Kalabalık yetiştirmeler, Su, gıda ve kümes hijyenine dikkat edilmemesi, yem ve sulara sıklıkla dışkı bulaşması, Kontamine kümeslere giren yeni grup hayvanlar risk altındadır.

Tavuk cocidiosisi Klinik ve patolojik belirtiler Eimeria tenella'da; Sekal coccidiosisi, sekum büyümüş ve yangılıdır. Sekum duvarı kalınlaşmış, Sekum içi ve duvarı kanlı, hemorojik enterit, Kanlı ishal, Kilo artışında azalmalar ve ölüm şekillenebilir.

Tavuk cocidiosisi Klinik ve patolojik belirtiler E.acervulina enfeksiyonlarında; sarımsı renkli sulu dışkı ve ishal, dışkı kanlı değildir. duedonum duvarı kalınlaşmış, içeriği sarımsı-mukuslu bir içerikle doludur, duodenum mukozada noktalar veya ağır enfeksiyonlarda enine bantlar halinde gri-beyaz lezyonlar görülür.

Tavuk cocidiosisi Klinik ve patolojik belirtiler E. necatrix enfeksiyonları; İnce barsak coccidiosisi, çoğu zaman içinde kan olabilen ishal, ince bağırsağın orta 1/3'ünde değişik derecede kanamalı lezyonlar görülür, ölümler olabilir.

Tavuk cocidiosisi Klinik ve patolojik belirtiler E.maxima, nadiren şiddetli enfeksiyonlar oluşur. Barsakda peteşiyel kanamalar olabilir. E.brunetti; kanlı olabilen dışkı, ileumun son kısmı, sekumun baş kısımları ve rektumda kanamalı lezyonlar oluşturur. E.maxima E.brunetti

Tavuk cocidiosisi Klinik ve patolojik belirtiler Tüm bunlara ilaveten coccidiosisde genel olarak; Enfekte alanlarda villus atrofileri, kriptlerde hiperplazi, epitel tabaka dökülmesi, nötrofil ve mononükleer hücre infiltrasyonu vardır.

Tavuk coccidiosisi-Teşhis Hayvanların yaşı, kümesin hijyenik durumu, Klinik olarak kanlı da olabilen ishal görülmesi, ağırlık artışında azalma, Ölüm vakalarının görülmesi. Coccidiosis ?. Kesin Tanı? Nekropsi yapılır. Lezyon değerlendirilmesi? Puanlama? OPG sayısı, tür identifikasyonu.

Tavuk coccidiosis-Kontrol Yemlik ve sulukların dışkı bulaşmayacak kadar yüksek olması ve temizliği, Kümes nem oranının düşürülmesi, Profilaktik amaçla antikoksidiyal ilaçlar kullanılması. Yetiştirme tipine göre önlemlerin alınması. Broiler ve yumurtacı yetiştirme, Kafes tipi ve yer tipi yetiştirme,

Tavuk coccidiosis-Korunma Yem ve su hijyenine dikkat edilir. Dışkıyla kontaminasyonu engellenir. Kümes nemi düşürülür (havalandırılma). Kalabalık ve karışık yetiştirmeden (genç, erişkin) kaçınılır. Bağışıklık gelişene kadar düşük dozda koksidiyostat ilaçları verilir (Kemoprofilaksi) Aşılar kullanılır(İmmunoprofilaksi) Kümesin her boşaltılmasından sonra yeni hayvan girmeden önce kümesin temizliği.

Tavuk coccidiosis-Tedavi Genel kısımda verilen anticoccidiyal ilaç gruplarından; Sulfonamid grubu ilaçlar (Sulfadimidin…….) Pyrimidine türevi ilaçlar (Amprolium……….) Dinitro bileşikleri (Nicarbazin……) Nitrofuranlar (Furazolidone……..) Hydroxyquinolinler (Decoquinate…….) Pyridinler (Clopidol) Polyeter iyonofor antibiyotikler (Mpnensin……) Triazintrionlar (Toltrazuril……) Dikkat Edilecek Hususlar: Genellikle yem ve içme suları ile verilir. Kesimden 3-5 gün öncesi kullanıma son verilir. Yumurta döneminde bazıları kullanılmaz.

Hindilerde Coccidiosis Eimeria adenoides*** (* patojenite) E.meleagrimitis**, E.gallopavonis** E.meleagridis*, E.dispersa*

Hindi coccidiosisi Dünyada ve Türkiye’de görülmektedir. Sekum, ince ve kalın bağırsaklara yerleşir. Gençlerde (palazlarda) şiddetli kanamalı lezyonlar ve ishale neden olur. Tüm özellikler Tavuk coccidiosisi gibidir. E.meleagrimitis-ince barsak coc . E.adenoides-sekal cocidiosis,

Kazlarda coccidiosis Eimeria truncata** (Böbrek coccidiosisi, böbrek tubulus epitellerinde yerleşir) Bağırsak coccidiosisi E.anseris E.kotlani E.nocens Hafif seyirlidir.

Böbrek Koksidiyozu Gençlerde klinik vakaları görülür. Eimeria truncata çok patojendir % 100'e varan ölümlere yol açabilir. Enfekte hayvanlarda böbrekler büyümüş ve rengi solmuştur. Böbreklerde sarı beyaz nodüller var, Enfekte tubuluslar tahrip olmuştur. Lumenleri ookistler ve üratlarla doludur. Üratlar normal büyüklüklerinin 5-10 katı büyüktür.

Ördeklerde coccidiosis Eimeria anatis E. danailova Tyzzeria perniciosa Wenyonella philiplevinei İnce barsaklara yerleşir. Her üç türde patojendirler.

Güvercin ve Kanaryalarda coccidiosis Eimeria labbeana (güvercinlerde) Isospora lacasei (kanaryalarda) Dünya da ve Türkiye’de görülmektedir. İnce barsaklara yerleşir. Her iki türde patojendir. Mortalite %15-70 arasındadır. İştahsızlık, az yem tüketme, fazla su içme isteği, zayıflık ve yeşilimsi ishal.

İnsanlarda Coccidiosis lsospora belli** Orta derecede patojen bir türdür. İshale neden olur. I. natalensis Yaygın ve patojen değildir. Ayrıca heteroxen gelişen protozoonlardan insanların sonkonaklık yaptığı; Sarcocystis suihominis S.bovihominis (S.hominis) Enfekte çiy et yendiğinde 24 saat içinde karın ağrısı, kusma ve ishal görülür.

Cryptosporidiosis İmmunyetmezlik? Zoonotik? Gençler? Diyare? Cryptosporidae ailesi Cryptosporidium cinsi, C. parvum (memeli)(tip I: insan, tip II:ruminant) C.muris (memeli) C.hominis (insan) C.meleagridis (kanatlı) C.bailleyi (kanatlı) C.nasorum (balık) C.serpentis (sürüngen)

Cryptosporidiosis Yerleşim yeri: Parazitler epitel hücrenin mikrovillusların bulunduğu yere (fırçalı kenara) yerleşir. parazit hücrenin içinde değil dışında yer alır. Sindirim kanalında ve bazen solunum yollar görülür. Özellikle ileumda ve jejenumun arka kısmında epitellerin villusları arasında oluşturulan parazitofor vakuol içinde bulunur ve gelişmesini geçirirler.

Cryptosporidium- morfoloji Ookistlerin büyüklükleri; C.parvum 4-5 mikron, C.muris 5-6 mikron, Ookistin içinde 4 adet sporozoit yer alır. Sporocyst yoktur.

Yaşam Çemberi-Cryptosporidium İnce cidarlı oocyst %20, otoenfeksiyon Kalın cidarlı oocyst %80 Fecal-oral enfeksiyon, atılan oocyst enfektifdir

Crptosporidiosis-epidemiyoloji göletler Yüzey suları Şehir şebeke suları

Crptosporidiosis Klinik ve Patolojik Bulgular Gençlerde, immun yetmezliği olanlarda ishalle seyreden neonatal bir hastalıkdır. C.parvum patojendir. İnce barsak mukozasının yapısı bozulur. Barsakların emilim yüzeyleri azalır. Barsak mukozası hiperemisi, enteritis, villuslararası yapışmalar, Nötrofil granülositlerin infiltrasyonu, 1-2 haftalık buzağı, kuzular hastalanır. Pis kokulu sarımtrak, yeşil renkli veya çoğunlukla renksiz olan su gibi ishal tipikdir. Kilo kaybı, dehidrasyon, mortalite %100 lere varmaktadır.

Cryptosporidiosis-Teşhis Yaş ve klinik bulgular. Dışkı muayenesi. Santrifüj- sediment yayma frotiler hazırlanır. Giemsa, safranla, karbolfuksin ile boyamalar. Modifiye asit-fast boyalar ile boyanır. Ziehl-Neelsen, Trichrom, Carbol-fuchsin boyamalar.

Cryptosporidiosis-Teşhis Dışkıdan patojen etken DNA sı PCR ile tespit edilmektedir. Crypto-cell (kitler ile dışkıda oocystlerin saptanması floresan metotlarla). Ölüm olaylarında bağırsaklardan histopatolojik preparatlar hazırlanır.

Cryptosporidiosis-Tedavi Paromomycine*, Lasalocid Na, Halofuginon, Beta-cyclodextrin, Destek tedavisi (Klinik tedavi) Floresan antikorlarla boyanmış Crypto oocystleri-yeşilimsi olanlar

Cryptosporidiosis Korunma-Kontrol Su kaynakları büyük risk oluşturduğundan önlem alınmalı. Sular filtrasyona tabi tutulmalı. Gençler ayrı bölmelerde ve dışkı teması olmadan bulundurulmalı. Yeni doğan buzağılar temiz yerlere alınır. Hatta yüksek buhar basıncı ile dezenfeksiyonu yapılmış ve kurutulmuş ortamlara alınmalı. Stres faktörlerinden uzak tutulmalı, Buzağıların yeterince kolostrum alması sağlanmalıdır. (pasif bağışıklık). Halk sağlığı yönü-zoonotik özelliği unutulmamalı.