EBOLA VİRÜS HASTALIĞI 2014 YILI TC. SAĞLIK BAKANLIĞI BİLİM KURULU ÇALIŞMASI KAPSAMINDA Çalışan ve Hasta Hakları, Çalışan Güvenliği Birimi

EBOLA VİRÜS HASTALIĞI (EVH) Ebola Virüs Hastalığı (EVH); Ebola virüsünün sebep olduğu, yüksek mortalitenin görüldüğü, akut başlangıçlı, yüksek ateş, gastrointestinal semptomlar ve kanamayla seyredebilen bir hastalıktır.

Bugüne kadar EVH’nin görüldüğü ülkeler 2014’te salgın yaşanan ülkeler Liberya Cumhuriyeti Gine Cumhuriyeti Sierra Leone Cumhuriyeti Demokratik Kongo Cumhuriyeti (Zaire) Gabon Güney Sudan Fildişi Sahilleri Uganda Kongo Cumhuriyeti Nijerya Cumhuriyeti Liberya Cumhuriyeti Gine Cumhuriyeti Sierra Leone Cumhuriyeti Nijerya Cumhuriyeti

Bulaş Yolu Ebola virüsü, insanlara infekte hayvanların organ, kan ve vücut sıvıları ile yakın teması ile bulaşır. İnsandan insana geçiş, bütünlüğü bozulmuş deri veya mukozanın infekte insanların kan ve vücut sıvılarıyla direkt teması ile meydana gelir. Ayrıca hastanın vücut sekresyonlarıyla kontamine çevresel materyalle de bulaş meydana gelebilir.

Ebola virüsü hastalığı için kuluçka dönemi 2-21 gün arasında değişebilir, ancak vakaların büyük çoğunluğunda 7 gün olarak görülmektedir. Hastalık akut yüksek ateş (>= 38,5 c) ve özgün olmayan ilk bulgular ile başlar.

Klinik Görünüm Sık görülen belirti ve bulgular: Ateş Baş ağrısı Kas ve eklem ağrısı Halsizlik İshal Kusma Mide ağrısı İştahsızlık Eşlik edebilecek diğer belirti ve bulgular: Döküntü Gözlerde kızarıklık Hıçkırık Öksürük Boğaz ağrısı Göğüs ağrısı Nefes almada zorluk Yutma güçlüğü Cilt ve mukozal kanamalar veya organ içine kanamalar

Ayırıcı Tanı Ebola virüs hastalığının ayırıcı tanısında sıtma, şigelloz, kolera, tifo, leptospirozis, riketsiyozis, hepatit ve diğer viral hemorajik ateşler dikkate alınmalıdır.

Bulaşıcı hastalıklar yönünden nakli yapacak şüpheli vakalarla ilgili sağlık personelinin bilgilendirilmesi gerekmektedir. Vaka hakkında ön bilgi verilmeli en az sayıda sağlık personeli ile çalışılmalıdır. Hastaya ulaşmadan önce sağlık çalışanları koruyucu önlemleri almalıdır. Hasta taşınırken standart izolasyon önlemlerine ek olarak temas ve damlacık izolasyon uygulanır.

Hastanın Nakli Sırasında Alınacak Önlemler EVH şüpheli vakanın naklinde aşağıdaki malzemeler mutlaka ambulanslarda hazır olmalıdır. Eldiven Sıvı geçirimsiz önlük Sıvı geçirimsiz tulum Koruyucu gözlük Yüz kalkanı/siperi N95 maske Cerrahi maske Su geçirmez ayak koruyucu Alkol bazlı el dezenfektanı

Koruyucu ekipmanın giyme sırası EL HİJYENİ-İÇ ELDİVEN TULUM (BAŞLIK SONRA TAKILACAK) AYAK KORUYUCU SIVI GEÇİRİMSİZ ÖNLÜK MASKE GÖZLÜK TULUM BAŞLIĞI YÜZ KORUYUCU DIŞ ELDİVEN

Önlük giyerken Önlük malzemesi uygulanacak işleme göre seçilmeli Uygun tip ve boyut seçilmeli Arkadan bağlanmalı Eğer çok küçük ise iki tane önlük giyilmeli Biri önden Diğeri arkadan

Maske takılırken Burnu, ağzı ve çeneyi tamamen içine almalıdır Yüze uygunluk tam olmalı N95 gibi özel tip maskeler için yüze uyum testi yapılmalı

Maske takıldıktan sonra Tükrük veya sekresyonlarla ıslandığı zaman değiştirilmeli Tekrar kullanılmamalı Ortak kullanılmamalı

Gözlük-yüz koruyucusu giyilmesi Gözleri ve yüzü tam olarak kapatmalı Yüze uygunluk tam olmalı Yüze oturmalı ancak sıkmamalıdır

Eldiven giyilirken Eldivenler en son giyilmeli Doğru tip ve boyutta eldiven seçilmeli Eldiven giymeden önce eller yıkanmalı veya el dezenfektanı ile ovalanmalı Önlüğün kol manşetleri üzerine çekilmeli

Eldiven giyildikten sonra; Temizden kirliye doğru çalışılmalı Eldiven ile çalışırken kendine ve çevreye kontamine temas sınırlanmalı Eldivenler tekrar kullanılmamalı Eldiven çıkartıldıktan sonra el hijyeni sağlanmalı ELDİVEN ÜZERİNE EL DEZENFEKTANI UYGULANMAMALI VEYA ELDİVENLİ ELLER YIKANMAMALIDIR.

Koruyucu ekipmanın çıkarma sırası DIŞ ELDİVEN ÇIKARTILIR- YENİ ELDİVEN GİYİLİR SIVI GEÇİRİMSİZ DIŞ ÖNLÜK ÇIKARTILIR AYAK KORUYUCU ÇIKARTILIR DIŞ ELDİVEN ÇIKARTILIR-YENİ ELDİVEN GİYİLİR YÜZ KORUYUCU ÇIKARTILIR TULUM BAŞLIĞI İLE TULUM ÇIKARTILIR GÖZLÜK ÇIKARTILIR MASKE ÇIKARTILIR DIŞ ELDİVEN ÇIKARTILIR-İÇELDİVEN ÇIKARTILIR- EL HİJYENİ SAĞLANIR

Eldiven çıkarılırken Elin üzerinden sıyrılarak içi dışına çevrilir Diğer eldivenli el ile tutulur Eldivensiz parmakla bilekten diğer eldiven sıyrılır İçi dışına çevrilerek her iki eldivenden oluşan küçük bir torba şeklinde atılır

Gözlük-yüz koruyucusu çıkarılırken Eldivensiz ellerle çıkarılır

Önlük çıkarılırken Omuz kısımlarından tutulur Kontamine dış yüz içe doğru çevrilir Yuvarlayarak katlanır Çıkarıldığında sadece temiz taraf görünmelidir

Maske çıkarılırken Maske bağları (önce alttaki) çözülür Maskenin ön yüzü kontamine olduğu için elle temas etmemelidir Bağlardan tutularak atılır

Kişisel koruyucu ekipmanlar uygun şekilde çıkartılarak, atık poşetine atılmalı, Atık poşetinin ağzı kapatılmalı ve hastanelerin tıbbi atık kutularına atılmalıdır. Ambulans ve malzeme temizliği ise; hastanın teslim edildiği hastanede yapılacak , yüksek düzey Yüzey Dezenfeksiyonu uygulanmak suretiyle negatif basınçlı kabin temizlenmiş şekilde Teknik Destek Birimine verilecektir.

38,5 C ve üzeri ateş olan hastada EBV EVH--‐Klinik Belirti ve Bulgular • Ateş • Baş ağrısı • Kas ve eklem ağrıları • Halsizlik • İştahsızlık • İshal • Kusma • Mide ağrısı • Kanama (Mukozal,vajinal,dişeti,burun kanamaları,hematemez,melena,hematuri) Kimlerde Düşünülmeli Epidemiyolojik Risk Faktorleri: Salgın bölgesinde son 21 gün içinde bulunmuş olmak Kesin ya da kuşkulu Ebola virüs hastalığı olan birinin kan ve diğer vücut sıvılarıyla temas Endemik bölgede yarasa, kemirici veya primatlarla doğrudan temas Endemik bölgede yöresel cenaze ve gömme işlemlerine katılmak

Ateşi olan hastada MERS-COv Akut ciddi solunum yetmezliği ve/veya akciğer infiltrasyonları olan ve Vakaların epidemiyolojik ilişkili olduğu ülkelere*son 14 gun icerisinde seyahat öyküsü bulunan ve/veya Bu ülkelere seyahat öyküsü bulunan bir kişiyle seyahat dönüşünden sonraki 14 gün içerisinde yakın temasta bulunan Semptomları bu temastan sonraki 14 gün içerisinde gelişen kişiler. Ülkeler; Suudi Arabistan Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün, Katar, İran, Kuveyt, Yemen, Umman, Lübnan İlk semptom ve bulgular: Ateş, titreme, baş ağrısı, baş dönmesi, boğaz ağrısı, prodüktif olmayan öksürük, dispne, miyalji gibi genellikle spesifik olmayan semptom ve bulgulardır. Ayrıca kusma, ishal gibi gastrointestinal semptomlar görülebilmektedir. Klinik görünüm; Asemptomatik durumdan, ağır pnomoni ve akut solunum yetmezliği çoklu organ yetmezliği arasında değişebilen ara formlarda görülebilmektedir

MERS-CoV enfeksiyonu için doğrulaması yapılmış veya değerlendirmesi devam eden bir kişi ile yakın temas etmiş olanlar, son temaslarından sonraki 14 gün boyunca günde iki kez ateşlerini ölçmeli, öksürük, solunum sıkıntısı ile baş ağrısı, boğaz ağrısı, bulantı-kusma ve ishal gibi diğer erken semptomların olup olmadığını takip etmelidirler.

YÜKSEK DÜZEY BULAŞ RİSKLİ VAKA NAKİL ALGORİTMASI KKM'YE GELEN ÇAĞRI HASTANELER YA DA DİĞER SAĞLIK KURULUŞLARI ARASINDA İKİNCİL BİR NAKİL SÖZ KONUSU İSE PRİMER VAKA (OLAY YERİ EV, OTEL VB.) OLARAK DEĞERLENDİRİLEN VAKALARDA 1. VAKA İLE İLGİLİ GÖRÜŞME YAPAN PERSONEL, VAKAYI GÜN SORUMULUSU DANIŞMAN HEKİME İVEDİLİKLE HABER VERİR; İLGİLİ HEKİM BİLGİLERİ ÜST YÖNETİME VE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİ BİRİMİ’NDEN SORUMLU BAŞHEKİM YARDIMCISINA HABER VERİR. 2.NAKİL TALEP EDEN KURUMDAN HASTA, HASTALIK VE NAKİL USULÜ İLE İLGİLİ DETAYLI BİLGİ ALINIR. ÖZELLİKLE ENFEKSİYON ve NÖROLOJİ KLİNİKLERİNDEN İSTENİLEN NAKİLLERDE HASTANIN GENEL DURUMU DIŞINDAKİ TANILARI SORGULANIR. ÜREMESİ VEYA KLİNİK OLASI TANILARI İSTENİR. 3. NAKLİ TALEP EDEN KURUMDAN NAKİL TALEP FORMUNU EKSİKSİZ DOLDURUP GÖNDERMELERİ(fakslanması) İSTENİR. 4. VAKAYI NEREDEN VE KİMDEN TESLİM ALACAĞI KONUSUNDA BİLGİLERİ EKSİKSİZ TAMAMLAYIP İSTASYONA TALİMAT VERİR. 5. EŞ ZAMANLI OLARAK KULLANILMASI GEREKLİ İSE KBRN SEDYESİNİN VAKA ADRESİNE ULAŞTIRILMASI İÇİN İLGİLİ BİRMLE VE UMKE İLE İRTİBATA GEÇER. 6. VAKANIN NAKLEDİLECEĞİ HASTANE İLE GÖRÜŞÜLEREK HASTANENİN HANGİ KAPISINDAN GİRİŞ YAPILACAĞI KONUSU TEYİT EDİLİR, İSTASYON BİLGİLENDİRİLİR   2. İLGİLİ İSTASYONA ŞÜPHELİ VAKANIN KİMLİK VE TANISI İLE İLGİLİ BİLGİLENDİRME YAPILIR. ÖZELLİKLE YÜKSEK ATEŞ, YURT DIŞI BAĞLANTI ÖYKÜSÜSORGULANIR. 3. EKİP UYGUN KORUYUCU EKİPMAN GİYİLMESİ YÖNÜNDE BİLGİLENDİRİLİR. ELDİVEN, N95 MASKE, GÖZLÜK VE CERRAHİ ÖNLÜK GİYME SIRASI: CERRAHİ ÖNLÜK N 95 MASKE GÖZLÜK ELDİVEN ELDİVEN, N95 MASKE VE GÖZLÜK, CERRAHİ ÖNLÜK ÇIKARMA SIRASI: EL HİJYENİ KORUYUCUGÖZLÜK MASKE

7. VAKANIN KLİNİK DURUMUNA GÖRE UYGUN SAYIDA SAĞLIK PERSONELİNİN KORUYUCU EKİPMANLARI UYGUN SIRA İLE GİYEREK TEMAS VE DAMLACIK İZOLASYON KURALLARINA RİAYET ETMESİ TALİMATI VERİLİR. NAKİL SIRASINDA KKM İLE UYGUN İLETİŞİM ARAÇLARI (EL TELSİZİ, YAKA MİKROFONU VB.) İLE İZOLASYON KURALLARI BOZULMAYACAK ŞEKİLDE, İRTİBATA GEÇİLİR. 8. NAKİL SIRASINDA EKİP İLE İZOLASYON KURALLARI BOZULMAYACAK ŞEKİLDE UYGUN İLETİŞİM ARAÇLARI İLE İRTİBATA GEÇİLECEĞİ BİLGİSİNİ EKİP SORUMLUSUNA İLETİR. PERSONELE CEP TELEFONU GÖRÜŞMESİNİN KESİNLİKLE YAPILMAYACAĞI BİLDİRİLİR. 9. VAKAYI VEREN YETKİLİ, EKİP SORUMLUSUNA TRANSPORT SIRASINDA KULLANACAĞI KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLARI SAYARAK EKSİK EKİPMAN OLMADIĞINI TEYİT EDER. ELDİVEN (ÇİFT ELDİVEN) SIVI GEÇİRİMSİZ ÖNLÜK SIVI GEÇİRİMSİZ TULUM KORUYUCU GÖZLÜK YÜZ KALKANI/SİPERİ KORUYUCU BAŞLIK-ŞAPKA(TULUMDA BAŞLIK YOKSA) N95 MASKE SU GEÇİRMEZ AYAK KORUYUCU ALKOL BAZLI EL DEZENFEKTANI 10. KKM PERSONELİ EKİP SORUMLUSUNA KORUYUCU EKİPMAN GİYME SIRASINI SAYAR: EL HİJYENİ-İÇ ELDİVEN TULUM (BAŞLIK SONRA TAKILACAK) AYAK KORUYUCU MASKE GÖZLÜK TULUM BAŞLIĞI YÜZ KORUYUCU DIŞ ELDİVEN 4. İLK DEĞERLENDİRMESİ OLAY YERİNE GİDEN AYİ EKİPLERİNCE YAPILAN VAKA HAKKINDA KKM YETKİLİSİ BİLGİ TOPLAR. UYGUN SEDYE (KBRN VEYA ANA SEDYE), DESTEK EKİP (UMKE) GEREKİP GEREKMEDİĞİNİ İRDELER. 5. GEREKLİ GÖRÜLEN HALLERDE KBRN SEDYESİNİN ULAŞIMI VE UMKE EKİBİ İÇİN KOORDİNASYONU SAĞLAR. 6. NAKLİ GEREKEN HASTALARDA NAKLEDİLECEĞİ HASTANE VE BU HASTANENİN HANGİ KAPISINDAN GİRİŞ YAPILACAĞI KONULARINI TEYİT EDEREK İSTASYON BİLGİLENDİRİLİR. 7. NAKİL SIRASINDA EKİP İLE KKM ARASINDAKİ GÖRÜŞMELER VAKANIN TAŞINMA USULÜNE GÖRE (KBRN SEDYESİ VEYA ANA SEDYE) VE SEÇİLECEK İZOLASYON YÖNTEMİNE GÖRE UYGUN İLETİŞİM ARACI KULLANILARAK YAPILACAĞI BİLGİSİ EKİP SORUMLUSUNA İLETİLİR. 8. KORUYUCU EKİPMANLARIN UYGUN ŞEKİLDE ÇIKARILIP TIBBİ ATIK POŞETİNE ATILACAĞI AĞZI KAPATILARAK HASTANIN TESLİM EDİLDİĞİ HASTANENİN TIBBİ ATIK BÖLÜMÜNE ATILACAĞI BİLGİSİ VERİLİR. 9. YÜKSEK DÜZEY BULAŞ RİSKLİ VAKA TAŞINMIŞ İSE (EBOLA, MERS- CO, KKKA VB ): 10. HASTALARIN NAKLİ SIRASINDA AMBULANSIN, KULLANILAN TÜM MALZEMELERİN VE KULLANILDI İSE KBRN SEDYESİNİN DEZENFEKSİYONUNUN VAKANIN TESLİM EDİLDİĞİ HASTANEDEKİ DEKONTAMİNASYON BİRİMİNDE YAPILACAĞI TALİMATINI VERİR. AMBULANSTA GÖREV YAPAN İZOLASYONA GİRMİŞ PERSONEL VE HASTANENİN GÖREVLENDİRECEĞİ BİR GÖREVLİ TARAFINDAN SAĞLIK BAKANLIĞI 2014 BİLİM KURULU ÇALIŞMASINDA BELİRTİLEN YÖNTEM VE AYNI ÇALIŞMADA BAHSEDİLEN KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLAR KULLANILARAK YAPILACAĞI BİLGİSİ (EKİM 2014 ASKOM KARARLARI MAD:4 ) EKİP PERSONELİNE İLETİLİR.

DIŞ ELDİVEN ÇIKARTILIR- YENİ ELDİVEN GİYİLİR 11. VAKA NAKLİ TAMAMLANDIKTAN SONRA KORUYUCU EKİPMANIN ÇIKARMA SIRASININ NASIL OLACAĞI KONUSUNDA TEMAS VE DAMLACIK İZOLASYONUNA GİRMEMİŞ EKİP PERSONELİ ARACILIĞI İLE TÜM EKİP İZOLASYONA GİRMİŞ İSE YAKA MİKROFONU İLE BİLGİ VERİR: DIŞ ELDİVEN ÇIKARTILIR- YENİ ELDİVEN GİYİLİR SIVI GEÇİRİMSİZ DIŞ ÖNLÜK ÇIKARTILIR AYAK KORUYUCU ÇIKARTILIR DIŞ ELDİVEN ÇIKARTILIR-YENİ ELDİVEN GİYİLİR YÜZ KORUYUCU ÇIKARTILIR TULUM BAŞLIĞI İLE TULUM ÇIKARTILIR GÖZLÜK ÇIKARTILIR MASKE ÇIKARTILIR DIŞ ELDİVEN ÇIKARTILIR-İÇELDİVEN ÇIKARTILIR- EL HİJYENİ SAĞLANIR 12. KORUYUCU EKİPMANLARIN UYGUN ŞEKİLDE ÇIKARILIP TIBBİ ATIK POŞETİNE ATILACAĞI, AĞZI KAPATILARAK HASTANIN TESLİM EDİLDİĞİ HASTANENİN TIBBİ ATIK BÖLÜMÜNE ATILACAĞI TALİMATI VERİLİR. 13. HASTALARIN NAKLİ SIRASINDA AMBULANSIN, KULLANILAN TÜM MALZEMELERİN VE KULLANILDI İSE KBRN SEDYESİNİN DEZENFEKSİYONUNUN VAKANIN TESLİM EDİLDİĞİ HASTANEDEKİ DEKONTAMİNASYON BİRİMİNDE YAPILACAĞI BİLSİNİ VERİR. AMBULANSTA GÖREV YAPAN İZOLASYONA GİRMİŞ PERSONEL VE HASTANENİN GÖREVLENDİRECEĞİ BİR GÖREVLİ TARAFINDAN, SAĞLIK BAKANLIĞI (GÜNCELLEME: 3 KASIM 2014) BİLİM KURULU ÇALIŞMASINDA BELİRTİLDİĞİ ŞEKİLDE VE AYNI ÇALIŞMADA BAHSEDİLEN KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLAR KULLANILARAK YAPILACAĞI BİLGİSİ (EKİM 2014 ASKOM KARARLARI MAD:4 )EKİP PERSONELİNE İLETİLİR. 14. RİSKLİ HASTA TAŞIYAN EKİP PERSONELİ HASTA TESLİMİ VE DEKONTAMİNASYON İŞLEMİ SONRASINDA, HASTANENİN ENFEKSİYON HASTALIKLARI UZMANI İLE GÖRÜŞTÜRÜLEREK GEREKLİ TAVSİYE VE ÖNERİLERLE HASTANEDEN AYRILMASI SAĞLANIR. 15. KBRN SEDYESİNİN ALINDIĞI BİRİME TESLİM EDİLECEĞİ BİLGİSİ EKİBE VERİLİR. 16. VAKA HAKKINDA BİLGİLENDİRİLECEK BİRİMLER İÇİN (UMKE İL SORUMLUSU, AFETLERDE SAĞLIK HİZMETLERİ ŞUBE MÜDÜRÜ, SAKOM VB.) BAŞHEKİM VEYA YETKİLENDİRDİĞİ KİŞİDEN ONAY ALINIR.   11. RİSKLİ HASTA TAŞIYAN EKİP PERSONELİ HASTA TESLİMİ VE DEKONTAMİNASYON İŞLEMİ SONRASINDA, HASTANENİN ENFEKSİYON HASTALIKLARI UZMANI İLE GÖRÜŞTÜRÜLEREK GEREKLİ TAVSİYE VE ÖNERİLERLE HASTANEDEN AYRILMASI SAĞLANIR. 12. KBRN SEDYESİNİN ALINDIĞI BİRİME TESLİM EDİLECEĞİ BİLGİSİ EKİBE VERİLİR. 13. VAKA HAKKINDA BİLGİLENDİRİLECEK BİRİMLER İÇİN (UMKE İL SORUMLUSU, AFETLERDE SAĞLIK HİZMETLERİ ŞUBE MÜDÜRÜ, SAKOM VB.) BAŞHEKİM VEYA YETKİLENDİRDİĞİ KİŞİDEN ONAY ALINIR.