KANSER VE PSİKİYATRİ Prof Dr Behcet Coşar Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları AD Konsültasyon Liyezon Psikiyatri Bilim Dalı 18 Mayıs 2012 ANKARA

İNSAN 3 boyutu var 1) Fiziksel 2) Ruhsal 3) Sosyal

Ruh – Beden İlişkisi Korkunca sapsarı kesilme Utanınca yüzümüzün kızarması Heyecanlanınca kalbimizin çarpması, ellerimizin titremesi

KRONİK FİZİKSEL HASTALIK Felaket Korkutucu Dünyanın sonu Yaşam bitti KRİZ!!!!!

HASTA Tedavi ekibinin gerçek sizi görmediğini, duygularınızı anlayamadığını, kendi bildiğini yaptığını fark etmek çok korkunç bir duygu. Görünmez olduğumu düşünmeye başlayacağım (R.D.Laing, The Divided Self)

DOKTOR Bir başkasını sevmek için, sanki içindeymişim gibi onu ve dünyasını anlayabilmeliyim. Dünyasının ona nasıl göründüğünü ve kendini nasıl gördüğünü onun gözleriyle görebilmeliyim. Ona durup dışardan bakacağıma, yaşamın onun için ne anlama geldiğini “içerden” duyumsamak için dünyasına “girip” orada, onunla birlikte olabilmeliyim (Bolton, 1979)

FİZİKSEL HASTALIKLAR Empati gerektirir

FİZİKSEL HASTALIKLARDA RUHSAL BOZUKLUKLARIN GÖRÜLME SIKLIĞI Ağır fiziksel hastalık nedeniyle yatarak tedavi görenler arasında: %23-39 Ayaktan fiziksel hastalık nedeniyle tedavi görenler arasında: %15 Özellikle yatarak tedavi gören hematolojik hastalıklarda bu oran çok daha yüksektir

FİZİKSEL HASTALIĞA RUHSAL TEPKİ DÖNEMLERİ Başlangıç şoku ve inkar Öfke Pazarlık Çöküntü Kabullenme ve uyum

ŞOK VE İNKAR (HAYIR BEN DEĞİL ŞOK VE İNKAR (HAYIR BEN DEĞİL!) Tanıyı Kabul Etmeme Doktor değiştirme Sağlıklı inkar: tanıyı kabul etmeme ama tedaviyi kabul etme Sağlıksız inkar: hem tanıyı hem de tedaviyi kabul etmeme

ÖFKE (NEDEN BEN?) Tanrıya, kadere, aileye, yakınlara öfke Öfkenin hekim ve tedavi ekibine yönelmesi Tedavide sorun çıkarma ALTTA YATANLAR Korku Yalnızlık Keder

PAZARLIK (PEKİ HASTAYIM AMA…) İyileşirse iyi bir insan olacağı Herkese yardım edeceği Kendine göre hastalığa yol açan davranışları bir daha yapmayacağı Daha dindar olacağı gibi sözler vermeye başlama

ÇÖKÜNTÜ (ARTIK KURTULAMAM) Belirgin depresif belirtiler Umutsuzluk düşünceleri Tedavinin bir işe yaramayacağı düşünceleri İntihar!!!

KABULLENME (EVET HASTAYIM) Bu dönemin sağlıklı ve uyumlu hale bir an önce gelmesinde SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ve AİLENİN büyük rolü vardır. KAYGI VE DEPRESYON BU DÖNEMİ GECİKTİREBİLİR

Kanserin getirdikleri “Sosyal izolasyon” “Sosyal aktivitelerde ve çevrede kayıp” Yorgunluk İştahsızlık, bulantı, kusma İsteksizlik Sık hastaneye gitmek zorunda kalmak Diğer hastaların durumları karşısında verilen tepkiler “Başkalarına bağımlı yaşamak”

HASTALIĞA KARŞI TEPKİLER Sevgi ve beğeni kaybı korkusu Bedensel işlevlerde kayıp korkusu Bedensel bütünlüğün kaybı korkusu** Bağımsızlığını yitirme korkusu********** Aile içi güç ve rolü yitirme korkusu Maddi kayıp korkusu Çevre ilişkilerinin kaybı korkusu Utanma duygularının artması

Etiketlenme (Stigmatizasyon) Sakat Yetersiz Zavallı Hasta Sıkıcı Bulaşıcı mı???? Yaklaşmayın, Kaçın!!!

HEMATOLOJİK KANSERLERİN BAŞLANGIÇTA DİĞER KANSERLERDEN FARKI Meme Kolon Mide Karaciğer vb Tüm bedenin hasta hissedilmesi

Bireyin uyumunu zorlaştıran 4 farklı aile tipi: 1)aşırı koruyucu ve aşırı kaygılı aile 2)aşırı hoşgörülü ve teslimiyetçi aile 3)mükemmeliyetçi ve denetleyici aile 4)ilgisiz ve reddedici aile

Bireyin uyumunun en iyi olabileceği aileler İlişkilerde dengeli Duyguların serbestçe ifadesine fırsat veren Çatışmaların az olduğu İşbirliğini fazla olduğu aileler

KANSER AİLE HASTALIĞI

GÜNAH KEÇİSİ

HEMATOLOJİK KANSER KAN BULMAK Başkalarına bağımlılık fazla Hasta ve aile için en önemli stres verici yanlardan biri KAN BULMAK

OLMAZSA OLMAZ!!!!!!!!! Hem hasta hem aile bireyleri için psikiyatrik destek

Neler Yapılır? Bireysel görüşme Aile görüşmeleri Stresle başa çıkma yöntemleri Remisyon dönemlerinde grup terapileri (hematolojik kanserlerde sıkıntılı) İlaç tedavileri

TEŞEKKÜRLER