1 & 2 BÖLÜM 1 EKONOMİYE GİRİŞ BÖLÜM 2 PİYASA EKONOMİSİNE GENEL BİR BAKIŞ 1 & 2

1.1 Ekonomi Nedir? Insanlarin yasamlarina devam etmek icin belli basli ihtiyaclarini gidermeleri gerekir. Bu ihtiyaclari karsilamak icin mal ve hizmet tuketimi gerceklestirirler. Tuketilecek mal ve hizmetlerin uretimi ise sinirlidir. Bunun sebebi uretim kaynaklarinin sinirli olmasidir. Burada karsimiza cikan soru: Tuketilecek mal ve hizmetlere yonelik insan istegi sinirsiz iken bu istekler sinirli kaynaklarla nasil karsilanacaktir? Bu soruyu cevaplamak icin ekonomi bilminden faydalaniriz.

Kıtlık Sorunu: Her insan her mal ve hizmeti alamamaktadir Kıtlık Sorunu: Her insan her mal ve hizmeti alamamaktadir. Cunku istekler sinirsiz kaynaklar ise sinirlidir. Bu da bizi ekonomik faaliyetin tanimina goturmektedir. Ekonomik faaliyet kisaca ulke halklarinin kisitli kaynaklarla basa cikma mucadelesi olarak tanimlanabilir. EKONOMİ: Insanlarin sinirsiz tuketim isteklerinin sinirli (kit) kaynaklarla nasil karsilanacagini arastiran sosyal bir bilim dalidir.

Ekonomik kaynaklarin yetersiz olusu, ureticileri uretilecek mal ve hizmetlerle ilgili tercihler yapmaya zorlar. Bir mal veya hizmet uretmeyi tercih etmek bir baska malin uretiminden vazgecmek demektir. Ayni sekilde bir mal veya hizmeti tuketmeyi tercih etmek bir baska mal veya hizmetin tuketiminden vazgecmek demektir. Bu da karsimiza FIRSAT MALIYETI kavramini getirmektedir.

FIRSAT MALIYETI (ALTERNATIF MALIYET): Bir kararin alinmasi ile beraber vazgecilen en iyi ikinci karardir. FIRSAT MALIYETI ORNEKLERI Ornek 1: Yaz doneminde ABD’de tatil yapmak yerine diz ustu bilgisayar satin almak. Ornek 2: Mercedes Benz almak yerine 2+1 daire satin almak. Ornek 3: Sut urunleri isletmecisinin peynir uretmeyi tercih edip, kaymak uretiminden vazgecmesi. Ornek 4: Piyasaya yeni giren bir firmanin, canta yerine ayakkabi uretmesi.

BIR SOSYAL BILIM OLARAK EKONOMININ BASLANGICI: Ekonominin kokleri antik Yunan’a kadar uzanir. Ancak sosyal bir disiplin olarak ortaya cikmasi 18. Yuzyila, Sanayi Devrimine ve Iskocyali Ekonomi Profesorunun Adam Smith’in kisa adi Uluslarin Zenginligi olan kitabini yayinlamasina rastlar. 1776 yilinda yayimlanan kitabinda Smith, serbest piyasa ekonomisini savunmustur. Kisilerin kendi cikarlarini en iyi sekilde gozetecegi gorusunu savunan Smith, monopollerin ve devlet mudahalesinin olmadigi tam rekabetin hakim oldugu piyasalarda ekonomik verimliligin ve tam istihdamin yakalanacagina inanir.

Ekonomi mikro ve makro olmak üzere ikiye ayrılır. Mikro Ekonomi (İktisat): Bir bütünü oluşturan ekonomik birimlerin davranışı ile ilgilenir. Tek tüketici talebi, piyasa talebi, tek firma arzı, endüstri arzı, kaynak dağılımı, kar maksimizasyonu gibi konuları kapsar. Küçük Ekonomik Birimler: ev halkı, firmalar ve piyasalar. Makro Ekonomi (İktisat): Ekonomiyle bir bütün olarak ilgilenmektedir. Ekonomideki toplam gelir, toplam tüketim, toplam tasarruf, toplam yatırım ve fiyatlar genel düzeyi gibi makro değişkenlerin nelerden etkilendiklerini ve ekonomide tam istihdam, fiyat istikrarı ve ekonomik büyüme gibi temel hedeflerin nasıl elde edilebileceğini inceler.

Mikroekonomi Örnekleri: Domates piyasa fiyatının 2 TL/kg olması. İşsizliğin %12’ye ulaşması. Et fiyatlarının Türkiye’de yüksek olması. Yunanistan ekonomisinin çöküntüye uğraması. Türkiye’nin toplam tüketimde 43. sırada olması. Çin’de ekonomik büyüme hızının yüksek olması. Makroekonomi Örnekleri: 1974 yılında OPEC petrol krizi. Cep telefonu fiyatlarında kampanyaya gidilmesi. Enflasyonun %9 olarak gerçekleşmesi. İspanya’da krizin hakim olması. Türkiye’de benzin fiyatının 5 TL olması. Aşırı kuraklık nedeniyle KKTC’de arpa üretiminin düşmesi ve arpa fiyatının yükselmesi.

Mikro ve Makro Ekonomi’nin Tarihçesi: John Maynard Keynes’in 1936 yılında yayınlanan İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi adlı kitabı modern makroekonominin temelini oluşturur. Buna bağlı olarak 2. Dünya Savaşı’ndan sonra ekonomi teorisi, mikroekonomi ve makroekonomi olarak ikiye ayrılmıştır. Keynes’in hocası olan Alfred Marshall da 1890 yılında yayınlanan Ekonominin İlkeleri adlı kitabıyla Mikroekonomi teorisine büyük katkıda bulunmuştur.

EKONOMİNİN İLGİLENDİĞİ TEMEL SORUNLAR: 1- Ne, Ne Kadar Uretilecek? Ekonomide hangi mal ve hizmetlerin uretilecegine ve ne kadar uretileceklerine isaret eden sorudur. Bu soru da uretim olanaklarinin sinirliligina vurgu yapmaktadir. 2- Nasil Uretilecek? Ekonomideki mal ve hizmetler hangi teknolojiler kullanilarak nasil uretilecek? Bu teknolojiler sermaye yogun ve emek yogun teknolojiler olmak uzere ikiye ayrilirlar. Hangi teknolojinin kullanilacagina ikame edilebilirlik (yerine konulabilirlik) ilkesi karar verir. Ornegin Cin, emek yogun teknolojiler kullanan bir ulkedir, gelismis ulkelerde ise sermaye yogun teknolojiler on plana cikmaktadir. 3- Ne Zaman Uretilecek? Mal ve hizmetlerin ne zaman uretilecekleri, o mal ve hizmetlere olan talebe baglidir. Talebin fazla oldugu donemlerde uretim artarken, talebin az oldugu donemlerde uretim azalmaktadir. 4- Nerede Uretilecek? Uretilecek mal ve hizmetler nerede uretilecek? Secilen yer en dusuk maliyetin oldugu yer olmali ayni zamanda cevresel kirlilik yaratmamalidir. 5- Kimin Icin Uretilecek? Mal ve hizmetlerin kimler icin uretilecegi ve kimler tarafindan tuketilecegi sorusu gelir dagilimi ile ilgilidir. Marjinal Verimlilige Gore Gelir Dagilimi Teorisi ile capitalist toplumlarda uretilen mal ve hizmetlerden kimin ne kadar pay alacagi belirlenmektedir.  

Ekonomi Politikasinin Temel Hedefleri Nelerdir? Etkinlik, Adil Gelir Dagilimi Buyume Istikrar Ic ve Dis Borclanmadan Kacinmak

EKONOMİK SİSTEMLER NELERDİR? 1- Gelenekci Sistem: Adından da anlasilacagi gibi ekonomik faaliyetlerin cesitli gelenek ve goreneklere gore surduruldugu duragan bir sistemdir. 20. Yuzyilda yerini capitalist ve sosyalist sistemlere birakmistir. 2- Kapitalist Sistem: Ozel mulkiyet, piyasa mekanizmasi, merkeziyetci olmayan karar alma yapisi ve maddi tesvikler uzerinde yukselmektedir. Kapitalist sistemde uretim faktorleri ozel kisilere aittir. Piyasa mekanizmasina gore uretim faktorleri factor piyasalarinda uretilen mal ve hizmetler ise urun piyasalarinda ozgurce alinip satilirlar. Faktör piyasalarinda uretim faktorlerinin urun piyasalarinda da mal ve hizmetlerin fiyatlari arz ve talep cercevesinde belirlenir. Bir de doviz fiyatinin belirlendigi doviz piyasasindan bahsetmek mumkundur. Kapitalist sistemde karar alma yapisi merkeziyetci degildir. Kararlar cok sayida alici ve saticinin bir arada oldugu piyasalarda alinir. Fiyatlar ve istihdam piyasada belirlenir. Kapitalist sistemde fiyat bir tesvik unsurudur. Kapitalist sistemde devletin temel gorevleri savunma, adalet ve guvenliktir. Devlet, ekonomi piyasalarina mudahale etmez, sadece gerekli yasal duzenlemelerle piyasa isleyisini kolaylastirir. Ayni zamanda devletin gorevi ozel sektoru tesvik etmektir.

3- Sosyalist Sistem: Marksist sistem olarak da bilinen sosyalist sistem devlet mulkiyeti, merkezi planlama, merkeziyetci karar alma yapisi ve maddi/manevi tesvikler uzerinde yukselir. Sermaye ve dogal kaynaklar devletin elindedir. Bunlarin uretimde kullanimlari ise merkeziyetci planlama anlayisi ile gerceklestirilir. Uretilecek mal ve hizmetler tuketici tercihlerine gore degil, devlet yoneticilerinin tercihlerine gore gerceklestirilir. Devlet ekonomiye mudahale etme yetkisine sahiptir. Sosyalist sistemde maddi tesvikler kadar manevi tesvikler de on plana cikmaktadir. 4- Karma Sistem: capitalist ve sosyalist sistemlerin ozellikleri bir arada bulunur. Mulkiyetin bir kismi devletin elinde diger bir kismi ise ozel sektorun elindedir. Piyasa ekonomisinin yani sira kamu icin emredici, ozel sector icinse ozendirici bir ekonomik planlama soz konusudur. Kararlar kismen piyasa tarafindan kismen de devlet tarafindan alinir. Tesvikler cogunlukla maddi tesviklerdir. Turkiye 1930 ile 1980 arasinda karma ekonomi ozellikleri gosterirken, 1980den sonra capitalist sisteme kaymistir. Cin sosyalist bir yonetime sahip olmasina ragmen ekonomisi tamamen kapitalizme dayanir.

Üretim Faktörleri: Mal ve hizmetlerin elde edilmesinde kullanılan kaynaklar diğer bir değişle üretim faktörleri dört ana gruptan oluşur. Emek Doğal Kaynaklar Sermaye Girişimcilik

BAZI TEMEL KAVRAMLAR:

EKONOMİDE KARAR VERİCİLER Ev halkı (Hane halkı) Firmalar Devlet Dış Dünya

PİYASALAR Piyasa: Alıcı ve satıcıları biraraya getiren, onların bilgi alışverişinde bulunup iş yapmalarını (bir şeyi alıp satmalarını) saplayan bir düzenlemedir. Piyasaları üç ana grupta toplayabiliriz. Faktör (Kaynak) Piyasaları Ürün (mal ve hizmet) piyasaları Döviz Piyasaları

1. Faktör (Kaynak) Piyasaları Emek Ücret Sermaye Faiz Doğal Kaynaklar Rant Girişimcilik Kar

2. Ürün (Mal ve Hizmet) Piyasaları Firmalar faktör piyasalarından satın aldıkları üretim faktörleri ile mal ve hizmet üretir ve bunları kar amacıyla ürün piyasalarında satarlar. Ev halkı üretim faktörlerini satarak elde ettikleri gelirle ürün piyasalarından mal ve hizmet satın alırlar. Burada firmalar satıcı, ev halkı ise alıcı durumundadır.

3. Döviz Piyasaları Döviz piyasaları dövizin alınıp satıldığı ve döviz fiyatının (döviz kurunun) belirlendiği piyasalardır.

EKONOMİK FAALİYETLERİN DÖNGÜSEL AKIMI Ekonomideki her sektör tarafından yapılan ödemeleri ve kazanılan gelirleri gösteren şekil…

Pozitif ekonomi: Kişisel yorumlara başvurmaksızın, sistemin işleyişini anlamaya yönelik analizler yapan ekonomik yaklaşıma verilen isim Neyin var olduğunu ve nasıl çalıştığını açıklar. Normatif ekonomi: Ekonomik bir durumu inceleyen ve onun iyi veya kötülüğü konusunda görüş bildiren ve ona göre harekete geçen ekonomik yaklaşıma verilen isimdir. Politika ekonomisi olarak da adlandırılır.