Yard. Doç. Dr. Özlem SOLAK AKÜ Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD VİTAMİNLER Yard. Doç. Dr. Özlem SOLAK AKÜ Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD

Vitaminler vücudumuzdaki işlevler için çok az miktarları yeterli olan, eksikliklerinde bazı sorunlara neden olan organik bileşiklerdir.

A VİTAMİNİ İlk bulunan vitamindir. Görme işlevinde önemli görevi vardır. Büyüme ve dokuların iyileşmesine etkilidir. Çocukluk çağında kemiklerin büyümesini dişlerin sağlıklı olarak oluşmasını sağlar.

A vitamini eksikliği Özellikle loş ışıkta görme bozulur. (Gece körlüğü) Vücudun savunma sistemi zayıflar. Eksikliğine pek rastlanmaz.

A vitamini fazlalığı Havuç ve narenciye türü beta karoten içeren gıdaların fazla alınması ile deri portakal rengine boyanır. Depolanma özelliği nedeniyle yüksek dozda ilaç olarak alınması veya A Vitamininden zengin karaciğer gibi besinlerin aşırı tüketilmesi ile oluşur. Gelişmiş ülkelerde bu nedenlerden dolayı görülebilir.

Günlük ihtiyaçlar Bir erişkin için iki tane orta boy havuç yemek günlük ihtiyacı karşılar.

VİTAMİN A BİTKİSEL KAYNAKLARI BESİN VİTAMİN A(IU) %GÜNLÜK DEĞER Havuç suyu, ½ bardak 22,567 450 Havuç, haşlanmış,1/2 kase 13,418 270 Havuç, çiğ, 1 tane 8,666 175 Sebze çorbası, 1 kase 5,820 115 Bezelye, donmuş,haşlanmış, ½ kase 1,050 20 Domates suyu, 6 parça 819 15 Şeftali suyu, ½ bardak 473 10 Biber, çiğ, 1 tane 313 6

VİTAMİN A HAYVANSAL KAYNAKLARI BESİN VİTAMİN A(IU) %GÜNLÜK DEĞER Karaciğer,sığır eti,3 parça 27,185 545 Tavuk eti,3 parça 12,325 245 Süt,kaymağı alınmış,1 bardak 500 10 Peynir, kaşar,1 parça 284 6 Süt,kaymağı alınmamış, 1 bardak 249 5 Yumurta 226

D Vitamini Kalsiyum ve fosfor metabolizmasını düzenleyen faktörlerden birisidir. En önemli etkisi barsaklardan kalsiyum ve fosfor emilimini sağlamasıdır. Kemik ve diş yapısının oluşumuna katkı sağlar.

D Vitamini bazı yönlerden çimento gibidir D Vitamini bazı yönlerden çimento gibidir. Diyetle veya ilaç şeklide alınan fosfor ve kalsiyum D Vitamini yetersiz olduğunda hiçbir işe yaramaz. Bu maddelerin kemik ve diş dokusuna oturabilmeleri ancak D Vitamini varlığında mümkündür.

Besinlerle alınmasının ötesinde güneş ışınları etkisiyle deride de oluşabildiği için, güneşle teması az olan kişilerde eksikliği görülebilir.

D vitamini eksikliği Çocuklarda Raşitizm denen hastalığa yol açar. Erişkinlerde ise osteomalazi hastalığına neden olur. Osteoporoz (kemik erimesi) gelişebilir.

Osteoporozda kemik yapısının bozulmasına bağlı olarak basit travmalarla kırık oluşabilir. Örneğin; bir bacak boyu mesafesindeki yükseklikten düşmede kırık oluşması gibi.

Osteoporoz Süreci Sağlıklı omurga Kifotik omurga

D Vitamini Fazlalığı Kanda kalsiyum düzeyi artar ve buna bağlı olarak da iştahsızlık, bulantı, kusma, idrarın çoğalması, susama hissinin artması,ishal ve kabızlık olabilir.

D Vitamini Gereksinimi Günlük doz ( 1 mikrogram = 40 Ünite ) Normal bebeklere    400, Prematürelere   800, Erişkinlere    1000 Ünite yeterlidir.

D Vitamini doğal kaynakları Yiyecek    100 gr.da Ünite Balık yağı    8000 Konserve balık    400 Yumurta    60 Tereyağı    30 Karaciğer    10 Et    1 den az Sebze    0 a yakın

D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN ÖNLENMESİ Gebeler ve emzirme dönemindeki annelere D vitamini desteği almalıdırlar. Anneler ve bebekleri yeterli süre güneş ışınlarından yararlanmalıdır. Anne sütü ile beslenen bebekler ilk bir yıl içinde günlük 400 IU D vitamini almalıdırlar.

50 yaş ve üzerindeki kişilerde Vit D eksikliği riski artmıştır 50 yaş ve üzerindeki kişilerde Vit D eksikliği riski artmıştır. İlerleyen yaşla birlikte deride eskisi kadar etkili şekilde D vitamini üretilemez ve böbrekte vitamin D aktif şekline dönüştürülemez. Kalça kırığı olan yaşlı erişkinlerin yaklaşık 30% ila 40%’da vitamin D eksikliği olduğu tahmin edilmektedir. 50 yaşın üzerindeki kişiler Vitamin D takviyesinden fayda görebilirler.

E vitamini Temel görevi antioksidan etkisidir. Antioksidan demek okside olmayı, yani oksijen ile bozulmayı önlemek demektir. Oksijeni tutarak, oksijen etkisi ile oluşabilecek istenmeyen etkilerin önüne geçer. Daha iyi anlaşılması için demirin paslanması, okside olması demektir. Boya ve antipas gibi maddeler bunu engeller. E Vitamini de bir şekilde buna benzer bir koruyucu etkiye sahiptir. Bu etki C Vitamini betakaroten, glutatyon ve selenyumda da vardır.

E vitamini İnsan vücudunda oksijen etkisi ile parçalanabilecek veya değişebilecek vücut bileşimlerini korur. Hücrelerin genel sağlığını korumak gibi özellikleri vardır. Hücrelerdeki yağların oksijen ile bozulması sonucu bazı pigmentler oluşur (yaşlılık lekeleri). E vitamini bunu engelleyebilir.

Doymamış yağ asitlerinin oksidasyonunu azaltarak hücre zarı oluşumuna yardımcı olur. Lipid zarlarının ve doymamış yağ asitlerinin oksijenin etkisi ile yıkılmasını önler. LDL kolesterolün oksidasyonunu engelleyerek koroner arter hastalığını önleyebilir veya geciktirebilir. Serbest radikaller denen zararlı maddelerin dokuları tahrip etmesini önler. Bu özelliği ile damar sertliği, kalp hastalıkları, hipertansiyon, eklem iltihabı, yaşlanma sorunları üzerine olumlu etkileri olmaktadır.

E Vitamini Eksikliği Eksikliği insanlarda normalde görülmez.

E Vitaminin Fazlalığı Fazlalığının zararlı bir etkisi bu güne kadar gösterilmemiştir. Gereğinden fazla alınanlarda birkaç gün içersinde dışkı ve idrarla vücuttan uzaklaştırılır.

K VİTAMİNİ Karaciğere gelen K Vitamini burada üretilen bazı pıhtılaşma faktörlerinin yapımında rol alır.

K vitamini eksikliği Eksikliği nadirdir. Daha sık olarak yeni doğan bebeklerde barsakları bakteri içermediğinden ve oldukça steril besinler aldıkları için ayrıca karaciğerlerinde de bu pıhtılaşma faktörlerinin yapımı henüz yeterli olmadığından görülebilir.

K Vitamini Fazlalığı Aşırı pıhtılaşma ve bunun da sonucunda damarlarda tıkanmalar meydana gelir. Fazlalık oluşması eksikliği gibi nadiren olabilecek bir durumdur.

K VİTAMİNİ KAYNAKLARI BESİN SERVİS VİTAMİN K(mcg) Zeytin yağı 1 servis kaşığı 6.6 Soya fasülyesi yağı 26.1 Kanola yağı 19.7 Mayonez 11.9 Brokoli,haşlanmış 1 kase 420 Ispanak,çiğ 120 Marul 118 Maydanoz 324

B VİTAMİNLERİ VİTAMİN İŞLEVLERİ KAYNAKLARI FAZLALIĞI B1(tiamin) Vücudun enerji için karbonhidrat kullanımına yardımcı,sinir sistemi için gerekli Sığır eti, karaciğer,fındık,buğday,kepek,pirincin kabuklu kısmı Günlük gereksinim:1.5 mg/gün Bildirilmemiş B2(riboflavin) Vücutta protein,yağ,karbonhidrat metabolizmasına yardımcı,derinin de sağlıklı olmasına yardımcı Sığır eti, karaiğer, yumurta,peynir,süt,fındık,kepek,buğday Günlük gereksinim:0.5 mg/gün B3(niasin) Sağlıklı sinir sistemi, deri, sindirim sisteminin sürdürülmesi, Karaciğer,balık,fasulye,maya, buğday,un Deride kızarıklık,sindirim sorunları

B VİTAMİNLERİ VİTAMİN İŞLEVLERİ KAYNAKLARI FAZLALIĞI B5(pantotenik asit) Besinlerden enerji üretilmesi için gerekli, kırmızı kan hücresi yapımına yardımcı Sığır eti, tavuk, süt,yumurta, bezelye,fasülye, mercimek,marul Günlük gereksinim:4-7 mg Bildirilmemiş B6(pridoksin) Sinir sistemi ve hormonların çalışmasını düzenler,bağışıklık sistemini güçlendirir Sığır eti,balık,yumurta, muz,havuç Günlük gereksinim:1.5 mg/gün Kollarda ve bacakta sinir hasarı,uyuşukluk B12(siyanokobalamin) Kansızlığı önlemek için ve sinir sisteminin sağlıklı çalışması için gerekli Karaciğer,balık,tavuk, yumurta,süt, et Günlük gereksinim:3 microgram

C VİTAMİNİ (ASKORBİK ASİT) KAYNAKLARI: Portakal Limon Kivi Üzüm Domates Çilek Brokoli Karnıbahar Lahana Ispanak Kırmızı biber Havuç

C VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNDE NE OLUR? Diş etleri şiş, mor, süngerimsi, kanamalı Kemiklerde kanama Deride kanamalar olur Yorgunluk, güçsüzlük Kas ağrıları, eklemlerde ağrılar

VİTAMİN DESTEĞİ GEREKLİ Mİ? Amerikada vitamin destekleri gittikçe artan bir şekilde tüketilmektedir. Vitaminlere, minerallere ve bitkisel ürünlere yılda ortalama 30 milyon dolar harcanmaktadır. Bu alandaki harcamalar toplum yaşlandıkça giderek artmaktadır.

Vitamin ve mineral destekleri gerçekten daha uzun ve kaliteli bir yaşam sağlar mı? Şu anda bunun cevabı tam olarak bilinmiyor.

Özel durumu olan bazı kişiler vitamin desteğinden fayda görebilirler Özel durumu olan bazı kişiler vitamin desteğinden fayda görebilirler.Ör. Hamile bayanların folik asit alması ile bebekte sinir sistemi hastalıklarının görülme riskini azaltabilir. Ayrıca hamilelikte demir, kalsiyum almak da gerekli olabilir. İçinde antioksidanların bulunduğu vitamin destekleri vücudun mikroplara karşı savunma sistemini güçlendirerek enfeksiyon riskini azaltabilir.

Çok sıkı diyet yapanlarda, alkol bağımlılarında vitamin desteği gerekli olabilir. 50 yaşın üzerindeki kişiler Vitamin D takviyesinden fayda görebilirler.

Sebze, meyve, et ve tahıl içeren düzenli ve dengeli bir diyetle beslenen kişilerde ek vitamin desteği gerekmez.

Teşekkürler