(HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ) Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab GİRİŞİMCİLİK (HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ) DERS NOTLARI Doç. Dr. Volkan YILDIRIM yvolkan@ktu.edu.tr Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon www.gislab.ktu.edu.tr

1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI GİRİŞİMCİLİK 1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI A. KURULUŞ YERİ VE KURULUŞ YERİ SEÇİMİ İşletme kurmaya girişen bir girişimcinin karşılaşacağı ilk prob­lem, işletme için “en uygun kuruluş yerinin seçimi” olacaktır. Ku­ruluş yeri, işletmenin faaliyette bulunduğu yerdir. Bir işletme için kararlaştırılan kuruluş yeri, diğer kuruluş yerleri ile karşılaştırılarak seçilen en uygun (optimum) yer olmalıdır. Optimum kuruluş yeri, maliyetin en düşük, kârın ise en yüksek olmasını sağlayan yerdir. Uygun bir kuruluş yerine sahip olan işletme, diğer işletmelere rekabet üstünlüğü sağlar. Kuruluş yeri kararı alınırken, bu karar tesadüfen alınmamalı, araştırmalara dayandırılmalıdır. İşletmenin çalışma konusu, büyüklüğü, ekonomik ve teknik faktörler ayrı ayrı incelenmelidir.

1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI GİRİŞİMCİLİK 1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI A. KURULUŞ YERİ VE KURULUŞ YERİ SEÇİMİ 1. Pazar Araştırması ve Talep Tahmini Kuruluş yeri belirlenirken yapılacak ilk iş, pazar araştırması yaparak mevcut ve potansiyel talebi belirlemektir. Pazardaki müş­teri profili, talep düzeyi ve ödenebilecek fiyat düzeyi gibi konular­da, işletmelere bilgi sağlayan pazar araştırması, pazarlama yöneti­mine karar alma sürecinde gerekli bilgiyi, sistematik olarak sağlar. Pazar araştırması; hedeflenen pazarla ilgili bilgilerin doğ­ru ve sistematik biçimde elde edilmesini, tasnifini, analizini ve yorumunu içeren tarafsız bir çalışmadır.

1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI GİRİŞİMCİLİK 1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI A. KURULUŞ YERİ VE KURULUŞ YERİ SEÇİMİ 1. Pazar Araştırması ve Talep Tahmini Pazar araştırması, pazardaki müşteri profili konu­sunda bilgi verir. Bunlar; müşterilerin sayısı, yaş dağılımı, cinsiyet, gelir ve eğitim düzeyi gibi demografik özelliklerdir. Pazar araştır­ması ile ayrıca, tüketicilerin ürün ve hizmet düzeyinden beklentile­ri de öğrenilir. Girişimciler bu verileri dikkate alarak, yatırım kara­rı alır veya işletme ölçeğini belirlerler. Tüketicilerin gelir düzeyleri ödeme güçlerinin bir göstergesi­dir. Yaş dağılımı ve cinsiyet, tüketicilerin satın alma davranışlarını etkiler. Yine işletmeler, ancak tüketici beklentilerine uygun ürün üretir veya tüketicilerin tatmin olacağı bir hizmet sunum düzeyi sağlayabilirse ayakta kalabilir.

1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI GİRİŞİMCİLİK 1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI A. KURULUŞ YERİ VE KURULUŞ YERİ SEÇİMİ 1. Pazar Araştırması ve Talep Tahmini Pazar araştırması, işletmelerin piyasadaki rakiplerini ve ürünü müşterilere ulaştırabilecekleri aracı kuruluşları değerlendirmelerine de fırsat verir. Pazar araştırmasında bilgiler derlenirken, iki tür veriden yarar­lanılır. Bunlar, birinci ve ikinci elden verilerdir. Birinci elden veri­ler, girişimcinin veya bu işi kendine meslek edinmiş olan kişi veya kuruluşlar aracılığıyla bizzat derlenen verilerdir. İkinci elden veri­ler ise, daha önce benzer konuda çalışma yapmış olan çeşitli kuruluşlardan elde edilen verilerdir. Toplanan veriler sonucunda, bir talep tahmini yapılır. Talep tahmini, ilgili pazarda üretilmesi düşünülen mal veya hizmetin ne kadar talep edileceğinin önceden kestirilmesini ifade eder.

1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI GİRİŞİMCİLİK 1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI A. KURULUŞ YERİ VE KURULUŞ YERİ SEÇİMİ 2. Kuruluş Aşamaları Pazar araştırması ve talep tahmini çalışmalarından da görüldü­ğü üzere, işletmenin kuruluşu bir anda gerçekleşebilecek bir durum değildir. İşletme kuruluş çalışmaları bir süreç şeklinde işler ve her biri son derece titiz çalışmayı gerektiren analizleri kapsar. Girişimci, pazar araştırmasının sonucunda, proje yatırım dü­şüncesinin oluşmasından sonra, kuruluş aşamasının en önemli ve en kapsamlı çalışmasını içeren fizibilite etütleri yapar. Bu etütler­den sonra yatırımın kârlı olacağı belirlenmişse yatırım kararı alınır.

1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI GİRİŞİMCİLİK 1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI A. KURULUŞ YERİ VE KURULUŞ YERİ SEÇİMİ 2. Kuruluş Aşamaları 2.1. Proje Yatırım Düşüncesi İşletmenin kuruluş sürecinin ilk aşaması, yatırım projesi dü­şüncesinin oluşmasıdır. Girişimci, yatırım konusunda önce bazı alternatifleri gözden geçirir ve yapacağı araştırmalardan sonra, bu alternatiflerden en ekonomik olanını seçer ve bunu uygulayarak işletmecilik faaliyetlerine başlar. Girişimci açısından yatırım, parasal (nakdi) sermayenin, bina, arazi, makine ve stoklar gibi maddesel ve patent veya imtiyaz şek­lindeki maddi olmayan değerlere dönüştürülmesidir. Yatırım sonucunda girişimci, çaba ve masraflarının karşılığını kâr olarak geri alır. Amaçlar açısından ele alındığında işletmelerin yaptıkları yatırımlar; üretim amaçlı ve mali amaçlı yatırımlar olarak ikiye ayrılır.

1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI GİRİŞİMCİLİK 1. İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ VE AMAÇLARI A. KURULUŞ YERİ VE KURULUŞ YERİ SEÇİMİ 2. Kuruluş Aşamaları I. Üretim amaçlı yatırımlar İşletmenin kuruluş sürecinin ilk aşaması, yatırım projesi dü­şüncesinin oluşmasıdır. Girişimci, yatırım konusunda önce bazı alternatifleri gözden geçirir ve yapacağı araştırmalardan sonra, bu alternatiflerden en ekonomik olanını seçer ve bunu uygulayarak işletmecilik faaliyetlerine başlar. Girişimci açısından yatırım, parasal (nakdi) sermayenin, bina, arazi, makine ve stoklar gibi maddesel ve patent veya imtiyaz şek­lindeki maddi olmayan değerlere dönüştürülmesidir. Yatırım sonucunda girişimci, çaba ve masraflarının karşılığını kâr olarak geri alır. Amaçlar açısından ele alındığında işletmelerin yaptıkları yatırımlar; üretim amaçlı ve mali amaçlı yatırımlar olarak ikiye ayrılır.

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ George A. Miller, bir makalesinde, Normal bir insan beyninin aynı anda en fazla 7 faktör ile uğraşabildiğini söylemektedir. ± 2 olabilir. İnsan beyninin, çok ölçütlü kara verme esnasında, seçenekleri ve ölçütleri ikili karşılaştırmalarla değerlendirdiği gösterilmiştir (Saaty, 2000). O halde, ölçütleri ikişerli ele alıp değerlendirmekle, bunlar arsında önemli hiç bir baskınlık ve tercih edilirlik gözden kaçmaz.

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ İkili karşılaştırmalar ile ölçütlerin kendi aralarında göreli ağırlıkları bulunur. Seçenekler, her bir ölçüt açısından karşılaştırılarak göreli olarak değerlendirilir. Tüm bu işlemler yapılırken kişisel değerlemeler sonunda erişilen niceliksel sonuçların tutarlılığı ölçülür.

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ AHY’nin 3 Temel Özelliği Hiyerarşik Gösterim ve Ayrıştırma Problemi hiyerarşik yapıda alt parçalarına bölmek. Önceliklere Göre Ayrım ve Birleştirme Öncelik atama: Parçaları göreli önemlerine göre sıralamak. Mantıksal Tutarlılık Parçalar mantıklı bir şekilde gruplandırılmış ve mantıklı bir kritere göre tutarlı bir biçimde sıralanmış olmalı.

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ AHP’nin Yaklaşımı AHP, sizden (kara vericiden) bir ölçüt ve/veya seçenekle (öğe) ile ilgili kesin bir yargı veya değerlendirme yapmanızı istemez. Bunun yerine her seferinde iki öğe arasında göreli değerlendirme yapmanızı ister.

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ Pairwise – İkili Karşılaştırma 1- Eşdeğer önem 3- Biri diğerinden orta derecede üstün 5- Önemli veya güçlü derecede üstünlük 7- Çok önemli derecede üstünlük 9- Aşırı derecede üstünlük 2,4,6,8 Ara değerler

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ Örnek Uygulama Amac Olcutler Yeni araba secimi Model Dayaniklilik Yakit tuketimi Civic Saturn Escort Miata Civic Saturn Escort Miata Civic Saturn Escort Miata SECENEKLER

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ Ölçüt Ağırlığı Hesabı Model Dayanıklılık Yakıt Tüketimi

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ Olcutlerin agirliklarini bulmak icin oransal bir ölçek kullanilir. Bu ölçek ile ölçüt agirliklari bulunur. 1. Dayaniklilik modelden iki kat daha onemlidir 2. Model yakit tuketiminden uc kat daha onemlidir 3. Dayaniklilik yakit tuketiminden uc kat daha onemlidir

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ Ikili karsilastirmalar kullanilir. 1 Esit 3 Orta derecede 5 Guclu 7 Cok guclu 9 Uc noktada MODEL DAYANIKLILIK YAKIT TUKETIMI MODEL DAYANIKLILIK YAKIT TUKETIMI 1/1 1/2 3/1 2/1 1/1 4/1 1/3 1/4 1/1

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ BU MATRISTEN ISTENEN AGIRLIKLAR NASIL ELDE EDILIR? CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ MODEL DAYANIKLILIK YAKIT TUKETIMI MODEL DAYANIKLILIK YAKIT TUKETIMI 1/1 1/2 3/1 2/1 1/1 4/1 1/3 1/4 1/1

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ IKILI KARSILASTIRMALARDAN OLCUT AGIRLIKLARI NASIL BULUNUR? CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ OZVEKTOR !! PITTSBURGH UNIVERSITESI’NDEN DR THOMAS L. SAATY, OZVEKTOR YAKLASIMININ ENIYI YOL OLDUGUNU BELIRLEMISTIR. REFERENCE : THE ANALYTIC HIERARCHY PROCESS, 1990, THOMAS L. SAATY

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ OZVEKTORU ELDE ETMEK ICIN KOLAY BIR YOL: MATRISIN KARESI ALINIR. SATIR TOPLAMLARI ALINIR VE NORMALLESTIRILIR. ARDISIK IKI MATRIS ICIN BULUNAN DEGERLER ARASI FARK ONCEDEN BELIRLENMIS BIR DEGERDEN KUCUKSE DURULUR.

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ MODEL DAYANIKLILIK YAKIT TUKETIMI 1/1 1/2 3/1 2/1 1/1 4/1 1/3 1/4 1/1 MODEL DAYANIKLILIK YAKIT TUKETIMI 1.0000 0.5000 3.0000 2.0000 1.0000 4.0000 0.3333 0.2500 1.0000

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ MODEL DAYANIKLILIK YAKIT TUKETIMI MODEL DAYANIKLILIK YAKIT TUKETIMI 1/1 1/2 3/1 2/1 1/1 4/1 1/3 1/4 1/1 ELDE EDILEN OZVEKTOR 0.3196 0.5584 0.1220 MODEL DAYANIKLILIK YAKIT TUKETIMI EN ONEMLI OLCUT

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ AMAC OLCUTLER ENIYI ARABAYI SECMEK 1.00 MODEL .3196 DAYANIKLILIK .5584 YAKIT TUKETIMI .1220 Civic Saturn Escort Miata Civic Saturn Escort Miata Civic Saturn Escort Miata SECENEKLER

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ SECENEKLER MODEL ACISINDAN IKILI KARSILASTIRMALAR YOLUYLA KARSILASTIRILIR MODEL CIVIC SATURN ESCORT MIATA CIVIC 1/1 1/4 4/1 1/6 SATURN 4/1 1/1 4/1 1/4 ESCORT 1/4 1/4 1/1 1/5 MIATA 6/1 4/1 5/1 1/1 VE...

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ DAYANIKLILIK CIVIC SATURN ESCORT MIATA CIVIC 1/1 2/1 5/1 1/1 SATURN 1/2 1/1 3/1 2/1 ESCORT 1/5 1/3 1/1 1/4 MIATA 1/1 1/2 4/1 1/1

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ MODEL DAYANIKLILIK SIRALAMA SIRALAMA 1 2 4 3 CIVIC .3790 SATURN .2900 ESCORT .0740 MIATA .2570 3 2 4 1 CIVIC .1160 SATURN .2470 ESCORT .0600 MIATA .5770

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ HER BIR SECENEK ICIN YAKIT TUKETIMI DEGERLERI KULLANILIRSA: YAKIT TUKETIMI (MILES/GALLON) 34 34 / 113 = .3010 27 27 / 113 = .2390 24 24 / 113 = .2120 28 28 / 113 = .2480 113 1.0000 CIVIC SATURN ESCORT MIATA AHP NITELIKSEL VE NICELIKSEL OLCUTLERI BIRLIKTE DEGERLENDIREBILIR BU DEGERLER NORMALLESTIRILIR VE ELDE EDILEN ORANLAR DIGERLERIYLE BIRLIKTE DEGERLENDIRILIR

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ AMAC OLCUTLER ENIYI ARABAYI SECMEK 1.00 MODEL .3196 DAYANIKLILIK .5584 YAKIT TUKETIMI .1220 Civic .1160 Saturn .2470 Escort .0600 Miata .5770 Civic .3790 Saturn .2900 Escort .0740 Miata .2570 Civic .3010 Saturn .2390 Escort .2120 Miata .2480 SECENEKLER

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ MODEL YAKIT TUKETIMI DAYANIKLILIK CIVIC .1160 SATURN .2470 ESCORT .0600 MIATA .5770 .3790 .3010 .2900 .2390 .0740 .2120 .2570 .2480 0.3196 0.5584 0.1220 MODEL DAYANIKLILIK YAKIT TUKETIMI * ORNEGIN CIVIC ICIN (.1160 * .3196) + (.3790 * .5584) + (.3010 * .1220) = .3060 CIVIC .3060 SATURN .2720 ESCORT .0940 MIATA .3280 MIATA ENIYI ARABADIR =

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ Tutarlılık Oranı Hesabı AHY’de ikili karsılastırmalarla önceliklerin ortaya konulmasından sonra elde edilen sonuçların degerlendirilmesiyle yapılan isin niteligi de ortaya çıkmaktadır. Verilen hükümlerin birbirini destekleyip desteklemedigi, yani anlamlı olup olmadıgı belirlenebilmektedir. AHY’de bu islem tutarlılık oranı ile ortaya konmaktadır. Tutarlılık oranının hesaplamasındaki islem sırası asagıda verilmistir:

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ Tutarlılık İndeksi Hesabı Maksimum özdeger ve karsılastırılan eleman sayısı degerleri kullanılarak tutarlılık indeksi elde edilir.:

CBS’de ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ Rastgele Indeks (RI) değerleri Rasgele indeks degerleri, karsılastırılan elemanların sayısına (n) baglı olarak Tablo 34’teki degerleri alır.