GİZEM YALÇINKAYA LİSE 4 SOSYAL No: 350

Do ğ al afetler,can ve mal kaybına sebep olan do ğ al olaylardır.(Sel,deprem,yangın,heyelan,çı ğ,fırtına..vs) Ancak do ğ al afetlerin daha yıkıcı ve a ş ırı olanları,özellikle büyük yerle ş im alanlarında ya ş ayanlar ba ş ta olmak üzere insanları olumsuz yönde etkiliyor.Normal seyrin dı ş ında geli ş en bu ekstrem olaylar,do ğ al süreçler içerisinde önemli de ğ i ş iklere de sebep oluyor.

EKSTREM OLAYLAR Jeolojik ve jeomorfolojik karakterli ekstrem olaylar Tsunami,şiddetli deprem,volkanizma,kütle hareketleri Klimatolojik karakterli ekstrem olaylar Aşırı sıcaklar ve soğuklar, şiddetli rüzgarlar ve fırtınalar Hidrolojik karakterli ekstrem olaylar Aşırı yağışlar ve kuraklık

EKSTREM SICAKLIKLAR (A Ş IRI SICAKLAR VE SO Ğ UKLAR) ‏ Herhangi bir yerde ortalama de ğ erlerin çok üzerine çıkan veya inen sıcaklıkların yarattı ğ ı ekstrem afetlerdir.Do ğ al sistemler üzerindeki en büyük etkisi,kuraklıktır.Buna ba ğ lı olarak canlı türlerinde de ğ i ş imler ve yok olmalar dahi meydana gelmektedir. Etkilenilen hava kütleleri,basınç yapılarının özelli ğ i,genel fizik co ğ rafya ko ş ulları,enlem derecesi,karasallık,insan faktörü gibi etmenler bu de ğ i ş imlerin sebepleridir. Bugüne kadar yeryüzünde yapılan ölçümlerde en yüksek hava sıcaklı ğ ı 57 derece ile Libya’nın El Azizias kentinde,13 Eylül 1922’de ölçülmü ş tür.

ŞİDDETLİ RÜZGARLAR VE FIRTINALAR Kasırga,hortum ya da tayfun gibi tropikal alçak basınç alanlarında oluşan şiddetli ve yılın belli dönemlerinde meydana gelen afetlerdir. Hint Okyanusundakiler tayfun olarak adlandırılır.Hortumlar ise saatte km hızla ilerleyebilirler ve bulundukları bölgeyi büyük oranda yok ederler.Kasırgaların ise etkileri bir hafta devam eder ve çok kuvvetli rüzgarlar oluştururlar.Aldıkları nem dolayısıyla da şiddetli yağış getirirler.

TSUNAMİ Ş iddetli depremler ya da volkanizma nedeniyle okyanus tabalarında kırılan büyük plakalar,okyanusta büyük dalgalar meydana getirir.Kıyıya do ğ ru ilerleyen dalgalar sı ğ sahillere ula ş tıklarında hızları dü ş er fakat yükseklikleri artar.Buna tsunami denir.Bu dev dalgalar kıyıya ula ş tıklarında çok büyük zarara sebep olur. Örne ğ in 2004 yılında Male’de meydana gelen tsunami sonucunda 25 bin ki ş i hayatını kaybetti ve 1 milyon insan evsiz kaldı.

DEPREMLER Deprem, yerkabu ğ u içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titre ş imlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yeryüzeyini sarsma olayıdır.Çok sık görülmesine ra ğ men ço ğ u insanlar tarafından hissedilmez.Deprem sonucunda yer sarsıntısı,fay olu ş umuizemin sıvıla ş ması,yamaç ve çamur akıntısı,tsunami,göllerde ve yer altı su seviyelerinde de ğ i ş meler meydana gelir. Ülkemizde 26 Aralık 1939’da meydana gelen 8.0 ş iddettindeki depremde civarında insan hayatını kaybetmi ş tir.

VOLKAN İ K OLAYLAR Yer kürenin derinliklerinde ma ğ ma eriyik halde bulunur. Ma ğ ma katı haldeki yer kabu ğ u tarafından tamamen kapatılmı ş tır.Yerin derinliklerindeki ma ğ manın yeryüzünde veya yeryüzüne yakın derinliklerdeki faaliyetlerine volkanizma denir. Bu tür faaliyetler daha çok yer kabu ğ unun kırıklı bir yapıya sahip oldu ğ u yerlerde ( fay hatları boyunca )olu ş maktadır.Etrafındaki yerle ş im yerleri ve do ğ al çevre için çok tehlikelidir. Patlamalar sonucu olu ş an duman ve küller atmosferi kaplayarak güne ş ı ş ınlarının girmesini engellerken bölgenin ortalama sıcaklık de ğ eleri üzerinde dengesizliklere sebep olur. Örne ğ in Sumatra’daki Toba da ğ ı yıl önce patlamı ş tır ancak günümüzde hala cm kalınlı ğ ında kül tabakası mevcuttur.1815’te Endonezya’da meydana gelen (Tanbora) patlamada ise insan hayatını kaybetmi ş tir.