KALBİN EKSİTASYON İLETİ SİSTEMİ Dr. Müge Devrim Üçok

Dersin öğrenim hedefleri: Kalpteki özel eksitasyon-ileti sisteminin işlevini açıklayabilmeli ve bileşenlerini özellikleri ile anlatabilmeli.

Kurbağada sinus venosus ile sağ atriyum arası bir iple bağlanırsa (Stannius’un birinci bağı), sinus venosus bölgesi ritmik olarak kasılırken atriyumlar ve ventrikül diyastol halinde durur  Ritmik kasılmaları sağlayan impulslar sinus venosus bölgesinden doğar.

Atriyumlarla ventrikül arası da bağlanırsa (Stannius’un ikinci bağı), ventrikül daha yavaş bir ritim ile çalışmaya başlar  Atriyoventriküler geçiş bölgesinde eksitasyon yaratabilen ikinci derecede bir merkez vardır.

Sinus venosus bölgesinde sıcaklığın değişmesi kalp atım frekansını etkiler. Sıcaklık   kalp atım frekansı yükselir, kasılma gücü azalır. Sıcaklık   kalp atım frekansı azalır, kasılma gücü artar.

Sıcak kanlılarda sinus venosus yoktur. Ritmik eksitasyonlar, sağ atriyumun arka çeperinde vena cava superiorun açıldığı yerin hemen altında ve hafifçe lateralinde 3 mm genişliğinde, 15 mm uzunluğunda kalp kasından daha ince liflerden yapılmış sino-atriyal düğümden çıkar (Keith Flack, 1907). Atrioventriküler düğüm, sağ atriumda, atriyumlar arası bölmenin arka sağ bölümünde ve sinus coronarius’a bitişik bulunur (Aschoff-Tawara, 1906). Düğüm hücrelerinde ara diskler yoktur, gap junctionlar azdır.

Kalpteki Özel Eksitasyon-İleti Sisteminin İşlevleri Nelerdir? Ritmik eksitasyonlar oluşturarak kalp kasının ritmik kasılmasını sağlar, Atriyumlarla ventriküller arasındaki bağlantıyı sağlar. Bu eksitasyonları hızla ileterek ventriküllerin tüm kısımlarının aynı anda kasılmasını sağlar ( kalbin etkin bir pompa olması için gerekli),

* S-A düğüm ile A-V düğüm arasındaki internodal ileti yolakları: ön, orta ve arka * Anterior interatrial band

* AV düğüm ve AV demette iletinin yavaş olması esas olarak hücreler arasındaki gap junction’ların az sayıda olmasına bağlıdır.

Yaklaşık Hücre Çapı (mm) Doku Yaklaşık Hücre Çapı (mm) İleti Hızı (m/s) Sinüs düğümü 5 0.05 Atriyum Kası 10 0.3-0.5 Atriyo-ventriküler düğüm Purkinje lifleri 30 1.5-4 Ventrikül kası 9-16 0.4-1

Purkinje liflerinin aksiyon potansiyelini hızlı iletmesi; uyaranların ventrikül kasının tümüne hemen hemen eş zamanlı olarak iletilmesini sağlar. İletinin hızlı olması gap junctionların geçirgenliğinin yüksek olmasına bağlıdır.

Bu gecikmeler atriyumların ventriküllerden önce kasılmasını sağlar.

Kardiyak impulsun kalpte ilerleyişi

Repolarizasyonun bu sıra ile olmasının nedeni kasılma sırasında ventriküllerin içindeki kan basıncının yüksek olmasıdır  endokarda koroner kan akımını azaltır  endokardiyal alanlardaki repolarizasyon yavaşlar.

Eksitasyon-ileti sistemi kalp hastalıklarında hasarlanmaya yatkındır.

Atrioventriküler tam blok gibi atriyumlardan ventriküllere impulsların geçemediği durumda  Atriyumlar normal sinüs ritminde çalışmaya devam ederken, ventriküllerin Purkinje sisteminden yeni bir pacemaker devreye girer  ventrikül kasını dakikada 15-40 lık bir ritim ile çalıştırır. Ani AV blok sonrasında Purkinje sistemi 5-20 sn sonra devreye girer  ventriküller kan pompalayamaz  beyine kan akışı olmaz  hasta bayılır = Stokes-Adams sendromu

Pacemakerlar: Atrioventriküler tam blok gibi atriyumlardan ventriküllere impulsların geçemediği durumda veya ventriküler ritmin çok düşük olduğu durumda hastaya pacemaker takılır. Pacemakerlar küçük elektriksel uyarıcılardır. İmpulslar, devamlı sabit bir hızla veya kalp hızı belirli bir sınırın altına düştüğü zaman oluşturulabilir.

Elektrodlar sağ ventriküle yerleştirilir. Elektrodlar sağ atrium ve sağ ventriküle yerleştirilir.

Sempatik ve Parasempatik Sinirlerle Kalbin Hızının ve İmpuls İletisinin Kontrolü Parasempatik sinirler (vaguslar) SA, AV düğüm ve atriyumların kasına dağılır. Sempatik sinirler ventrikül kası da dahil kalbin tüm bölümlerine dağılır.

1. Sinüs düğümünün ritmini yavaşlatır. Parasempatik Uyarılma 1. Sinüs düğümünün ritmini yavaşlatır. 2. AV bağlantı liflerinin uyarılabilirliğini azaltarak kardiyak impulsların ventriküllere geçişini yavaşlatır.

Asetilkolin membranların potasyuma geçirgenliğini arttırarak hiperpolarizasyona neden olur  uyarılabilirlik azalır. Sinüs düğümünde dinlenme potansiyeli -65, -75 mV arası bir değere gelir. Eşik potansiyele daha geç ulaşılır. Kalbin hızı yavaşlar.

1. Sinüs düğümünün deşarjını hızlandırır. Sempatik Uyarılma 1. Sinüs düğümünün deşarjını hızlandırır. 2. Kalbin tüm bölümlerinde ileti hızını ve uyarılabilirliği arttırır. 3. Hem atriyum hem de ventriküllerin kasılma gücünü arttırır.

Noradrenalin membranların sodyum ve kalsiyum iyonlarına geçirgenliğini arttırır. Sinüs düğümünde dinlenme potansiyeli daha pozitif değere gelir. Eşik potansiyele daha çabuk ulaşılır. Kalp hızlanır.