1. YARGI Yargı fonksiyonunun amacı,hukuk düzeninin korunması ve gerçekleştirilmesidir. Yargı,bir uyuşmazlık dolayısıyla kanunun uygulanmasından başka bir şey değildir. Yargı, yasalara göre mahkemece bir olay veya olgunun doğuşuna etken olan sebeplerin de göz önünde bulundurularak değerlendirilmesi sonucu verilen karardır. Yargılama da, yasama ve yürütme gibi bir devlet işidir. Başta bağımsız mahkemeler olmak üzere devletin diğer yargılama makamlarınca, egemenliğin sahibi olan “Türk Ulusu” adına yerine getirilir.

Yargıyı 2 şekilde ele alırsak: YARGI a. Yargı Organı b. Yargı Fonksiyonu Yargı Organı: Anayasamıza göre yargı organını bağımsız mahkemeler olarak tanımlayabiliriz. Yargı organı, yasama organının tersine tek bir organ olmayıp, organlar topluluğudur. Bir mahkemeden değil, birçok mahkemeden oluşmuştur. Yargı organının birinci ayırt edici özelliği: mahkemelerden oluşmuş olmasıdır. Yargı organının ikinci ayırt edici özelliği: *Bu organı oluşturan mahkemelerin bağımsız olmalarıdır.

Yargı Fonksiyonu: Yargı fonksiyonun tanımı ve diğer devlet fonksiyonlarından ayrılması için iki ölçüt önerilmiştir: Maddî ölçüt ve şeklî ölçüt. *Maddî Ölçüt: Maddî ölçüte göre, yargı fonksiyonu, hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını çözümleyen ve karara bağlayan bir devlet fonksiyonudur. *Şeklî Ölçüt: Şekli ölçüte göre yargı fonksiyonu, yargı organlarının yaptığı işlemlerden oluşur. Bu iki ölçütü birleştirerek yargı fonksiyonu şu şekilde tanımlayabiliriz: Yargı fonksiyonu, bağımsız mahkemelerin hukukî uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını kesin olarak çözme ve karara bağlama fonksiyonudur.

1.1.GENEL HÜKÜMLER A.Mahkemelerin Bağımsızlığı B.Hakimlik ve Savcılık Teminatı C.Hakimlik ve Savcılık Mesleği D.Duruşmaların Açık ve Kararların Gerekçeli Olması E.Mahkemelerin Kuruluşu F.Devlet Güvenlik Mahkemeleri G.Hakim ve Savcıların Denetimi H.Askeri Yargı

1.1.1. Mahkemelerin Bağımsızlığı MADDE 138.- Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar. Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye telkinde bulunamaz Görülmekte olan bir dava hakkında Yasama Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz; görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz. Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.

Hâkimlerin bağımsızlığı, hâkimlerin gerek yürütme, gerekse yasama organlarına bağlı olmadıkları, onlardan bağımsız oldukları, bu iki organın hâkimlere emir ve talimat veremeyeceği ve tavsiyelerde bulunamayacağı anlamına gelir. Başka bir ifadeyle hâkimlerin bağımsızlığı; kararlarını verirken hür olmaları, hiçbir dış baskı ve tesir altında bulunmamaları demektir. Hâkimlerin bağımsızlığını dörde ayırırsak: 1) Yasama Organına Karşı Bağımsızlık 2) Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 3)Yargı Organına Karşı Bağımsızlık 4) Çevreye Karşı Bağımsızlık

1.1.2. Hâkimlik ve Savcılık Teminatı MADDE 139.- Hâkimler ve savcılar azlolunamazlar, kendileri istemedikçe Anayasada gösterilen yaştan önce emekliye ayrılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiylede olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamaz.    Meslekten çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymiş olanlar, görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceği kesin olarak anlaşılanlar veya meslekte kalmalarının uygun olmadığına karar verilenler hakkında kanundaki istisnalar saklıdır.

1.1.3. Hâkimlik ve Savcılık Mesleği MADDE 140.- Hâkimler ve savcılar adli ve idari yargı hâkim ve savcıları olarak görev yaparlar. Bu görevler meslekten hâkim ve savcılar eliyle yürütülür.  Hâkimler, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre görev ifa ederler.   Hâkim ve savcıların nitelikleri, atanmaları, hakları ve ödevleri, aylık ve ödenekleri, meslekte ilerlemeleri, görevlerinin ve görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesi, haklarında disiplin kovuşturması açılması ve disiplin cezası verilmesi, görevleriyle ilgili veya görevleri sırasında işledikleri suçlardan dolayı soruşturma yapılması ve yargılanmalarına karar verilmesi, meslekten çıkarmayı gerektiren suçluluk veya yetersizlik halleri ve meslek içi eğitimleri ile diğer özlük işleri mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.      .

Hâkimler ve savcılar altmış beş yaşını bitirinceye kadar hizmet görürler; Askeri hâkimlerin yaş haddi, yükselme ve emeklilikleri kanunda gösterilir. Hâkimler ve savcılar, kanunda belirtilenlerden başka, resmi ve özel hiç bir görev alamazlar. Hâkimler ve savcılar idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığına bağlıdırlar. Hâkim ve savcı olup da adalet hizmetindeki idari görevlerde çalışanlar, hâkimler ve savcılar hakkındaki hükümlere tabidirler. Bunlar, hâkimler ve savcılara ait esaslar dairesinde sınıflandırılır ve derecelendirilir, hâkimlere ve savcılara tanınan her türlü haklardan yararlanırlar

1.1.4. Duruşmaların Açık ve Kararların Gerekçeli Olması MADDE 141.- Mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır. Duruşmaların bir kısmının veya tamamının kapalı yapılmasına ancak genel ahlakın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hallerde karar verilebilir.   Küçüklerin yargılanması hakkında kanunla özel hükümler konulur. Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.   Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir.

GEREKÇE: Duruşmaların açık olması ilgililerinin gönüllerinde huzur ve güven yaratır. İlgililerin inanması gerekli hatta zorunludur. Bununla beraber duruşmanın açıklığının doğru olmadığı haller de mevcuttur. Örneğin bir çocuğun duruşmasının açıklığı ona kötü etki yapabilir, tutumunun herkesçe bilinmesinin moral hayatında zararlı etkileri olabilir. Yetişmekte olan bir kimsenin bu gibi hallere maruz bırakılması kamu için zararlı olabilir. Bundan başka genel ahlakın ve kamu güvenliğinin zorunluluğu kıldığı durumlarda da gizliliğe değer vermekte kamu yararı vardır. Bu nedenlerle de duruşmalar kural olarak açık yapılır, istisna gerektiren durumlarda gizli de olabilir.

1.1.5. Mahkemelerin Kuruluşu MADDE 142.- Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir. GEREKÇE: Kanuna dayanmayan ve kuruluşunu kanundan almayan hiçbir kimse veya organ görevi yapamaz. Burada üzerinde durulacak önemli nokta mahkemelerin derecesi noktası veya sorunudur. Yargıtay yükünün çok artmış olması kendisinden beklenen içtihat mahkemesi olma vasfını koruyabilmesinde zorluk çıkarmaktadır. Hem hükümetlerdeki isabet ve hem Yargıtay’ın daha çok kanunları yorumlayıcı uygulamada yol göstericilik görevini yapabilmesi için mahkemelerin iki dereceye çıkarılması yararlı görülmüştür. Bunun da güç ve imkân ölçüsünde yapılabilmesi işaret edilmiştir.

Mülga: İptal olunmuş, kaldırılmış, feshedilmiş demektir. 1.1.6. Devlet Güvenlik Mahkemeleri MADDE 143.- ( Mülga: 7.5.2004–5170/9 md) Mülga: İptal olunmuş, kaldırılmış, feshedilmiş demektir. 2004 yılında anayasada yapılan değişiklikle Devlet Güvenlik Mahkemeleri kaldırılmıştır.

1.1.7. Hâkim ve Savcıların Denetimi MADDE 144.- Adalet hizmetleri ile savcıların idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığınca denetimi,adalet müfettişleri ile hakim ve savcı mesleğinden olan iç denetçiler;araştırma,inceleme ve soruşturma işlemleri ise adalet müfettişleri eli ile yapılır.Buna ilişkin usul ve esaslar kanun ile düzenlenir. Bu madde 12 Eylül 2010 referandumundan önce şu şekilde idi; Hâkim ve savcıların görevlerini; kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgelere (Hâkimler için idari nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapıp yapmadıklarını denetleme; görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerini, hal ve eylemlerinin sıfat ve görevleri icaplarına uyup uymadığını araştırma ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma, Adalet Bakanlığının izni ile adalet müfettişleri tarafından yapılır. Adalet Bakanı soruşturma ve inceleme işlemlerini, hakkında soruşturma ve inceleme yapılacak olandan daha kıdemli hâkim veya savcı eliyle de yaptırabilir.

1.1.8. Askeri Yargı MADDE 145:Askeri yargı,askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür.Bu mahkemeler;asker kişiler tarafından işlenen askeri suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidir.Devletin güvenliğine,anayasal düzene ve düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür. Savaş hali haricinde,asker olmayan kişiler askeri mahkemelerde yargılanamaz. Askeri mahkemelerin savaş halinde hangi suçlar ve hangi kişiler bakımından yetkili oldukları;kuruluşları ve gerektiğinde bu mahkemede adli yargı hakim ve savcılarının görevlendirmeleri kanunla düzenlenir. Askeri yargı organlarının kuruluşu,işleyişi,askeri hakimlerin özlük işleri,askeri savcılık görevlerini yapan askeri hakimlerin görevli bulundukları komutanlıkla ilişkileri,mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

Bu madde 12 Eylül 2010 Referandumundan önce şu şekilde idi; MADDE 145.- Askeri yargı, askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür. Bu mahkemeler, asker kişilerin; askeri olan suçları ile bunların asker kişiler aleyhine veya askeri mahallerde yahut askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidirler. Askeri mahkemeler, asker olmayan kişilerin özel kanunda belirtilen askeri suçları ile kanunda gösterilen görevlerini ifa ettikleri sırada veya kanunda gösterilen askeri mahallerde askerlere karşı işledikleri suçlara da bakmakla görevlidirler.

Askeri mahkemelerin savaş veya sıkıyönetim hallerinde hangi suçlar ve hangi kişiler bakımından yetkili oldukları; kuruluşları ve gerektiğinde bu mahkemelerde adli yargı hâkim ve savcılarının görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir. Askeri yargı organlarının kuruluşu, işleyişi, askeri hâkimlerin özlük işleri askeri savcılık görevlerini yapan askeri hâkimlerin mahkemesinde görevli bulundukları komutanlık ile ilişkileri, mahkemelerin bağımsızlığı, hâkimlik teminatı, askerlik hizmetinin gereklerine göre kanunla düzenlenir. Kanun, ayrıca askeri hâkimlerin yargı hizmeti dışındaki askeri hizmetler yönünden askeri hizmetlerin gereklerine göre teşkilatında görevli bulundukları komutanlık ile olan ilişkilerini de gösterir.

* Askerî mahkemeler Anayasamız tarafından öngörülmüşlerdir. Askerî ceza yargısının ilk derece mahkemeleri “askerî mahkemeler” ve “disiplin mahkemeleri” olmak üzere ikiye ayrılır: 1-Askerî Mahkemeler: * Askerî mahkemeler Anayasamız tarafından öngörülmüşlerdir. * Askerî mahkemelerin kuruluşu, 25 Ekim 1963 tarih ve 353 sayılı Askerî Mahkemelerin Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu ile düzenlenmiştir. *Askerî mahkemeler, iki askerî hâkim ve bir subay üyeden oluşurlar. * Subay üyeyi nezdinde askerî mahkeme kurulan komutan seçer * Bu mahkemelerde başkanlık görevini en kıdemli üye yapar. Başkan hâkim üye olabileceği gibi, subay üye de olabilir. *Askerî mahkemelerin bu kuruluşunun Anayasamızın ilkeleriyle bağdaştığını söylemek pek kolay değildir. Subay üyenin herhangi bir bağımsızlığı yoktur. Birlik komutanının etkisi altında bulunması pek muhtemeldir. *Askerî hâkimlerin atanmasını Millî Savunma Bakanlığı yapmaktadır.

2-Disiplin Mahkemeleri: * Disiplin Mahkemeleri bizzat Anayasa tarafından öngörülmüşlerdir. * Bu mahkemeler, 16 Haziran 1964 tarih ve 477 sayılı Disiplin Mahkemeleri Kuruluşu, Yargılama usulü ve Disiplin Suç ve Cezaları hakkında Kanun ile kurulmuştur. * Disiplin mahkemeleri biri başkan ikisi üye olmak üzere üç subaydan kurulur. * Disiplin mahkemesinin üyeleri hâkim değildir. * Disiplin mahkemesinde görev yapan subaylar aynı zamanda normal kıta görevlerini de sürdürürler. * Üyelerinin bağımsız nitelikte hâkim olmaması, bu mahkemelerin kuruluşunun Anayasamıza aykırı olduğu izlenimi vermektedir.

E.Askeri Yüksek İdare Mahkemesi F.Uyuşmazlık Mahkemesi 1.2. YÜKSEK MAHKEMELER A.Anayasa Mahkemesi B.Yargıtay C.Danıştay D.Askeri Yargıtay E.Askeri Yüksek İdare Mahkemesi F.Uyuşmazlık Mahkemesi

1.2.1.ANAYASA MAHKEMESİ Anayasa mahkemesi 1961 Anayasasıyla kurulmuştur. 1982 Anayasasına göre yeniden düzenlenmiştir. Anayasa mahkemesi, sadece yargı hakkını kullanan bir yargı yeri değil, aynı zamanda Anayasanın bütünlüğünü koruyan, işlerliğini sağlayan, hukuk devletinin, temel hak ve özgürlüklerin koruyucusu olan bir organdır.

1.2.1.1.Kuruluşu MADDE 146-Anayasa Mahkemesi on yedi üyeden kurulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi;iki üyeyi Sayıştay Genel Kurulunun kendi başkan ve üyeleri arasından,her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden,bir üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden yapacağı gizli oylamayla seçer.Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılacak bu seçimde,her boş üyelik için ilk oylamada üye tam sayısının üçte iki ve ikinci oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranır.İkinci oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa,bu oylamada en çok oy alan iki aday için üçüncü oylama yapılır;üçüncü oylamada en fazla oy alan aday üye seçilmiş olur.

Cumhurbaşkanı;üç üyeyi Yargıtay,iki üyeyi Danıştay,bir üyeyi Askeri Yargıtay,bir üyeyi Askeri idare Mahkemesi genel kurullarınca kendi başkan ve üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden;en az ikisi hukukçu olmak üzere üç üyeyi Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının hukuk,iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden;dört üyeyi üst kademe yöneticileri,serbest avukatlar,birinci sınıf hakim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer.

Yargıtay,Danıştay,Askeri Yargıtay,Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay Genel Kurulları ile Yükseköğretim Kurulundan Anayasa Mahkemesi üyeliğine aday göstermek için yapılacak seçimlerden en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş sayılır.Baro Başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday için yapılacak seçimde de en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş sayılır. Anayasa Mahkemesine üye seçebilmek için,kırk beş yaşın doldurulmuş olması kaydıyla;yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent ünvanını kazanmış,avukatların en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış,üst kademe yöneticilerinin yükseköğretim görmüş ve en az yirmi yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış,birinci sınıf hakim ve savcıların adaylık dahil en az yirmi yıl çalışmış olması şarttır.

Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir Başkan ve iki Başkanvekili seçilir.Süresi bitenler yeniden seçilebilirler. Anayasa Mahkemesi üyeleri asli görevleri dışında resmi veya özel hiçbir görev alamazlar. Bu madde 12 Eylül 2010 Referandumundan önce şu şekilde idi; Madde 146.- Anayasa Mahkemesi on bir asıl ve dört yedek üyeden kurulur. Cumhurbaşkanı, iki asıl ve iki yedek üyeyi Yargıtay, iki asıl ve bir yedek üyeyi Danıştay, birer asıl üyeyi Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay genel kurullarınca kendi Başkan ve üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğu ile her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden; bir asıl üyeyi ise Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan Yükseköğretim kurumları öğretim üyeleri içinde göstereceği üç aday arasından; üç asıl ve bir yedek üyeyi üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından seçer.

Yükseköğretim kurumları öğretim üyeleri ile üst kademe yöneticileri ve avukatların Anayasa Mahkemesine asıl ve yedek üye seçilebilmeleri için, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim görmüş veya öğrenim kurumlarında en az on beş yıl öğretim üyeliği veya kamu hizmetinde en az on beş yıl fiilen çalışmış veya en az on beş yıl avukatlık yapmış olmak şarttır. Anayasa Mahkemesi, asıl üyeleri arasından gizli oyla ve üye tamsayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir Başkan ve bir Başkanvekili seçer. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler. Anayasa Mahkemesi üyeleri, asli görevleri dışında resmi veya özel hiçbir görev alamazlar.

1.2.1.2.Üyeliğin Sona Ermesi MADDE 147-Anayasa Mahkemesi üyeleri on iki yıl için seçilirler. Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez. Anayasa Mahkemesi üyeleri altmış beş yaşını doldurunca emekliye ayrılırlar.Zorunlu emeklilik yaşından önce görev süresi dolan üyelerin başka bir görevde çalışmaları ve özlük işleri kanunla düzenlenir. Anayasa Mahkemesi üyeliği, bir üyenin hâkimlik mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymesi halinde kendiliğinden; görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceğinin kesin olarak anlaşılması halinde de, Anayasa Mahkemesi üye tamsayısının salt çoğunluğunun kararı ile sona erer.

Bu Madde 12 Eylül Referandumundan önce şu şekilde idi; MADDE 147- Anayasa Mahkemesine seçilen üye, emekliye ayrılıncaya kadar görevde kalır.Anayasa Mahkemesi üyeleri altmış beş yaşını doldurunca emekliye ayrılırlar. Dolayısıyla 40 yaşında seçilen bir üyenin yıl üyelik yapma ihtimali vardır.Genellikle üyeler 60 yaş civarında Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilirler ve 3–5 yıl görev yaptıktan sonra emekliye ayrılırlar.

KPSS’DE ÇIKMIŞ SORULAR Soru: 2004 yılında yapılan değişiklikle, aşağıdakilerden hangisi, Anayasa’da düzenlenen yargı kurumları arasından çıkarılmıştır?(2005) A.Askeri Yüksek İdari Mahkemesi B.Devlet Güvenlik Mahkemeleri C.Sayıştay D.Danıştay E.Yargıtay Cevap B

A.Uyuşmazlık Mahkemesinin Başkanını seçmek. Soru:1982 Anayasasına göre, Anayasa Mahkemesi’nin görevleriyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?(2008) A.Uyuşmazlık Mahkemesinin Başkanını seçmek. B.Yüksek Seçim Kuruluna üye seçmek. C.Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna üye seçmek. D.Vatandaşların, anayasa şikâyeti yoluyla yaptıkları başvuruları inceleyip karara bağlamak. E.Başbakan ve Bakanlar Kurulunca gönderilen kanun tasarıları hakkında düşüncesini bildirmek. Cevap A

Soru: Başbakan Bakanlar TBMM Başkanlık Divan Üyeleri Bakanlıkların müsteşar ve müsteşar yardımcıları Sayıştay başkanı ve üyeleri Yukarıdaki kişilerden hangileri, görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla Anaya Mahkemesince yargılanır? A) 1,2 ve 3 B) 1,2 ve 5 C) 1,4 ve 5 D) 2,3 ve 4 E) 2,3 ve 4 Cevap B

KAYNAKÇA Prof.Dr.Ergun Özbudun,Türk Anayasa Hukuku,Yetkin Yayınları,Ankara:2005 Prof. Dr. Şeref Gözübüyük, Anayasa Hukuku Anayasa Metni ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Turhan Kitapevi, Ankara: 2006 Kemal Gözler, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Yayınları, Bursa: 2000 Prof. Dr. Mehmet Akad & Prof. Dr. Abdullah Dinçkol, 1982 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi Kararları, Der Yayıncılık, İstanbul: 2007 Dr. İsmet Polatcan, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Gerekçeler Anayasa Mahkemesi Kararları Bilimsel Görüşler, Bayrak Yayıncılık, İstanbul:1989 Kpss Vatandaşlık, İhtiyaç Yayıncılık, Ankara: 2010 Prof. Dr.A. Şeref Gözübüyük, Anayasa Hukuku, Turhan Kitapevi, Ankara:1986 Engin Polat, Kpss Genel Kültür-Genel Yetenek Vatandaşlık Bilgisi, Yargı Yayınevi, Ankara: 2009 Kpss Genel Kültür-Genel Yetenek 2001–2007 Çıkmış Sorular ve Çözümleri, İhtiyaç Yayıncılık, Ankara:2008 Resmi Gazete,Sayı:27708,23 Eylül 2010 Perşembe Av.Celal Ülgen,T.C Anayasası Cep Kanunları,Beta yayıncılık İstanbul,2010