Doğum Öncesi Gelişim, Doğum ve Bebeklik BÖLÜM 4 Genetik, Doğum Öncesi Gelişim ve Doğum

Genetik, Doğum Öncesi Gelişim ve Doğum Genetik: Eşsiz Bir İnsan Olma Yolunda Biyolojik Adımalar • Genler ve Kromozomlar• Kalıtımsal Hastalıklar• Çok Kültürlü Bakış Açısından Genetik • İnsan Olmak • Birey Olmak • Kültürel Bir Grubun İçinde Birey Olmak Prenatal (Doğum Öncesi) Gelişim • Prenatal Gelişim Üzerindeki Çevresel Etmenler • Ergen Hamileliği Doğum Özet

Genetik: Eşsiz Bir İnsan Olma Yolunda Biyolojik Adımlar Çocukların büyüyünce nasıl biri olacakları, kısmen, biyolojik olarak neyi miras aldıkları ile belirlenir. Genetiğin gelişim üzerinde ne kadar etkisi olduğu konusunda tartışmalar vardır, ancak çocukların nasıl biri olacakları üzerinde genetik ve deneyimin ortaklaşa etkisinin olduğu hakkında çoğu araştırmacı hemfikirdir.

Genler ve Kromozomlar Ovum: Sperm hücresi tarafından döllenirse gelişen bireye dönüşecek olan anne tarafından katkıda bulunulan yumurta. Genler: Ebeveynden çocuğa geçen, gelişen insanın karakteristiklerini belirleyen DNA segmenti.

DNA (Deoksiribonükleik Asit): Kromozomlar tarafından oluşturulan, uzun çift sarmallı moleküller. Genetik bilgi hücrelerde yer alan DNA’larca taşınır. Kromozomlar: Tüm insan hücrelerinin çekirdeklerinde var olan, eşsiz bir bireyin ortaya çıkması için gerekli olan tüm genetik bilgiyi taşıyan kimyasal yapılardır. Miyoz: Annenin ovum ve babanın sperm hücresinin oluşumunu sağlayan özel bir hücre bölünmesi süreci.

Zigot: Tam bir 46 kromozom seti içeren döllenme sırasında sperm ve yumurtanın birleşmesi ile oluşmuş döllenmiş yumurta. Mitoz: Her bir yeni hücrenin orijinal hücrenin kromozomlarının aynısından aldığı hücre bölünmesi ve çoğalması süreci .

Baskın Gen: Alternatif özellik için olan geni baskılayan gen. Çekinik (Resesif) Gen: Alternatif bir özellik için baskın olan gen tarafından baskı altına alınan özellik için olan gen. Çekinik bir gen kendisini ancak başka bir çekinik gen ile eşleşirse ifade edebilir.

Kalıtımsal Hastalıklar Down Sendromu: Fazladan bir kromozomdan dolayı oluşan, zihinsel yetersizlik, sağlık problemleri, motor gecikme, ve kısa boy gibi sıra dışı fiziksel özelliklere yol açan genetik durum. Fragile X Sendromu: Kırılgan veya ayrılmış X kromozomundan kaynaklanan, infantil otizm ve zihinsel yetersizliğe yol açan genetik durumdur.

Rh Hastalığı: Yenidoğanın babasından annesi ile uyumlu olmayan kanı miras almasından kaynaklanan, anemi, sarılık, zihinsel yetersizlik ve ölüme yol açabilen genetik durum. Hemofili: Kanın pıhtılaşmasının engellendiği ve iç kanamaya yol açan genetik kaynaklı durum. Klinefelter Sendromu: kısırlık, fiziksel malformasyonlar ve ruhsal sağlık sorunlarına yol açan genetik kaynaklı durum.

İnsan Olmak Genetik, insan olma sürecini doğrudan yönetir. Tüm çocuklar her kültürde ve bütün bireylerde gözlenebilen –dil, gülümseme, genel zekâ ve duygusallık gibi– belli türe özel özellikleri miras olarak edinirler. Tüm kültürel gruplar çocuklarına bu tip özellikleri kazanabilmeleri için fırsatlar sunarlar. Fakat bu özellikler bir kültürden diğerine değişebilir.

Birey Olmak Gelişimde elbette bireysel farklılıklar vardır. Scarr’ın örneğini kullanacak olursak: Martin Luther King, Jr. ve Cengiz Han açıkça sıradışı bireylerdi. Scarr’ın bakış açısı ile bu bireysel çeşitlilikler kısmen biyolojik olarak belirlenmiş olabilir. Bir çocuk yaşam boyu atipik gelişime veya sağlık sorunlarına yol açacak kalıtımsal bir hastalığa sahip olabilir. Ancak, kalıtımsal olarak edinilen bu özelliklerin birey geliştikçe kendilerini nasıl ortaya koyacaklarında deneyim anahtar rol oynar.

Kültürel Bir Grubun İçinde Birey Olmak Kültür gelişimi nasıl etkiler? Nasıl oluyor da Afrikalı Amerikalılar Afrikalı Amerikalılar, Moğollar Moğol oluyorlar? Özel bir kültürel grubun içerisinde daha önce tartışılmış olan genetik ve çevresel etmenlerden kaynaklanan büyük bir bireysel çeşitlilik vardır. Örneğin Japon–Amerikalı çocuklar sosyal yeterlilik, mizaç ve öğrenme sitilleri bakımından çok farklıdırlar.

Tarih ve Deneyimle İlgili Kültürel Farklılıklar Scarr’ın (1993) bakış açısıyla, çoğu kültürel farklılık grupların etraflarındaki benzersiz güçlüklere uyum sağlamaları ile ortaya çıkar. Kültürler, gruplarının hayatta kalabilmesini sağlayabilmek için gerekli olan yeterlilikleri temel alarak çocukları için neyi bilmenin, neye inanmanın, neyi yapabiliyor olmanın önemli olduğunu tanımlarlar. Her ne kadar genetik, bu becerilerin geliştirilebilmesi için gerekli olan ham maddeyi sağlasa da çocukların edindikleri özel davranış ve bilgileri belirleyen kültürel deneyimdir.

Genetikle İlgili Kültürel Farklılıklar Orak Hücre Anemisi: ciddi ağrı, kalp, böbrek problemleri ve erken ölümlere yol açan, Afrikalı Amerikalılarda daha sık görülen genetik kaynaklı bir durum. Talasemi: Asyalılarda daha sık görülen, hayati organlara zarar veren genetik kaynaklı bir kan bozukluğu.

Kistik Fibrosiz: Pueblo yerlileri ve Avrupalılarda yaygın olan ve akciğer ve bağırsak yollarında mukus oluşumuna sebep olan genetik olarak türeyen enzim bozukluğu. Tay – sachs Hastalığı: Yahudi ve Doğu Avrupa kökenlilerde yaygın olan beyin ve sinir sisteminin gerilemesine sebep olan genetik olarak türeyen enzim bozukluğu.

Prenatal (Doğum Öncesi) Gelişim İnsan organizmasının döllenme ile doğum arasındaki gelişimi.

Prenatal Gelişim Dönemleri

Ovum Dönemi: Döllenmeden sonraki ilk iki haftayı kapsayan gelişen insanın özelleşmiş hücrelerden oluşan şekilsiz bir kitle olduğu prenatal gelişimin birinci aşaması. Embriyo Dönemi: Vücudun önemli organ ve dokularının oluştuğu döllenmeden sonraki ikinci haftadan ve sekizinci haftaya kadar olan prenatal gelişimin ikinci aşaması.

Plasenta: Prenatal gelişim sürecinde besinlerin anneden embriyoya geçişini sağlayan yumuşak kitle. Göbek Kordonu: Prenatal dönemde besin maddelerinin anneden fetüse geçişi sağlayan kordon.

Amniyon: Doğum öncesi dönemde embriyonun etrafında oluşun sıvı dolu koruyucu kese. Fetüs Dönemi: Organların hızlıca geliştikleri ve gelişimlerine devam ettikleri döllenmenin sekizinci haftasından doğuma kadar olan prenatal gelişimin üçüncü aşaması. Prenatal gelişimin üç dönemi ve her bir dönemde meydana gelen fiziksel gelişim, aynı zamanda çeşitli organ ve sistemlerin oluşumundaki riskleri de gösteren Şekil 4–1’de sunulmuştur.

Prenatal Gelişim Üzerindeki Çevresel Etmenler Madde Kullanımı Hamile anneler tarafından madde kullanımının gelişen fetüs üzerinde katastrofik etkileri vardır. Örneğin eroin kullanımının prematüre doğum, fiziksel malformosyonlar, solunum bozuklukluları, düşük doğum ağırlığı ve artan doğum anındaki ölüm riskleri ile ilgili olduğu tespit edilmiştir.

Ani Bebek Ölümü Sendromu (Abös): Genelde gece vakti, bilinen bir nedeni olmadan bebeğin nefes almasının durduğu önde gelen bebek ölüm sebebi. Fetal Alkol Sendromu: sinir sistemi hasarları, zihinsel yetersizlik ve hiperaktivite, boy, kilo ve beyin boyutunda düşüklüğe yol açan annenin hamileliği sırasında yoğun şekilde alkol kullanması sonucu oluşan durum.

Beslenme ve Sağlık : Kötü beslenme ve ruhsal hastalıklar fetal gelişimi etkileyebilir. Gelişen fetüs besinleri anneden plasenta yoluyla aldığından, kötü beslenmiş anneler kötü beslenmiş bebekler dünyaya getiriler. Fetüsün, anneden–anne iyi beslenmiyor olsa bile–mucizevi bir şekilde ihtiyacı olan besinleri alabileceği düşüncesi bir söylenceden ibarettir.

Obezite: Kişinin vücut yağının normal seviyeleri aşması durumudur ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde sağlık sorunlarına yol açabilir.

Ergen Hamileliği Genç vücutları optimal fetal gelişimi desteklemek için henüz hazır olmadığı için, ergen anneleri hamilelik ve doğum sırasında daha sık komplikasyonlar yaşadıkları uzun zamandır dile getirilmektedir. Bir teoriye göre, kendisi henüz büyüme aşamasında olan genç kızın vücudu besinler için gelişen fetüs ile yarışır. Gerçekten de ergen annelerin bebekleri risk altında olabilirler; yüksek bebek ölümü insidansı ve doğumdan sonra zihinsel hasar daha büyük olasılıkla görülebilir.

Doğum Doğum adı verilen çocuk doğurma sürecinin üç farklı aşaması vardır: Açılma Fetüsün Dışarıya Çıkartılması Plasentanın Dışarıya Atılması Tüm doğum süreci Şekil 4–2’de resimlenmiştir.

Doğal/Labor: Açılma, bebeğin doğumu ve plasentanın atılması olarak üç aşamada gerçekleştirilen doğum yapma süreci. Doğal/Normal Doğum: Rahat, aile odaklı ve tıbbi olmayan yollarla ilaç ve uyuşturucu kullanılmadan geçekleştirilen doğum süreci.

Toplumlarda Çocuk Doğumu Her kültürün yeni bir bebeği dünyaya getirmekle ilgili özel inançları ve uygulamaları vardır. Çok çeşitli doğum metotları mevcut olmasına rağmen, tüm kültürler sağlıklı ve eğlenceli bir doğumu sağlayabilmek için birbirine benzer bir destek ve süreçler seti sunar (Jordan, 1993).

Toplumlarda Çocuk Doğumu Doğum Desteği: Tüm kültürlerde, kişi ya da bazı kişiler yeni anneyi eğitmek ve doğum sürecinde anneye destek sağlamaktan sorumludur. Bu destek kişilerinin geçmişi ve eğitimleri o kültürün doğum olayını tanımlayış şekline bağlı olarak çeşitlilik göstermektedir (Jordan, 1993).

Doğum Eğitimi ve Hazırlığı: Tüm toplumların, hazırlığın uzunluğu ve doğası değişse bile, anneyi doğuma hazırlamak için bazı provizyonları vardır. Birleşik Devletler’de doğum için hazırlık formal ve kapsamlıdır. Yalnızca jinekologlar ve hastaneler eğitim sunmakla kalmaz, aileler de Lamaze derslerine katılır veya doğum hazırlığı ile ilişkili farklı programlara dâhil olurlar. Kasılmaların verdiği rahatsızlıkla daha rahat baş etmelerini sağlayacak olan nefes egzersizleri yaparlar. Lamaze’a göre eğitim elzemdir (1985).

Doğum Yöntemleri: Doğum uygulamaları da kültürden kültüre değişir Doğum Yöntemleri: Doğum uygulamaları da kültürden kültüre değişir. Tipik bir Amerikan doğumunda, ebeveynlere hastanede doğum sürecinde kalabilecekleri hoş eve–benzeyen bir doğum odası sunulur (Wilcock ve diğerleri, 1997).

Özet Karmaşık biyolojik süreçleri takip ederek çocuklar ebeveynlerinden her çeşit insan özelliğini içeren genleri miras alırlar. Fiziksel, sosyal ve hatta duygusal özellikler bu genler yoluyla bir sonraki nesle aktarılabilir oysaki genler çocukların büyüyünce nasıl olacaklarını tek başlarına açıklayamazlar.

Bireysel deneyim, kültür, sağlık, beslenme önemli rol oynar Bireysel deneyim, kültür, sağlık, beslenme önemli rol oynar. Çevresel riskler ve genetik problemler olumlu gelişme engel olabilir. Çocuk doğurma sürecinin kedisi çocukların neye benzeyeceklerini etkiler. Sağlıklı bir doğum deneyimi olumlu çıktılara yol açar; doğumdaki komplikasyonlar çocuğun sağlığını tehdit eder.

Doğum uygulamaları kültürden kültüre çeşitlilik gösterir Doğum uygulamaları kültürden kültüre çeşitlilik gösterir. Oysaki hemen her kültürde, doğum annenin doğum öncesinde hazırlık ve eğitim hizmetleri ve doğum anında destek aldığı mutluluk dolu bir deneyimdir.