TÜRKİYE ve DÜNYADA BİYOTEKNOLOJİ   Prof. Dr. Hüseyin Avni Öktem Biyoloji/Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü, O.D.T.Ü.

TANIMLAR BİYOTEKNOLOJİ : Özel bir kullanıma yönelik olarak ürün veya işlemleri dönüştürmek veya meydana getirmek için biyolojik sistem ve canlı organizmaları veya türevlerini kullanan teknolojik uygulamalar. MODERN BİYOTEKNOLOJİ : Modern bilgi ve tekniklerin uygulanması ile tanımı sınırlanan biyoteknolojk uygulamalar Bu tanımlama zaman zaman sadece genetik mühendisliğine dayanan tekniklerle gerçekleştirilen biyoteknolojiyi tanımlamakta da kullanılmaktadır.

TÜRKİYE KURUMSAL YAPILANMA ARAŞTIRMACI İNSAN GÜCÜ YAYIN POTANSİYELİ

KURUMSAL YAPILANMA Öztürk M., Ergüven A., Türkiye’nin Moleküler Biyoloji, Genetik ve Biyoteknoloji Altyapısı. TÜBA Moleküler Yaşam Bilimleri ve Teknolojileri Öngörü Raporu. Kasım 2002. TÜSİAD, Uluslararası Rekabet Stratejileri: Biyoteknoloji, (Başağa H., Çetindamar D.) TY/290, 2001. Türkiye’de Biyoteknoloji İşbirlikleri: Hüveyda Başağa ve Dilek Çetindamar, 2006

Araştırma Birimleri 51 Devlet Üniversitesi (45) 22 Vakıf Üniversitesi (12) 2 Yüksek Teknoloji Enstitüsü 1 Askeri Tıp Akademisi Kamu Araştırma Birimleri (TÜBİTAK, TKB, Çevre-Orman, Sağlık) Özel Şirketler TOPLAM: Yaklaşık 200 Birim

Kurumsal Altyapı-Genel (2002) BİRİM ADET (%) Fen- Edebiyat 32 (18) Tıp 38 (21) Ziraat 30 (17) Veterinerlik 13 (7) Mühendislik 7 (4) Üniversite Merkez Üniversite dışı-Kamu 20 (11) Özel Şirket TOPLAM 177 (100)

Araştırmacı İnsan Gücü PERSONEL Üniversite Diğer Kamu TOPLAM Fen Tıp Ziraat Veteriner Mühendis Enst.-Mer TÜBİTAK ŞAP Enst Profesör 59 57 69 23 8 21 - 245 (%12) Doçent 46 35 43 17 5 9 160 (%8) Yrd. Doç. 64 40 105 10 236 (%12) Öğr. Gör. 25 20 4 3 72 (%4) Akad. Toplam 194 152 226 65 16 713 (36%) % 28 32 2 Doktora öğr. 167 98 107 86 493 (%25) Y.Lisans Öğr. 218 58 234 6 19 15 1 571 (%29) Öğr. Toplam 385 156 341 106 24 1064 (%54) Diğer 22 37 13 18 193 (%10) GENEL TOPLAM 601 377 604 181 26 96 61 1970 (%100) 31

Araştırmacı İnsan Gücü: Önemli Hususlar TOPLAM 2000 araştırıcı İnsan gücünün % 90’ı Üniversitelerde Prof. + Doç. % 20 Yard. Doç. + Öğr. Gör. % 16 Yüksek lisans + Doktora % 54 İnsan gücümüzün % 50’den fazlası halen eğitim aşamasında Faal araştırma yürüten doktoralı araştırmacı sayısı düşük Fen-Edebiyat ve Ziraat Fakülteleri insan gücümüzün %62’sini istihdam etmekte Ülke genelinde toplam 27,000 olan tam zamanlı araştırıcıların yaklaşık %5’i Biyoteknoloji alanında. (Almanya 450,000 araştırıcı. 22,000 özel Biyoteknoloji şirketleri)

YAYIN POTANSİYELİ Özcengiz G., Biotechnological Developments in Turkey (1987-1995). Critical Reviews in Biotechnology 16 (1): 53-94, 1996. Özcengiz G., Türkiye’de Biyoteknoloji Alanındaki Yayın potansiyelinde Gelişmeler: 1995-2003. BİYOTEK 3 (16): 6-7, 2003. DPT, VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005) Biyoteknoloji ve Biyogüvenlik Özel İhtisas Komisyonu Raporu:”Ulusal Moleküler Biyoloji, Modern Biyoteknoloji ve Biyogüvenlik Atılım Projesi Önerisi”, Ocak 2000.

Endüstriyel Biyoteknoloji Biyoteknoloji alanında Türkiye adresli SCI makaleleri (1995-2003) Alt Alan Makale Adedi (%) Endüstriyel Biyoteknoloji 459 (42.7) Bitki ve Tarım 123 (11.5) Tıp+Biyomateryaller 300+192 (27.9+17.9) Toplam 1074 (100)

Endüstriyel biyoteknoloji alanında Türkiye adresli SCI makaleleri ve konularına göre dağılımı (1995-2003) Konu Makale Adedi Ağır metal biyosorpsiyonu 113 İmmobilize enzimler 55 Fenoliklerin, klorlu organiklerin ve boya maddelerinin degredasyonu 35 Gıda (starter kültürler, vb) 33 Gen klonlanması, ekspresyonu, mol. gen. teknikleri 32 Downstream prosesler, biyoaffinite separasyonu 31 Enzim kinetikleri, stabilitesi, enzimatik sentez 23 Enzim elektrodları, biyosensörler 21 Enzim üretimi Biyoinsektisidler, biyokontrol 16 Biyoreaktörler, biyoprosesler, biyofilm Rekombinant mikroplarla biyoproses 12 Primer metabolitler (EtOH, aa, laktik, sitrik asit, gliserol) üretimi 11 Hidrojen üretimi (Biyoenerji) 8 Anaerobik prosesler, biyogaz 7 Yeni mikroorganizmaların izolasyonu, moleküler taksonomi İmmobilize hücreler 6 Biyogübre üretimi 4 Diğer Toplam 459

Sağlık biyoteknolojisi alanında Türkiye adresli SCI makaleleri ve konularına göre dağılımı (1995-2003) Konu Makale Adedi Genomikler, Genetik hastalıklarda mutasyon analizi, gen identifikasyonu, markörler 161 Biyomateryaller 192 Apoptosis ve kanser 54 Enfeksiyoz ajanlar 23 İmmunoloji 12 Sitogenetik, kromozom bozuklukları 11 Hibridoma (mAb) 10 Aşılar 4 Gen ekspresyon analizi1(Embriyonik gelişme) 5 Fonksiyonel genomikler Veteriner hekimlik Filogenetik, evrim, coğrafik dağılım 3 Diğer 9 Toplam 492

Tarımsal biyoteknoloji alanında Türkiye adresli SCI makaleleri ve konularına göre dağılımı (1995-2003) Konu Makale Sayısı Stres toleransı 21 Rejenerasyon ve propagasyon 19 Farmasötik (biyoaktif bileşikler) 14 Moleküler markörler (AFLP, mikrosatellit..) 13 Fitopatoloji 12 Bitki-mikrop etkileşimi ve inokulantlar 9 Transformasyon teknikleri 7 Genetik çeşitlilik, varyasyon 5 Ploidi seviyesi, nükleer DNA içeriği MAb, rekombinant Ab, faj display 3 Transgenik bitkiler 2 Diğer Toplam 123

DÜNYADA BİYOTEKNOLOJİ OECD Raporu “An Overview of Biotechnology Statistics in Selected Countries”, Andrew Devlin, Kasım 2003 DATA MONITOR-Biotechnology Sector Profile Reports (Kasım 2004) Comparative Statistics for the UK, European and US Biotechnology Sectors – Analysis Years 2003

GLOBAL

AVRUPA

Biyoteknoloji Sektöründeki Çalışan Sayıları Çalışanların %40-50’si Ar-Ge birimlerinde

Ülkelere Göre Biyoteknoloji Ar-Ge Harcamaları (milyon €)

Ülke bazında Biyoteknoloji şirket sayıları

SEKTÖREL BAZDA FİRMA BİLGİLERİ Tarımsal-Su ürünleri Endüstri Çevre Sağlık Servis sunucular Teknolojik servis sunucular TOPLAM ABD 87 42 1089 412 200 1,830 İngiltere 34 46 239 98 38 455 Almanya 24 44 245 149 63 525 8548 1194 123126 24607 14907 172,392 1638 941 13199 5840 788 22,405 857 990 10434 3342 1654 17,277 136 1818 1 54 14721 27561 554 9982 975 2247 16,386 41,663 81 543 5 131 529 3505 91 811 51 52 1,758 5,041 19 197 9 151 989 2183 92 422 174 101 1,284 3,054 ŞİRKET SAYISI ÇALIŞAN SAYISI AR-GE HARCAMA SATIŞ ( Milyon € ) (Veriler 2003 yılı içindir)

ABD patent ofisince 1990-1997 yılları arasında biyteknoloji konusunda verilen patent sayıları

Ortalama Değerler (1998-2000) (TÜBA Raporu-137 Birim baz alınarak) Toplam Birim Başına Kişi Başına Araştırıcı 1970 15 Yayın (SCI) 566 1.3 0.095 Atıf 1299 9.5 0.66 Patent 17 0.04 0.003 Ar-Ge için ayrılan toplam kaynak 300 Milyon dolar kamu, Özel sektör-TİDEB projeleri

10,000 Nüfüs Başına Arştırmacı Sayısı 188 4 47 Milyon Nüfus Başına Bilimsel Yayın 1,309 103 13 Milyon Nüfus Başına Patent Başvurusu 259 0.3 863 Milyon Nüfus Başına Biyotek Şirket Sayısı 10.4 0.8 12 Milyon Nüfus Başına Biyotek Ar-Ge Harcama 16.7 0.2 83 Finlandiya Türkiye FARK (misli)

DEĞERLENDİRME Mevcut insan gücünün %50’si Y.lisans-doktora öğrencisi. Eğitim kalitesinin yükseltilmesi önemli Birim başına araştırıcı sayısı (öğrenci dahil 15 kişi) gelişmiş ülkelere (30-60 kişi) oranla düşük. Kurumsal yapılanmanın nispeten yeterli olduğu ancak verimli işlemediği gözlenmekte. Araştırma sonuçlarının ekonomik değer yaratma ve ürüne dönüşme oranları son derece düşük. Özel sektör Ar-Ge faliyetleri ve istihdam edilen araştırmacı sayıları gelişmiş ülkelere oranla yok denecek kadar az.

SONUÇ İnsan gücü potansiyelimizin iyi yetiştirilmesi; Mevcut araştırıcı potansiyelimizin daha etkin kullanılması; Özel sektörün Ar-Ge faaliyetlerine daha etkin katılması; Araştırmaların ekonomik değer yaratmaya yönlendirilmesi ve ÖZELLİKLE Yeni teknoloji ve yansımaların izlenmesi

NANOTEKNOLOJİ & NANOBİYOTEKNOLOJİ EPO PATENT BAŞVURULARI PAZAR PAYI 2015 1 Trilyon Dolar MICRO-NANO SENSÖR SİSTEMLERİ SMART TEXTILE