«Akıllı Şebeke: Tercih Değil; Zorunluluk» ŞADİ BÜYÜKKEÇECİ ELDER DANIŞMANI Uluslararası İstanbul Akıllı Şebekeler Kongre ve Sergisi 9-10 Mayıs 2013

3 Cümleyle Akıllı Şebeke Akıllı şebeke özellikle dağıtım şirketleri açısından bir zorunluluktur. Akıllı şebeke uygulamaları tüm paydaşların etkin katılımında kapsamlı planlamalar gerektirmekte olup uzun vadelidir. Akıllı şebeke yatırımları ileri teknoloji gerektiren yüksek bütçeli yatırımlardır. İki günlük bu etkinlik boyunca akıllı şebekelerle ilgili bir çok konuyu görüştük ve inceleyecedik.Çok değerli sunumlar yapıldı,ve gördükki Akıllı şebeke kavramı son 10 yıldır tüm dünyada yoğun olarak tartışılıyor. Artık dünya Elektrik ve Gaz dağıtımında Akıllı Şebekeler dediğimiz bir sistemi hayata geçirmeye çalışmakta ve bunun için Arge ,Planlama ve yatırım çalışmaları yapmaktadır.Ülkemiz gündemine de Akıllı Şebekeler kavramı girmiş olup birkaç yıldan beri bu konuyla ilgili çok sayıda konferans ve sempozyumlar düzenlenmiştir. Tanımına, teknik içeriğine ve diğer detaylara girmeden akıllı şebeke ile ilgili üç tespitte bulunacağım. Akıllı şebeke uygulamaları tercih değil, zorunluluktur. Akıllı şebeke yatırımları bir defalık değil sürekli geliştirilmesi gereken uzun vadeli uygulamalardır. Akıllı şebeke yatırımları ileri teknolojiye dayalı olmaları nedeniyle ucuz değildir. Şimdi bu başlıkları kısaca açmak istiyorum.

Akıllı şebeke bir zorunluluktur. Hedeflenen rekabetçi elektrik piyasalarının sağlıklı işlemesi için artık akıllı şebeke bir zorunluluktur. Serbest piyasa şartlarının oluşması ve elektriğin kullanıcılara ekonomik, kaliteli ve kesintisiz temini için dağıtım şirketlerinin ileri teknoloji akıllı şebeke yatırımlarını belirlenen politikalar ve planlar doğrultusunda hayata geçirmeleri gerekmektedir. Günümüz ve geleceğin dağıtım şebekesi geçmişten çok farklıdır. Öncelikle önce dağıtık ve değişken üretim giderek yaygınlaşmaktadır. Yani rüzgar, güneş, jeotermal gibi yenilenebilir enerji kaynakları doğrudan dağıtım şebekesine bağlanmaktadır. Bunların üretimleri düzenli değil değişkendir. Ayrıca, kısa bir süre içinde kullanıcıların önemli bir bölümü hem üretici hem de tüketici haline geleceklerdir. Dağıtım şirketlerinden gerekli hallerde kritik olmayan tüketimleri azaltarak şebekedeki yükleri ve maliyetleri düşürmeleri beklenmektedir. Tüm bu teknik ve ticari kısıtlamalar şebekelerin yönetiminde ileri teknolojiyi zorunlu kılmaktadır. Akıllı Şebekeler bir anda oluşacak yapılar değildir,Üreticileri,Dağıtıcıları,Tedarikçileri ve Tüketicileri biraraya getiren uzun bir süreçten bahsedebiliriz. Kaynak: www.grid4eu.eu 

Akıllı şebeke politika ve uygulamaları uzun vadeli planlanmalıdır. Akıllı şebekelerin geliştirilmesi tüm paydaşların katılımında uzun vadeli planlama gerektirir. Bugün bir çok ülke akıllı şebeke uygulamalarına yönelik stratejilerini ve yol haritalarını oluşturmaktadır. Enerji Bakanlığımızın da bu yönde devam eden çalışmaları olduğunu biliyoruz ve bu çalışmalara ELDER olarak bugüne kadar olduğu gibi katkı vermeye hazırız. Bu politika ve yol haritaları özellikle bir sonraki başlıkta yer alan akıllı şebekelerin finansal boyutu açısından çok önemlidir. Yüksek yatırımları gerektiren akıllı şebeke uygulamalarında mal ve hizmetler ülkemiz üreticilerinden alınacak şekilde bir yol haritası oluşturulmalıdır.

Akıllı şebeke yatırımları ucuz değildir. Çin: Örnek projeler için halen 7,5 milyar dolar bir fon kullanılabilmekte olup 2009-2020 öngörülen yatırım bütçesi $ 100 Milyardır. Avrupa Birliği: 2011 yılında 281 örnek projeye 1,8 milyar€ harcanmış olup 2011-2035 asgari bütçe öngörüsü 480 milyar€’dur. ABD: Halen 4,5 milyar $ fon pilot projeler için tahsis edilmiş olup 20 yıl için yatırım bütçe tahmini 400 milyar$dır. Türkiye’nin 2023 yılına kadar asgari 15 milyar dolar kaynak ayırması beklenmelidir. İleri teknolojiye dayalı olmasından da kaynaklanan nedenler ile akıllı şebeke yatırımları yüksek bütçeler gerektirmektedir. Dünyanın en büyük 3 ekonomisinin bugüne kadar açıklanmış rakamlarını paylaşmak isterim. Çin: Örnek projeler için halen 7,5 milyar dolar bir fon kullanılabilmekte. 2009-2020 öngörülen yatırım bütçesi $ 100 Milyar. Avrupa Birliği: 2011 yılında 281 örnek projeye 1,8 milyar€ harcandı. 2011-2035 asgari bütçe öngörüsü 480 milyar€. ABD: Halen 4,5 milyar $ fon pilot projeler için tahsis edildi. 20 yıl için bütçe tahmini 400 milyar$. Türkiye’nin 2023 yılına kadar yaklaşık 15 milyar dolar tahsis etmesi beklenmelidir. 1 milyon km uzunluğundaki iletim ve dağıtım şebekesi ile 350 bin trafo düşüldüğünde bu rakam yüksek değildir.

Akıllı Sayaçlar Ülkemizde 2023 yılına kadar 45 milyon sayaç tesis edilmesi gerekecektir. Belirlenecek özelliklerine bağlı olarak bu sayaçlar için 3 ile 4,5 milyar TL arası yatırım yapılması gerekecektir. Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü başkanlığında ETKB, EPDK, TSE, TÜBİTAK, ELDER ve sayaç üreticilerinin katılımında bir komisyon sayaç teknik özelliklerini belirlemektedir. Teknik özellikler belirlenene kadar, 10 yıllık Damga süresi dolan sayaçların değişim tarihlerinin 2020 kadar ötelenmesi önemlidir. Akıllı sayaçlar akıllı şebekenin önemli bir unsurudur. Halen ülkemizde 34 milyon kullanıcı olduğunu ve kullanıcı sayısının yılda %3 büyüdüğünü düşünürsek 2023 yılına kadar yürürlükteki mevzuat gereği 45 milyon yeni sayaç sisteme girecektir. Bugün kullandığımız elektronik sayaçlar akıllı şebeke için yeterli değildir. Dolayısıyla sayaçların teknik özelliklerinin yeniden belirlenmesi gerekmektedir. Bu etkinliği de düzenleyen Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü başkanlığında ETKB, EPDK, TSE, TÜBİTAK, ELDER ve sayaç üreticilerinin katılımında bir komisyon sayaç teknik özelliklerini belirlemektedir. Sanayi Bakanlığına öncülükleri için teşekkür ederken damga süresi dolan sayaçlara ilişkin taleplerimizi de önemle vurgulamak isteriz.

ELDER Elektrik dağıtım sektörünün tamamını temsil eden bir sivil toplum örgütüdür. Serbest piyasanın oluşumuna etkin katılım ve katkı sağlamaktadır. Akıllı şebeke ile ilgili olarak uluslararası işbirlikleri geliştirmekte ve etkinlikler düzenlemektedir. Önceliğimiz politika ve yol haritası gibi makro yaklaşımlardan ziyade akıllı şebeke kapsamında başarılı projelerin öğrenilerek ülkemizde de hayata geçirilmesini sağlamaktır. Son olarak derneğimizden ve akıllı şebeke çalışmalarımızdan bahsetmek isterim. Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği elektrik dağıtım sektörünün tamamını temsil eden bir sivil toplum örgütüdür. Serbest piyasanın oluşumuna tüm süreçlere etkin katılım ve katkı sağlamaktadır. Akıllı şebeke ile ilgili olarak uluslararası organizasyonlar ile işbirlikleri geliştirmekte bu amaçla üyelikler tahsis etmekte ve etkinlikler düzenlemektedir. ELDER’in önceliği politika ve yol haritası gibi makro yaklaşımlardan ziyade akıllı şebeke kapsamında başarılı projelerin öğrenilerek ülkemizde de hayata geçirilmesini sağlamaktır.

Ülkemizde Bu Konuda Neler Yapılmaktadır Ülkemizde konuyla ilgili her kesim, Akıllı Şebekelerin, dünyadaki gelişmelerin, dışında olunamayacağını ve ülkemizin de bu sistemi geliştirip kullanması gerektiğinde ittifak halindedir. Şu anda birçok şirketimiz kendi çapında Akıllı Şebekenin unsurlarından olan Akıllı Sayaç yatırımları, Otomatik Sayaç Okuma Sistemi (OSOS), SCADA ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) gibi sistemleri kurmaya başlamışlardır.Bunlar dağıtım sektörü için güzel uygulamalar olup Akıllı Şebekeler için yeterli değildir.

AKILLI ŞEBEKE PLATFORMU Elektrik dağıtım şebekesinin iyileştirilmesi, şebekenin iletişim altyapısı ile donatılması, dağıtık üretim tesislerinin sisteme entegrasyonu, elektrikli araçlar vb açılardan özellikle önem taşıyan “akıllı şebeke” konusu EPDK ve Elektrik Dağıtım Şirketleri temsilcilerinin katılımıyla Meram EDAŞ’ın (MEDAŞ) evsahipliğinde Konya’da 1 Haziran 2012 de gerçekleştirilen toplantıda görüşülmüş olup toplantıda konuşulan konular ;

AKILLI ŞEBEKE PLATFORMU Akıllı Şebeke kavramının nasıl yorumlanacağı Akıllı Şebeke kapsamında gerçekleştirilecek teknolojik altyapı yatırımlarının merkezinde yer alabilecek teknolojilerin, uygulamaların neler olabileceği Bilgi güvenliği Kullanılabilecek iletişim altyapıları (Fiber, Wimax, RF, PLC, GSM, LTE) ve bu konuda karşılaşılan mevzuat sorunları Haberleşme ünitelerindeki standart eksikliği Akıllı Sayaçların standartlarının belirlenmesi olmuştur. 1.Akıllı Şebeke kavramının nasıl yorumlanacağı 2.Akıllı Şebeke kapsamında gerçekleştirilecek teknolojik altyapı yatırımlarının merkezinde yer alabilecek teknolojilerin, uygulamaların neler olabileceği 3.Bilgi güvenliği 4.Kullanılabilecek iletişim altyapıları (Fiber, Wimax, RF, PLC, GSM, LTE) ve bu konuda karşılaşılan mevzuat sorunları 5.Haberleşme ünitelerindeki standard eksikliği 6.Akıllı Sayaçların standartlarının belirlenmesi olmuştur.  

AKILLI ŞEBEKE PLATFORMU Toplantı sonrasında, EDAŞ’ların katılımıyla “Akıllı Şebeke Platformu” kurulmuştur. Bu platformun aktif hale getirilmesini ELDER olarak takip etmek gerekecektir.Ancak burada asıl karar verici Enerji Bakanlığımız ve EPDK olacaktır.Zira Akıllı Şebekeleri tesis etmek gerekiyor ama bu sistemlerin oldukça maliyetli olduğu da biliniyor.Bu maliyetler de  doğal olarak tarifeden karşılanacak olduğundan tarifeyi ne kadar etkileyeceği çalışmalarının ELDER ile birlikte yapılması ve AB nin yaptığı gibi 10 yıllık yol haritası çıkartılması gerekmektedir.  

SONUÇ OLARAK Akıllı şebekeleri tesis etmek ve onu uygulamak yalnızca dağıtım şirketlerinin tek başına yapacağı işler değildir. Bütün elektrik şebekesi teçhizatları üreten firmalarla, dağıtım şirketlerinin ve elektrik üretim firmalarının ortaklığında örnek bir dağıtım şebekesi uygulaması yapılması, üniversitelerin bu konuya eğilmesi                

SONUÇ OLARAK Haberleşme ve bilgi teknolojilerinin bu sistemle ilgili teknoloji geliştirmesi, kendi ürün ve projelerimizin geliştirilmesi ve elde edilen sonuçların her dağıtım şirketlerinde aynı standartta uygulanması gerekmektedir. Aksi halde ithal ürünlerin ve teknolojinin fiyatının düşmesini beklemek zorunda kalırız.                  

TEŞEKKÜR EDERİM