BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ 2008-2009EĞİTİM ÖĞRETİM YILI ORGANİK SENTEZ ÖDEVİ HAZIRLAYAN: *Lokman LİV *FEF / KİMYA 1.ÖĞRETİM *200610105035

Enolat Anyonlarının Aldehit ve Ketonlara Katılması ve Su Ayrılması ALDOL KONDENSASYONU Enolat Anyonlarının Aldehit ve Ketonlara Katılması ve Su Ayrılması

ENOLAT ANYONLARININ ALDEHİT VE KETONLARA KATILMASI Asetaldehit,seyreltik NaOH ile oda sıcaklığında (veya altında) tepkimeye sokulduğunda,3–Hidroksi bütanali oluşturan bir dimerleşme meydana gelir. 3-Hidroksibütanal hem aldehit hem de alkol olduğu için “ALDOL” ismi verilmiştir ve bu genel türdeki tepkimeler ALDOL KATILMALARI olarak adlandırılır.

ALDOL KATILMASI MEKANİZMASI Aldol katılması için olan mekanizma,karbonil bileşiklerini iki önemli özelliğini gösterir : Alfa hidrojenlerinin asitliği ve karbonil gruplarının nükleofilik katılmaya uğrama eğilimi.

Baz Katalizli Aldol Katılması Mekanizması

ALDOL KATILMASI MEKANİZMA DEVAMI

BAZI ÖRNEKLER:

Aldol Katılma Ürününden Su Ayrılması Eğer aldol içeren bazik karışım(3-Hidroksi bütanal)ısıtılırsa, su ayrılması meydana gelir ve 2-Bütenal (krotonaldehit) oluşur. Geri kalan alfa hidrojenlerinin asitliği nedeniyle ve ürünün,içerdiği konjuge ikili bağı tarafından kararlı kılınması nedeniyle su ayrılması(ayrılan grup hidroksit iyonu olsa bile) kolayca meydana gelir.

ALDOL KATILMA ÜRÜNÜNDEN SU AYRILMASI MEKANİZMASI

Bazı aldol tepkimelerinde su ayrılması o kadar kolay gerçekleşir ki ürün aldol halinde elde edilemez; yerine türevi olan “enal” (alken aldehit) elde edilir ve aldol katılması yerine bir ALDOL KONDENSASYONU meydana gelir. Bir kondensasyon tepkimesi,moleküllerin,su veya alkol gibi küçük bir molekülün moleküller arası ayrılmasıyla birbirine bağlandığı bir tepkimesidir.

BAZ KATALİZLİ BİR KONDENSASYON TEPKİMESİ

KETONLARIN ALDOL KATILMALARI Ketonlar da baz katalizli Aldol Katılmalarına uğrarlar fakat onlar için denge yeğlenmez. Bununla birlikte, tepkime , oluşan ürünün bazla temas etmeden uzaklaştırılmasına imkan veren özel bir cihaz içerisinde yapılarak bu karmaşıklığın üstesinden gelinebilir. Ürünün uzaklaştırılması dengeyi sağa çevirir ve birçok ketonun da başarılı aldol katılması vermesine imkan sağlar. Örneğin; aseton aşağıdaki gibi tepkime verir:

ASİT KATALİZLİ KONDENSASYON Genel olarak,asit katalizli aldol tepkimeleri başlangıçta oluşan aldol katılma ürününden su ayrılmasına neden olur.

DİMETİL KETON’UN ASİT KATALİZLİ ALDOL KONDENSASYONU MEKANİZMASINI İNCELERSEK;

Asit Katalizli Aldol Kondensasyonu Mekanizması

ÇAPRAZ ALDOL TEPKİMELERİ İki farklı karbonil bileşiği ile başlayan aldol tepkimesine ÇAPRAZ ALDOL TEPKİMESİ denir. Eğer her iki reaktant da alfa hidrojenleri içeriyorsa bu tepkimler karmaşık bir ürünler karşımı vereceğinden, sulu NaOH çözeltisi kullanılarak yapılan çapraz aldol kondensasyonunun sentetik önemi çok azdır.

Örneğin; eğer asetaldehit ve propanal kullanarak çapraz aldol katılması yapsaydık,en az 4 ürün elde ederdik.

UYGULAMALI ÇAPRAZ ALDOL TEPKİMELERİ NaOH gibi bir baz kullanılarak yapılan çapraz aldol tepkimeleri, reaktantlardan biri alfa hidrojeni içermediğinde ve bu yüzden enolat anyonu oluşturamadığı için kendi kendi kendine kondensasyona uğrayamadığında kullanışlıdır. Çapraz aldol tepkimeleri çoğu kez su ayrılması ile beraber yürür. Tepkime şartlarının seçimi ile zaman zaman, su ayrılmasının olup olmaması yönlendirilebilir.Fakat su ayrılması,uzatılmış bir konjuge sistemin oluşumuna yol açıyorsa özellikle kolaydır.

ÇAPRAZ ALDOL TEPKİMELERİ

ALDOL KONDENSASYONU (ÖNEMLi KISIMLAR) Enolat anyonları karbonil gruplarına nükleofil olarak eklenebilirler. Bu tür reaksiyonlar,yeni C-C bağının oluşmasına öncülük ederler. Sentetik organik kimyada son derece kullanışlıdırlar(reaktantların birinde alfa hidrojeni olmayan tepkimeler). Aldol tepkimeleri geri dönüşümlü olup bir denge reaksiyonundan ibarettir.

KAYNAKÇA www.fatih.edu.tr/~besat/Teaching/Kim355/Deney4.pdf www.organic-chemistry.org/namedreactions/aldol-condensation.shtm - 5k - Organik Kimya~GRAHAM SOLOMONS,CRAIG FRYHLE

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM…