Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı SALMONELLOSİS Dr.İbrahim ÇETİN Veteriner Hekim Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gemlik İlçe Müdürü

SALMONELLOSİS Salmonellosis,mide-barsak kanalının bakteriyel bir hastalığıdır. MORBİDİTE:++ MORTALİTE:+ ETYOLOJİ:Bakteriyel

SALMONELLOSİS Salmonella bakterisinin pek çok serotipi Salmonellosis’e neden olur.Bu bakteriler,gram negatif ve fakültatif anaerobturlar.Yani oksijenin varlığında da yokluğunda da yaşarlar.

SALMONELLOSİS Salmonellalar,insanların ve hayvanların barsak kanalında yaşarlar.2000’in üzerinde serotipi ayırt edilmiştir.ABD’de görülen en yaygın serotipleri;S.Enteritidis ve S.Typhimurium(tifoya neden olur)dur.

SALMONELLOSİS Non-typhoidal Salmonellosis’e, S.Enteritidis neden olur.Gıda zehirlenmesiyle ilişkilendirilen hastalıklara yol açar.Bu serotip ve diğerlerinin çoğu,enfekte olmuş hayvan veya insanların dışkısından bulaşır.

SALMONELLOSİS Bazı salmonella serotipleri,türe özeldir ve diğer türlere kolayca geçmez.Diğerleri ise türe özeldir ve türden türe geçerler.Bu türlere insanda dahildir.

KONAKÇILARI Salmonella,hem sıcakkanlı hemde soğukkanlı hayvanları barsak kanalında barınır. İnsanlarda,Salmonella organizması ile enfekte olmuş herhangi bir kişi bu hastalığa yakalanabilir.Fakat,en fazla,5 yaş altı çocukları,yaşlıları ve bağışıklık sistemi zayıf kişileri etkiler. Salmonella ile enfekte olmuş her kişi veya hayvan hasta olmaz.Salmonella taşıyıcıları sıkça sağlıklı görünür.

BULAŞMA Pek çok kişi,kontamine olmuş gıdaları (tavuk,çiğ yumurta,sığır eti,süt ,süt ürünleri ve sebzeler) yiyerek salmonella organizmaları ile enfekte olurlar. Kontamine olmuş toprakta yetişen çiğ yonca filizi de salmonella salgınına neden olmuştur.

BULAŞMA Herhangi bir hayvansal orijinli gıda,insanlarda bu enfeksiyonun potansiyel kaynağı olabilir. Salmonella,dışkıda,pastörize edilmemiş süt,kan ve vücud dokularında bulunabilir.

BULAŞMA Evcil hayvanlar,eğer enfekte hayvanlarla temas ederlerse,taşıma esnasında,fuarlarda ve müzayedelerde enfekte olabilirler.Yeni enfekte olmuş evcil hayvan,gideceği yere ve geri döndüğü yere enfeksiyonu taşır.Taşıdığı yerde,diğer hayvanlara ve kişilere enfeksiyon kaynağı olarak işlev yapar.

BULAŞMA Özellikle ishalli olan petler,salmonellayı dışkılarıyla bulaştırırlar. İnsanlara bulaşma,dışkı ile temastan sonra eller yıkanmazsa meydana gelir.

BULAŞMA Sürüngenler(yılanlar,iguanalar ve kaplumbağalar),genellikle salmonella saçarlar.İnsanlar,sağlıklı bile görünse ,herhangi bir sürüngeni ellediklerinde mutlaka ellerini yıkamalıdırlar. Kişiden kişiye bulaşma,eğer kişi lavobayı kullandıktan sonra ellerini yıkamaz ve sonra gıdayı ellerse meydana gelir.

BULAŞMA Çapraz bulaşma,daha önceden kontamine gıda için kullanılan yüzeyde kontamine olmamış gıda kullanılırsa meydana gelir. Sinekler,salmonellayı,ayakları vasıtasıyla kontamine olmuş gıdadan kontamine olmamışa seyahat ederken geçirebilirler.

Zayıf hijyen veya uygunsuz gıda hazırlama Enfekte hayvan Direk temas Dışkı,kan,dokular süt gıda su toprak Zayıf hijyen veya uygunsuz gıda hazırlama Zayıf hijyen veya uygunsuz el yıkama Pastörize olmamış süt ve süt ürünleri Kontamine toprakta yetişen gıda İnsan tüketimi İnsanda salmonellosis

HAYVANLARDA SALMONELLOSİS Hayvanlarda Salmonellosis,belirgin olabilir veya olmayabilir. Bazı hayvanlar,değişik aralıklarla Salmonella saçan taşıyıcılardır. Mikrop kapma,kısa süreli veya uzun süreli olabilir.

HAYVANLARDA SALMONELLOSİS Diğer bazı hayvanlar latent enfeksiyon geliştirebilirler.Bunlarda,Salmonella organizmaları,kan dolaşımına girer ve lenf yumrularına seyahat ederler.Oralarda uyku halinde kalırlar.Uykudaki mikroorganizmaları aktif yapan en yaygın sebep stresdir. Gastrointestinal yolun bir hastalığı olması nedeniyle,bazen kanlı olan ishal,gözlenen en yaygın klinik belirtidir.

HAYVANLARDA SALMONELLOSİS Ruminantlar: Salmonellosis,başlıca buzağıları etkiler ve stresle ilişkilidir ve yüksek ölüm oranı ile seyreder. Yetişkin sığırlarda etkilenebilirler.Klinik belirtiler,yüksek ateşle başlar.Bunu şiddetli ishal ve karın ağrısı takip eder.Yavru atma meydana gelebilir. Taşıyıcı hayvanlar,Salmonelllayı,dışkı ve süt yoluyla saçarlar.ABD’de Salmonellosis,koyun ve keçilerde yaygın değildir.

HAYVANLARDA SALMONELLOSİS Domuzlar: Domuzlar,Salmonelladan stres ile gelen nekrotik enteritis geliştirirler ve bu hastalıkta kanlı ishale yol açar. Genç domuzlarda,sütten kesim stresi ve aşılama,temiz olmayan çevre ile birlikte Salmonellosis’e neden olabilir. Kontamine domuz eti,insan için yaygın bir enfeksiyon kaynağıdır.

HAYVANLARDA SALMONELLOSİS Atlar: Atlarda Salmonellosis,kısraklarda geç dönemde yavru atmaya,taylarda artiritis’e ve tüm atlarda enteritis’e neden olabilir.ABD’de,atlar,insanlar için yaygın bir enfeksiyon kaynağı değildirler.

HAYVANLARDA SALMONELLOSİS Kediler ve köpekler: Kediler ve köpekler,taşıyıcı hayvanlar olabilirler veya salmonella enfeksiyonu ile klinik olarak hasta olabilirler. Köpekler,kedilerden daha sık olarak,salmonellosis’i insanlara bulaştırırlar.

HAYVANLARDA SALMONELLOSİS Kümes hayvanları: Tavuklar,hindiler ve ördekler,insan Salmonellosis’inin kaynaklarıdır. Çiğ yumurtalar da,salmonella kaynağı olabilirler. Kabuğun dışı,enfekte dışkı ile bulaşabilir ve içi de kabuk oluşmadan önce enfekte olabilir.

İNSANLARDA SALMONELLOSİS Salmonellaya maruz kalan herkes hasta olmaz.Hastalık meydana gelince,enfeksiyondan 12-72 saat sonra,muhtemelen kanlı ishal,karın krampları ve ateş ortaya çıkacaktır. Diğer klinik belirtiler;başağrısı,kusma ve kas ağrıları olabilir.Tedavi olmaksızın kişilerin çoğu bir hafta içinde iyileşecektir. Bazı kişilerin barsak hareketlerinin normale dönmesi aylar alabilir.

İNSANLARDA SALMONELLOSİS Bazı vakalarda,organizma kan dolaşımına girip vücuda yayılabilir ve organ hasarı ve bazen de ölüme neden olabilir. Görünüşte iyileşen çok az kişide Reiter sendromu gelişir.Bu sendrom,eklemleri,gözleri ve ürogenital kanalı etkiler.Bu sendrom,aylar ve yıllar boyunca sürebilir.

İNSANLARDA SALMONELLOSİS Genellikle dizleri,ayak bileklerini ve ayakları etkiler.Tendonların kemiğe bağlandığı noktalarda ağrı ve şişmeye neden olur.Ayrıca alt sırt eklemlerini de etkileyebilir.Göz konjunktivasının ve erkek ile dişi ürogenital sistem organlarının yangılanmasına neden olur. Salmonella,Reiter sendromu ile sonuçlanan tek organizma değildir.Chlamydia bu sendrom için en yaygın sebeptir.Fakat Shigella,yersinia ve campylobacter de neden olur.

TEŞHİS İnsanlarda salmonellosis,hasta kişilerin dışkısının kültüre edilmesini kapsayan laboratuar testleri aracılığı ile teşhis edilir.Serolojik testlerde kullanılır. Salmonellosis teşhis edilirse;tedavi gerekli olursa,kullanılacak antibiyotiği belirlemeye yardım etmek için hangi serotip olduğunu belirlemek için daha detaylı testler yapılır. Hayvanlarda teşhis,dışkı kültürü ve serolojik testleri baz alır.

TEDAVİ Genellikle,salmonellosis tedavisine gerek duyulmaz.İnsanların çoğu ve hayvanlar herhangi bir tıbbi müdahale olmaksızın iyileşeceklerdir. İshalli olanlar için,rehidrasyon (sıvı takviyesi) zorunludur.

TEDAVİ İnsanlar,antiishal ilaçları almamalıdırlar.Çünkü bunlar hastalığın iyileşmesini geciktirir.Antibiyotikler,şiddetli vakalarda zorunlu olabilir.Aşırı hasta insanlar ve hayvanlar hastaneye kaldırılmak zorunda kalınabilir.

ÖNLEM Salmonellosis’e karşı korunmak için aşı yoktur.Salmonella bakterisinin çok yaygın olmasından dolayı,fiilen tüm gıdaları bulaşmadan uzak tutmak imkansızdır. En iyi önlem,muhtemel maruz kalmayı kısıtlamaktır.Bu da gıda güvenliğinin basit kurallarını gözleyerek en iyi başarılabilir.Bu kurallar aşağıda sıralanmıştır. Elleri tuvaleti kullandıktan,bebek bezi değiştirdikten veya hayvanlarla temastan sonra ılık su ve sabunla iyice yıkayın.Gıdayı ellemeden önce ellerinizi daima yıkayın.

ÖNLEM En iyi önlem,muhtemel maruz kalmayı kısıtlamaktır.Bu da gıda güvenliğinin basit kurallarını gözleyerek en iyi başarılabilir.Bu kurallar aşağıda sıralanmıştır. Elleri tuvaleti kullandıktan,bebek bezi değiştirdikten veya hayvanlarla temastan sonra ılık su ve sabunla iyice yıkayın.Gıdayı ellemeden önce ellerinizi daima yıkayın.

ÖNLEM Ev hayvanlarını ve dışkılarını elledikten sonra ellerinizi iyice yıkayın.Çocuklarında ellerini iyice yıkadığından emin olun. Sürüngenleri,pet olarak tutmayın.Özellikle eğer evde küçük çocuk,yaşlı veya immün sistemi zayıf kişi varsa.Eğer sürüngenler evde varsa,onları elledikten sonra elleriniz iyice yıkayın.

ÖNLEM Tüm et,tavuk,sebze,süt ve süt ürünlerini bulaşık olarak gözönüne alın ve muayene edilmiş et ve yumurtaları satın alın.Çiğ veya az pişmiş yumurtaları içeren gıdaları yemeyin.

ÖNLEM Tüm sebze ve meyveleri yıkayın ve uygun biçimde saklayın. Etlerin suyunun diğer gıdaların üzerine damlamasını önlemek için etleri plastik poşetlere sarın. Gıdaları acilen buzdolabına koyun. Donmuş gıdaları buzdolabında çözdürün. Bulaşık gıdanın bulaşık olmayan gıda ile çapraz bulaşmasını önleyin.

ÖNLEM Pişmemiş veya çiğ et ve tavuk yemekten sakının.Tavukları,iç sıcaklıkları 170-180 F (77-82 C) olacak şekilde pişirin.Bu gıdaların uygun derecede piştiğini kontrol için et termometresi kullanın.

ÖNLEM İshal olan kişiler diğerlerine gıda hazırlamamalı ve servis yapmamalıdır. İshal olan kişiler halka açık havuzlarda ve göllerde yüzmemelidirler.

ÖNLEM Hayvanlarda önlem daha güçtür ve aşagıdaki tedbirleri içerir. Taşıyıcı hayvanlar,ayırt edilmeli ve sürüden elimine edilmelidir. Kontaminasyondan sakınmak için gıdanın elleçlenmesi kontrol edilmelidir.

ÖNLEM Enfeksiyon kaynağı olabileceği için,kemik,et ve balık unu içeren hayvan yemlerinden sakınılmalıdır. Birkaç serotip için mevcut aşı vardır.Fakat bunlar bütün zoonotik serotiplere karşı koruma sağlamaz.

TEŞEKKÜRLER…