BİLİŞSEL PSİKOLOJİ Ders 3: Bilişsel Psikolojiye Giriş Yrd. Doç. Dr. Şaziye Senem BAŞGÜL Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Hasan Kalyoncu Psikoloji Lisans 1. Sınıf, 2013-2014

Kurallar ve düşünceler Biliş Kendi içinde tutarlı Beden Zihin • Fiziksel dünya • Kanunlar ve nesneler • Beyin • Değişen fiziksel özellikler • Sürekli çalışır Psikolojik dünya Kurallar ve düşünceler Biliş Kendi içinde tutarlı Dinamik, çabucak değişebilir

DİKKAT Zihnin, aynı anda beliren nesne ya da düşüncelerden birini açık ve net olarak sahiplenmesidir. Odaklanma Konsantrasyon Bilinçlilik Bazı şeylerle daha etkili uğraşabilmek için diğerlerinden vazgeçmektir. Zihinsel çabanın duyusal veya zihinsel olaylara yoğunlaştırılmasıdır.

Dış uyaranların hepsi elenmez, gözlenir veya geri planda tutulur. İşitsel uyaranlar Opera izlmek Futbol maçı izlemek Faliyetin sadece bir kısmı ile ilgileniriz.Çünkü; Kanal kapasitesi bilgi işleme yeteneğimizi kısıtlar Hangi detayla ilgileneceğimiz konusunda kontrol yetkinliğimiz vardır. 3. Olayları algılamak için otomatik işlem yaparız Bilinçli eneyimlerimiz var Dikkat sistemi veri analizi beyinde diğer sitemlerden ayrı

Dikkat/5 Temel alan: İşlem kapasitesi ve seçici dikkat Kontrol Otomatik işlem Bilişsel nörobilim Bilinçlilik

İşlem kapasitesi ve seçici dikkat: Karanlık bir odaya fener tutarken ilgimizi çeken şeylerin üzerine ışık tutup diğerlerini karanlıkta bırakmamıza benzer. İng/ Fransızca tfarik levhaları örneği

İşitsel sinyaller “Gölgeleme” (Cherry) Konuşma hızı yavaşsa daha kolay algılarız ve tekrarlarız Hoparlör, kulaklık Kalabalık br parti Yaşamımız boyunca fonetik, harf eşlemeleri, söz dizilimi, tümce yapısı, ses motifleri ve dil bilgimiz kapsamında işitsel olarak anlarız. Çok tanıdık mesajlar kolay algılanır Işitsel ip uçları ile dikkat arttırılabilir İlgi alanı önemli

Seçici dikkat modelleri Filtre Modeli:Broadbent Belirli bir sinir hücresinde yolculuk eden mesajlar hangi sinir liflerini uyardıklarına veya oluşturdukları sinir tepkisine göre farklılaşabilir. Aynı anda beyne birkaç duyusal mesaj gelebilir, ancak fiziksel özelliklerine göre ayırt edilebilirler.

Zayıfalama modeli:Treisman İlgilenmediğimiz bir kanaldan 1/3 oranında duyuyoruz. Ör: Önemli bir toplantıda arkada çocuk fısıltıları, kendi çocuğumuzun sesini ayır debiliriz.

Görsel Dikkat İki farklı işlem: Başlangıç:Dikkat etme öncesi süreç Alan taranır Nesnelerin renk, boyut, yön, hareket gibi temel özelikleri belirlenir. 2. Nesnelerin farklı özellikleri korteksin farklı kısımlarına yerleşmiş olan “belirli özellik haritaları” na kodlanır.

Otomatik İşleme İnsanlar birkaç işle aynı anda uğraşırken çok sayıda uyaranla karşılaşırlar. Ör:Araba kullanmak Çabanın paylaştırılması Üzerinde çok çalışılan faliyetler otomatikleşir ve bunların yapılması, yeni öğrenilen faliyetlerin yapılmasından daha kolay olur.

Yeni tanıştığımız birinin ismi yüzü ile eşleşir Yeni tanıştığımız birinin ismi yüzü ile eşleşir. Görsel uyaranla tekrar karşılaşıldığında kişi, uyaranı öğrendiği yeri ve zamanı hatırlar ve hemen arkasından uygun tepkiyi verir. Uyaranla çok karşılaşınca hemen hatırlar. BU DÖNGÜ; GÖRSEL KODLAR VE İSİM KODLARI ARASINDA DOĞRUDAN BİR YOLUN OLUŞMASI İLE TEMSİL EDİLİR. SÜREÇ DİKKAT GEREKTİRİR. ZAMANLA TEKRAR ARTINCA DİKKAT GEREKTİRMEDEN HATIRLANIR.

BİLGİNİN OTOMATİK İŞLENMESİ OTOMATİK BİR SÜREÇ İSTEM DIŞI GERÇEKLEŞİR. Kırmızı, yeşil (okuma işlemi otomatiktir) OTOMATİK İŞLEMLER BİLİNÇ DIŞINDA GERÇEKLEŞİR. OTOMATİK İŞLEMLER ÇOK AZ DERECEDE BİLİNÇ KAYNAĞI KULLANIR VEYA HİÇ KULLANMAZLAR.

Bilgisayar kullanmak Dalmak Müzik aleti çalmak Araba kullanmak Konuşmak …. gibi karmaşık işlemler otomatikleşir.

Dikkat ve Beyin Temel alan: Prefrontal korteks

ÖRÜNTÜ TANIMA KISA SÜRELİ BELLEK İLE UZUN SÜRELİ BELLEK ARASINDA İLŞKİ ÖNEMLİ

Algı Teorileri Yapısal algı: İnsanlar uyaranları aktif olarak seçerek ve duyumları bellek ile birleştirerek algıları yapılandırırlar. Doğrudan algı: Çevremizden elde ettiğimiz doğrudan bilgi ile oluşur.

Görsel Örüntü Tanıma Görme: Elektromanyetik dalgaları algılama hareketi Öznel organizasyon: Fiziksel dünyada olmayan şeyleri görme eğilimimiz vardır İllüzyon Gestalt Teori: Bütün şekil parçaları anlamlarını bütündeki üyeliklerinden çıkarır. Syf: 133,135

Kanonik Bakış Açıları: Bir nesneyi en iyi temsil eden görünüş veya biçimi tekrar hatırlamaya çalıştığımızda aklımıza ilk gelen görüntülerdir. Aşağıdan yukarıya karşı yukarıdan aşağıya İşleme: Parçalardan tanımlamaya başlama/bütünden tanımalamaya başlama. Şablon eşleştirme: İçsel bir yapı duyusal uyaranlarla eşleştiği zaman nesne tanınır Syf: 141

Geon Teori: İnsan bilgi sistemi kompleks şekillere uygulanabilen sınırlı sayıda basit geometrik örneklere sahiptir. Geometirk ikonları temsil eden geonlar vardır. Syf: 144 Kolaylaştırma tekniği: İp ucu verme

Prototip Eşleme: Örüntülerin bir çeşit soyutlaması USB de depolanır ve bu soyutlamalar prototip görevi yapar. Daha sonra bir örüntü prototip kontrol edilir ve eğer benzerlik bulunursa örüntü tanınmış olur. Ör: Mersedes amblem farklı renk ve boyutta da olsa tanırız. Görsel bilginin soyutlanması: Bir prototip, bir örüntünün tıpkısı değil de sadece benzeri olsa bile onu tanımamızı sağlar.

BİLİNÇ Anıların, duyguların ve bedensel duyumların olduğu kadar görsel ve işitsel dış dünya olaylarının da farkında olmasını kapsayan bir süreçtir. 1. Çevresel uyaranların fark edilmesini içerir. Ör: kuşun sesi, diş ağrısı 2. Bir kimsenin kendi zihinsel olaylarına ait düşüncelerini kapsar Ör: kuşun adı, dişçinin telefon numarası

Bilinç kavramsal olarak kişinin çevresinde ve kendinde olan bitenin farkında olması ve bu anlamda bir “uyanıklık” durumudur Bilinçlilik durumu için uyanıklık dışında bir algı filtresi bulunması gerekir Uyaranlardan hangisine yanıt vereceğimizi o andaki gereksinimlerimiz belirler

Bilinç, “farkındalık” olduğu için, insanın kendisi ve çevresinden de haberdar olması halidir. Bilinç kapsamı içinde çeşitli düzeylerde farkında olma dereceleri vardır. Uyanıklık, uyku, rüya, hipnoz ve meditasyon insandaki bilinç durumlarıdır “Normal bilinç durumu”, bireyin kendi duyumlarının, uyarıcıların, kendi kararlarının, düşüncelerinin farkında olduğu bir uyanıklık durumudur.

Normal bilinç durumunda kişi; Dikkatli ve uyanıklık halindedir. Çevresindeki uyarıcıları algılayabilir. Onları bilgiye dönüştürebilir. Bireyin o anda kavrayabildiği duyum alanı, bilinç alanıdır; dikkatin en çok yoğunlaştığı, en iyi algılayabildiği konu ise bilinç odağıdır.

Duyularımıza ulaşan uyaranların hepsine dikkat etmeyiz Duyularımıza ulaşan uyaranların hepsine dikkat etmeyiz. Bilincimiz bazı uyaranlar üzerinde yoğunlaşır, bazılarını ise ihmal eder. • Bilincimiz seçicidir. Hayatta kalmak için önemli olaylar öncelik taşır. Karnımız açsa kendimizi çalışmaya vermekte zorlanırız. • Bilincin bir işlevi de eylemlerimizi planlamak, başlatmak ve yönlendirmektir. • Bilinçlilik süreci, süregiden davranışın sadece gözlenmesi değil, davranışın yönlendirilmesi ve denetlenmesini de içerir.

Açık ve örtük bellek: AÇIK BELLEK: Bilginin bilinçli hatırlanması. Ör: Sınavda bir soruyu cevaplamak. ÖRTÜK BELLEK: Önceden yaşadığımız bazı deneyimlerle ilgili olan bir performans değişikliği yolu ile ölçülen bellektir. Kolaylaştırma: Önceden deneyimi olma

Uyku ve Amnezi (Nörobilişsel çalışmalar): EEG kayıtları ile beyin dalgalarının 5 özelliği, Insanların uyanıklık ve dört uyku evresinin elektirksel faliyetini gösterilir ( Syf: 180). Alfa dalgaları:sakin durumda iken ölçülür (gözler kapalı ve uyanık iken) Birinci uyku evresi: ilk uykuya daldığımız andaki, en hafif evre. Uykulu olma halini gösteren kısa periyodlu teta faliyeti vardır. İkinci evre: Ritmik uyku dikenleri

Bilinçli ve Bilinçsiz Olaylar Açık biliş Yakın bellek Anlamlı uyarıcılar Dikkat edilen uyarım Asıl olaylar Bilinç ötesi uyarma Çaba isteyen süreçler Hatırlama Ulaşılabilir bilgi Uyanık olma,hayal etme Örtük biliş Uzun süreli bellek Rutin uyaranlar Dikkat edilmeyen uyarım Yan olaylar Bilinçaltı uyarma Otomatik süreçler Bilme Ulaşılamayan bilgi Derin uyku, koma

Üçüncü evre: İnce uzun eksenler şeklinde delta dalgaları görülür. Dördüncü evre: En derin uyku evresidir. Syf: 181 Amnezi: Hatırlamama

BİLİNCİN İŞLEVLERİ: Tanımsal ve bağlam–ortam işlevi Uyum ve öğrenme İşlevi Önem sırasına koyma ve erişim, kontrol işlevi Zihinsel ve fiziksel faliyetlerin oluşturulması ve kontrolü Karar verme ve yürütücü işlev Hata bulma ve düzeltme işlevi Yansıtıcı ve kendi izeleme işlevi Düzenleme ve esneklik arasında en iyi şekilde seçim yapma

Otomatik İşlemleme: İnsanlar birkaç işle uğraşırken çok sayıda uyaranla karşılaşırlar. Ancak gerekli olanı ayrıştırırlar. Bu otomatik bir işlemdir. Sayfa 110-111/ÖZET