VÜCUT SIVI KOMPARTMANLARI Uzm.Dr.Mustafa SARIKAYA

Vücut Sıvıları Toplam vücut sıvısı,vücut ağırlığının %50-80 ‘ini oluşturur Normal koşullarda vücut ağırlığının yaklaşık %60 ‘ı olarak kabul edilir Vücut yağ oranı ile bu oranlar ilişkilidir Vücut sıvısı içinde birçok organik ve anorganik madde erimiş ve yayılmış halde bulunur

Çeşitli dokulara ve yaşa göre su oranı Kan 83,0 Böbrek 82,7 Kalp 79,2 Akciğer 79,0 Dalak 75,8 Kas 75,7 Beyin 74,8 Deri 72,0 Karaciğer 68,3 Kemik 31,0 Yağ 10,0 Tüm vücut 62,0 Yaş Su % 15 günlük embriyo 92 30 günlük embriyo 80 Yenidoğan 77 9 günlük 76 14 günlük 73 3 aylık 66 10-18 yaş 59 18-40 yaş 61 40-60 yaş 55 60 yaş üstü 52

su (sıvı) dengesi Normal bir erişkin günde ortalama 2,5 lt sıvı alır: 1,3 lt içilen sıvılar 0,9 lt alınan katı gıdaların bileşimindeki sıvılar metabolik oksidasyonlar ile oluşan sıvılar Atılım: 1,5 lt idrarla deriden terleme akciğerlerden buharlaşma feçesin sıvı bileşimi

vücut sıvılarının dağılımı İntrasellüler sıvı; 2/3 Ekstrasellüler sıvı = iç ortam; 1/3 İntravasküler sıvı  Kan plazması Ekstravasküler sıvı interstisyel (intersellüler) sıvı transsellüler sıvı

Vücud ağırlığı 70 kg olan bir insanda total vücut suyu 40 lt. ise 25 lt  intraselüler 15 lt  extraselüler hacime aittir Kanın sıvı kısmı olan plazması  ekstraselüler bölüme Kanın şekilli elemanlarının (kan hücrelerinin) içindeki sıvı  intraselüler bölüme dahildir

Ekstraselüler sıvı kompartmanları İntravasküler sıvı (Plazma) : ~%3.5 İnterstisyel (intersellüler) sıvı : ~%10 Plazma ile hücreler arasında madde alışverişinin gerçekleştiği bölümdür Transsellüler sıvı : ~%1.5 Beyin-omurilik sıvısı, intraoküler sıvı, plevral, peritoneal, sinoviyal sıvılar ve sindirim sistemi salgıları tarafından oluşturulur

Sıvı hareketleri Plazma Starling Osmosis Kuvvetleri Interstisiyel Intraselüler Starling Kuvvetleri Osmosis Osmosis

Vücut sıvılarının iyon bileşimleri Konsantrasyon birimi : mEq/L Ekstraselüler Sıvı Intraselüler Sıvı Katyonlar Anyonlar Na+ 155 Cl 112 HCO3 24 Ca2+ Protein-- K+ 135 Fosfat ve Organik Anyonlar Mg2+

sıvıların bileşimi sodyumun çoğu ekstrasellüler sıvıdadır klor, bikarbonat, oksijen, glikoz ve yağ asitleri ile karbondioksit de ekstrasellüler sıvıda fazladır intrasellüler sıvıda ise proteinler ile potasyum, magnezyum ve fosfat ön plandadır

İyon Hücre içi Hücre dışı Na 19,0 155,0 K 136,0 5,0 Mg 5,5 2,2 Ca 0,0 Çeşitli iyonların hücre içi (eritrosit) ve hücre dışı konsantrasyonları (mMol/l) İyon Hücre içi Hücre dışı Na 19,0 155,0 K 136,0 5,0 Mg 5,5 2,2 Ca 0,0 Cl 78,0 112,0

Sıvıların Ölçümü Direkt ölçüm olanağı olmadığı için çeşitli dilüsyon-indikatör teknikleri kullanılır: Ölçüm yapılacak kompartmana bir madde verilerek, alınan örneklerde o maddenin konsantrasyonu ölçülür; V = Q / C V = kompartman hacmi Q = verilen madde miktarı C = kompartmandaki dağılım (konsantrasyon)

V = (Q – kaybolan madde miktarı) / C İdeal bir indikatör madde; organizma için zararsız olmalı, toksik olmamalı seçici olarak yalnız ölçülecek alana yayılmalı sıvı içinde kolayca eşit olarak dağılabilmeli farmakolojik bir etkisi veya aktivitesi olmamalı miktarı belli metodlarla kolayca tayin edilebilmeli Şayet verilen maddenin bir bölümü, dengeleme zamanı içerisinde, idrar ile atılır ya da diğer bir kompartmana geçerse; V = (Q – kaybolan madde miktarı) / C

TOTAL VÜCUT SUYU: antipirin, deuterium oxide, tritium oxide, üre Antipirin; yavaş metabolize olduğu, vücuttan çok geç atıldığı .. ve .. konsantrasyon tayini daha kolay olduğu için .. .. en ideal kabul edilir. EXTRASELLÜLER SIVI HACMİ: mannitol, inülin gibi büyük moleküllü şekerler ya da radyoaktif sülfat, klor, sodyum ve thiosülfat Polisakkaridler bazı bölgelere geçemezken, radyoaktif maddeler hücre içine de girebilir.

İNTRASELLÜLER SIVI HACMİ: yalnız hücre içine dağılan bir madde bilinmiyor ölçülen total vücut suyundan extrasellüler hacim çıkarılarak hesaplanabilir PLAZMA HACMİ: evans mavisi; damara verildikten sonra plazma albumine bağlanır ve kısa sürede tüm dolaşım sistemine yayılır İNTERSTİSYEL SIVI HACMİ: extrasellüler sıvı hacminden plazma hacmi çıkarılarak bulunabilir

sıvı dağılımını etkileyen faktörler ELEKTROLİTLER Vücutta en çok sodyum ve potasyum vardır. Extrasellüler sıvı hacmini en çok etkileyen iyon sodyumdur. BÜYÜK MOLEKÜLLÜ ORGANİK MADDELER Proteinler, lipidler; kapiller membranı aşamaz ve damar içinde kalır. Burada oluşturdukları osmotik çekim gücüne onkotik basınç denir. KÜÇÜK MOLEKÜLLÜ ORGANİK MADDELER Glikoz, üre, amino asitler; membranları kolay geçer ve suyun dağılımını çok etkilemezler.

Osmolalite - Osmolarite bir kompartmandaki toplam molekül miktarı OSMOLALİTE 1 kg suda erimiş molekül konsantrasyonu OSMOLARİTE 1 lt suda erimiş molekül (osmol) konsantrasyonu

Suyun özgül ağırlığından dolayı yaklaşık olarak ‘1 kg = 1 l’ olup, vücut sıvılarının osmolarite ile osmolalitesi de 300 mOsm/l olarak eşit kabul edilebilir. Extrasellüler sıvı osmolaritesinin %80’i sodyum, intrasellüler sıvı osmolaritesinin ise yaklaşık yarısı potasyum iyonları tarafından sağlanır.