DÜRTÜLER- GÜDÜLER ve DUYGULAR Derya Gülterler Uzman Klinik Psikolog
70 Yaşındaki Hacer teyze siyanür zehirlenmesinden ölür 70 Yaşındaki Hacer teyze siyanür zehirlenmesinden ölür. Öldüğü gece evde 4 kişi vardır. - Küçük kız kardeş Aynur, Hacer’in 40 yıl önce sevgilisini elinden aldığını hatırladığında hala bu durumdan etkilenmektedir. - Sık sık akşam yemeğine davet edilen kapı komşusu, Hacer’in köpeğinin menekşelerini yemesinden şikayetçidir. Bir kere daha çiğnerse onu fena yapacağını bağırırken herkes onu duymuştur. - Mirasın varisi olan yeğen fena halde borçludur. Hizmetçi sadece Hacer’in bildiği bir suç işlemiştir. Dördü de evin bodrumundaki fareleri öldürme amacıyla kullanılan fare zehirine kolaylıkla ulaşabilme olanağına sahiptir. (Morris, 1991) Know Yourself
GÜDÜLER VE DUYGULAR ÇERÇEVESİNDEN BAKARSAK… Aile açlık güdüsüyle yemeğe oturmuştur. Merak ve doğanın sesiyle güdülen köpek, komşunun menekşelerinin cazibesinden kurtulamamıştır. Komşu yalnız olduğundan veya arkadaş aradığından ziyarete gelmiştir. Hizmetçinin suçluluğu cinsel dürtülerini doyurma çabasından kaynaklanmaktadır. Hacer teyzenin ölümü, birarada bulunma gereksinimi duyan 4 şüpheliyi birbirine yakınlaştırmıştır. Kendilerini koruma dürtüsüyle, birbirlerinden şüphelenmelerine yol açmıştır. Know Yourself
Hedefe yönelik DAVRANIŞ UYARICI Bir ya da daha fazla GÜDÜ Bedensel bir gereksinim (açlık,susuzluk) Çevresel bir ipucu (bahçedeki menekşeler) Bir duygu (yalnızlık, suçluluk, öfke) Hedefe yönelik DAVRANIŞ Know Yourself
Güdüler biz farkında olsak da olmasak da gerçekleşir. Aynı güdü ya da duygu farklı kişilerin farklı şekilde davranmasına sebep olabilir. Aynı davranış farklı güdülerden besleniyor olabilir. Davranışa bakarak güdüler ve duygularla ilgili yorum yapmak çok ama çok zordur: 60 yaşında biri son model bir spor araba alıyorsa; Rahatlık? Yaşlanma kaygısı? Yoldaki en hızlı arabanın peşine düşmesine neden olan saldırganlığı? Know Yourself
GÜDÜLENMEYE AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER İçgüdü Açıklaması (20yy başları) : Belli bir türün tümüne özgü, doğuştan gelen özgül davranış örüntüleri - Somonların yumurtlama davranışı - Örümceklerin ağ örmesi Yaşantılarla öğrenilen davranışları Türe özgü olmayan davranışları açıklayamamaktadır. Davranışın nedenini göstermez. Betimleyicidir. Know Yourself 6
GÜDÜLENMEYE AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER Dürtü Kuramı (1920ler) : Organizma, yaşamını sürdürebilmesi için, yiyecek, su, hava, uyku gibi bazı temel maddelerden mahrum bırakılmışsa, ortaya çıkan bu duruma gereksinme adı verilir. Gereksinme hali organizmayı gergin bir duruma sokar ve organizma amaca ulaşmak için gerekli davranışlar yapmaya hazırlanır. Fizyolojik bir ihtiyacın neden olduğu rahatsızlık ve gerginlik durumuna dürtü adı verilir. Yani dürtü fizyolojik ihtiyacın psikolojik sonucudur. Know Yourself 7
GÜDÜLENMEYE AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER Özendirici Uyarıcı Kuramı : Çevredeki uyarıcıların dolaylı duygusal ya da fiziksel etkileri kişiyi davranışa güdüleyebilir. Optimal Düzeyde Uyarılma Kuramı: Kişi optimal bir düzeyde uyarılmayı arayabilir. Bu uyarılma düzeyinin altına düştüğünde ya da üzerine çıktığında sağlıklı optimuma ulaşabilmek için davranışa yönelebilir. Know Yourself 8
BİRİNCİL DÜRTÜLER İnsan dahil her hayvan türü için ortak olan ve öğrenmeye bağlı olmayan dürtülerdir. Biyolojik varlığın ve türün varlığının korunmasına yöneliktir. AÇLIK SUSUZLUK CİNSELLİK Know Yourself
UYARICI KAYNAKLI GÜDÜLER Birincil dürtüler gibi çoğu zaman öğrenilmemiş güdülerdir; ancak dış uyarıcılara daha fazla bağlıdırlar. Çevre hakkında bilgi edinmeye yöneliktir. ARAŞTIRMA VE MERAK KURCALAMA TEMAS ETME Know Yourself
ÖĞRENİLMİŞ GÜDÜLER Davranışımızı diğer güdüler kadar etkilerler. SALDIRGANLIK BAŞARI GÜÇ KAZANMA BİRARADA BULUNMA Know Yourself
GÜDÜLER HİYERARŞİSİ - MASLOW Know Yourself
Psiko-fizyolojik uyaranların oluşturduğu öznel duyum DUYGULAR Psiko-fizyolojik uyaranların oluşturduğu öznel duyum Bir öznel duyum aşağıdakiler ile etkileşim neticesinde yaşanır: çevresel uyaranların algılanması algılamalara sinirsel ve hormonal tepkiler bu durumu uyandıran koşulun adlandırılması durumun dışarıya sergilenmesi-ifade edilmesi Know Yourself 13
DUYGULAR Kişinin yaşama kabiliyetini belirler Eylem için bizi hazırlar Davranışımızı şekillendirir Sosyal etkileşimi düzenlerler Sözsüz iletişimi kolaylaştırırlar Yaşantıya değer katarak yaşamaya değer kılarlar Çevremize esnek yanıt vermemize olanak sağlarlar (iyiye yaklaşma, kötüden kaçınma-uzaklaşma) Know Yourself 14
DUYGULAR Bireylerin durumları yorumlayış biçimleri duygu ve davranışlarını etkiler. Üç arkadaş maça gidecek Yağmur başladı, şimşekler çakıyor Ahmet: Maça kesin gitmem gerek. Tam sırasıydı,çok öfkeliyim Burhan:Şimşek çakıyor. Yıldırım düşebilir. Kapalı bir yere mi girsek? Cengiz: Yağmuru çok severim. Biraz ıslanmak romantiktir. Şimşekler beni hep heyecanlandırdı. Know Yourself 15
DUYGULAR Know Yourself Plutchik (1980) duygu çemberi 16 http://duygubuga.blogspot.com/2012/05/plutchikin-duygu-cemberi.html Know Yourself 16
DUYGULARIN İFADESİ Sözel İletişim Sözel Olmayan İletişim Davranışlar En az bilgi verir Çok fazla değişken sebebiyle yanıltıcıdır Sözel Olmayan İletişim Yüz ifadesi Beden duruşu Fiziksel tepkiler (kalp atışı, tüylerin ürpermesi, titreme...) Davranışlar Sözel ve sözel olmayan iletişimin bütünü İkisinin ayrı ayrı verdiği bilgiden daha farklı ve fazladır Know Yourself 17
DUYGULAR Know Yourself Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie To Me dizisinden görüntüler http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/ Know Yourself 18
DUYGULAR Know Yourself Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie To Me dizisinden görüntüler http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/ Know Yourself 19
DUYGULAR Know Yourself Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie To Me dizisinden görüntüler http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/ Know Yourself 20
DUYGULAR Know Yourself Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie To Me dizisinden görüntüler http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/ Know Yourself 21
DUYGULAR Know Yourself Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie To Me dizisinden görüntüler http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/ Know Yourself 22
DUYGULAR Know Yourself Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie To Me dizisinden görüntüler http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/ Know Yourself 23
DUYGULAR Know Yourself Dr. Paul Ekman’ın çalışmalarından esinlenerek yapılan Lie To Me dizisinden görüntüler http://hakanmenguc.org/bana-yalan-soyle-lie-to-me/ Know Yourself 24