Monopolde Üretim ve Fiyatlandırma

Monopol (Monopoly) Tek bir firmanın yakın ikamesi bulunmayan bir mal ürettiği-sattığı piyasa türüne, saf monopol (pure monopoly) veya monopol denir. Diğer firmaların piyasaya girmeleri mümkün değil, Fiyat rekabeti yok

Monopolün Kaynakları: Giriş Engelleri Yakın ikamesi olmayan hammaddelerin kontrolü (2. Dünya Savaşı sırasında Amerikan Alüminyum Şirketi) Ölçek ekonomileri Doğal monopol Teknolojik giriş engelleri Patentler, hükümet lisansları ve imtiyazları, hukuki giriş engelleri

Monopolde Talep ve Ortalama Hasılat D=AR e = 1 e > 1 e < 1 Miktar Fiyat D  Tam rekabette firmanın üretim düzeyinden bağımsız olan piyasa fiyatının, monopolde üretim düzeyine bağlı olarak değişmesi, monopolcünün rekabetçi firmanın tersine fiyat kabul edici değil de, fiyat belirleyici (price maker) konumunda olması demektir.

Monopolde toplam hasılat Birim Esnek Esnek Katı Miktar Fiyat  Miktar Toplam Gelir (+)TR< (-)TR (+)TR > (-)TR See section 4-2 and Figure 4-4 in the main text. 5

Monopolde marjinal hasılat Monopolcü tam rekabetçi firma gibi veri piyasa fiyatı üzerinden daha fazla mal satamaz. Negatif eğimli piyasa talep eğrisi ile karşı karşıya olan monopolcü, ancak ürettiği malın fiyatını düşürmek suretiyle daha fazla mal satabilir. Bu nedenle bu piyasada MR < P durumu gerçekleşir. Şekil 12.4, s.277

Monopolde kısa dönem denge Aşırı kâr, şekil 12.5, s. 278 Normal kâr, şekil 12.6, s.279 Zarar, şekil 12.7, s.280

Monopolcünün kapatma koşulu Şekil 12.8, s.281 Monopolcünün MR = SRMC koşulunun sağlandığı üretim düzeyinde dengede olabilmesi (kârını maksimize edebilmesi) için, fiyatın ortalama değişken maliyetten küçük olmaması gerekir.

Monopolde arz eğrisinin olmaması Tam rekabetçi firmanın arz eğrisi türetilirken izlenen mantık yürütme monopolde geçerli değildir. Monopolde MR’yi belirleyen iki unsur vardır. Fiyat Talep esnekliği MR=SRMC koşulunu sağlayan denge üretim düzeyi, fiyata, talep esnekliğine ve marjinal maliyete bağlı olarak veya marjinal maliyet veri iken, hem fiyata hem de talebin fiyat esnekliğine bağlı olarak değişir. Monopolcünün aynı fiyattan farklı talep koşullarında farklı miktarlarda mal üreteceği ve dolayısıyla da monopolde tam rekabettekinin tersine fiyat ile üretim düzeyi arasında fonksiyonel bir ilişki kurulabileceği bir durum yoktur.

Monopolde uzun dönem dengesi Şekil 12.11, s.284

Monopolün sosyal maliyeti Monopolün etkinsizliği, Şekil 12.12, s.285 Monopolün dara kaybı, Şekil 12.13, s.286 Monopolün gelir dağılımı üzerindeki etkisi?

Monopolün etkinsizliği, Şekil 12.12, s.285

Monopolün dara kaybı, Şekil 12.13, s.286

Fiyat farklılaştırması Monopolcü belli koşulların varlığında, ürettiği malın farklı birimlerini farklı fiyatlardan satabilir. Monopolcünün ürettiği malın farklı birimlerini farklı fiyatlardan satmasına fiyat farklılaştırması (price discrimination) denir. Amaç; daha fazla kâr arzusudur.

1., 2. ve 3. derece fiyat farklılaştırması Monopolcünün her tüketiciye farklı fiyat uygulamasına birinci derece, Satın alınan mal miktarı değiştikçe farklı fiyat uygulamasına ikinci derece, Her alt piyasadaki tüketici grubuna farklı fiyat uygulamasına üçüncü derece fiyat farklılaştırması denir. Geçişli-bölümlü piyasa?

Monopolcü Rekabette Üretim ve Fiyatlandırma

Monopolcü rekabetin koşulları Çok sayıda alıcının ve satıcının olması, Piyasaya giriş-çıkışın serbest olması (hukuki engellerin olmaması, patent, lisans gibi), Karar birimlerinin tam bilgiye sahip olması, Faktör akışkanlığı Farklılaştırılmış (çok benzer, yakın ikame) mallar olması

Monopolcü rekabette talep ve hasılat Şekil 13.1, s.297

Şekil 13.3, s. 299

Monopolcü rekabet piyasasında firma dengesi Aşırı kapasite? Optimum tesis büyüklüğü-minimum etkin ölçek?

Şekil 13.5, s. 302

Oligopolde Üretim ve Fiyatlandırma

Oligopolün tanımı ve türleri Az sayıda firmanın olduğu piyasa yapısıdır. Endüstriye giriş-çıkış zor Yüksek giriş engelleri var Firmaların karşılıklı bağımlılığı söz konusu

Az sayıda firma tarafından homojen bir malın üretildiği-satıldığı piyasa yapısına saf oligopol, (Alüminyum, bakır, çimento ve ham petrol üretimi gibi) Farklılaştırılmış bir malın üretildiği-satıldığı piyasa yapısına ise farklılaştırılmış oligopol denir. (Otomobil, televizyon, diş macunu üretimi gibi)

Anlaşmasız-anlaşmalı oligopol Bir grup firmanın fiyat-üretim rekabetini önlemek amacıyla işbirliği yapmalarına anlaşma-muvazaa (collusion) denir. Oligopol piyasasındaki firmaların fiyat-üretim konusunda işbirliği yapmadıkları duruma anlaşmasız oligopol (noncollusive oligopoly), firmaların fiyat-üretim konusunda işbirliği yaptıkları duruma anlaşmalı oligopol (collusive oligopoly) denir.

Anlaşmalı oligopol: Kartel Bir grup firmanın fiyat-üretim konusunda açık bir biçimde anlaştıkları duruma kartel/tröst denir. Endüstride tek firma varmış gibi hareket ederler.

Oligopolde potansiyel rekabet Fiyat, reklam savaşları Otomotiv piyasası

Tam Rekabet Monopolcü Rekabet Oligopol Tam Monopol   Tam Rekabet Monopolcü Rekabet Oligopol Tam Monopol Firma sayısı Çok sayıda Çok Birbirini etkileyecek kadar az Bir tane Ürün tipi (homojen/heterojen) Homojen Heterojen Homojen ya da heterojen İkamesi güç tek ürün Piyasa gücü (Fiyatları kontrol edebilme) Fiyatı kabul edici Fiyatı sınırlı bir şekilde kontrol eder. Rakibi tepki gösterdiğinden dilediği gibi fiyatları kontrol edemez. Büyük ölçüde Piyasaya giriş engeli Hiç engel yok Giriş kolay Giriş nispeten engellenmiş Giriş tamamen engellenmiş Fiyat dışı rekabet Yok Reklam, marka gibi nedenlere dayalı olarak fiyat dışı rekabet var. Ürün farklılaştırmasına dayalı olarak var. Rakip yok ancak reklamla piyasayı etkilemeye çalışılması söz konusu CR %40’dan küçük %40’dan büyük %100 HHI 1000’den küçük 1000-1800 1800’den büyük 10.000 Örnek Tarımsal ürünler Perakende ticaret, kuaför, salçalar, şampuanlar, çikletler Demir-çelik, otomobil, çimento Mahalli piyasadaki tek satıcılar Beygaz