ISININ YAYILMA YOLLARI İ L E T İ M T A Ş I M ISININ YAYILMA YOLLARI I Ş I M A

KATILARDA ISININ YAYILMASI Katılarda ısı iletim yolu ile yayılır.Katıların molekülleri yer değiştirmediği için moleküller ısıyı dalga halinde her yöne iletir.Maçlardaki Meksika Dalgası gibi değil mi? Her katı maddenin iletkenliği farklıdır.İletkenlik maddenin cinsine bağlıdır.Metaller ısıyı iyi iletirken cam  plastik  tahta gibi katılar ısıyı iyi iletmez.Isıyı iyi iletmeyen maddelere yalıtkan madde denir.

SIVILARDA ISININ YAYILMASI Sıvılarda ısının yayılması moleküllerin hareketi ile olur.Bu şekilde olan ısı yayılmasına taşıma ya da konveksiyon denir.Sıvılarda moleküller birbirine bağlı olmadığı için  ısı aldıkça hareket enerjileri artar.Isınan maddenin hacmi de artar.Öz kütlesi azalır.Öz kütlesi azalınca yukarı doğru yükselir.Yukarıda olan moleküller de aşağı doğru iner.İşte bu hareketle ısı bir yerden bir yere taşınmış olur.Tenceredeki suyun ısınması  sobaların odayı ısıtması konveksiyon yolu ile olur.

GAZLARDA ISININ YAYILMASI Gazlarda ısının yayılması ya taşıma(konveksiyon) ya da ışıma (radyasyon) yolu ile olur. Işıma yolu ile olan yayılmada ısınan maddelerin sıcaklığı artar.Sıcaklık artması maddenin rengine ve yüzeyinin durumuna göre değişir.Mat ve koyu renkli olan cisimler ısıyı emer  parlak ve açık renkli olan cisimler ise ısıyı yansıtır. Bu yüzden kışın koyu renk  yazın açık renk giysiler giyeriz. Güneş Dünya'yı ışıma yolu ile ısıtır.Güneş ile Dünya arasında uzay boşluğu vardır.Güneş'in kızılötesi ışınları boşlukta yayılabilir.Gece yeryüzünün soğumasının nedeni Dünya'dan uzaya bu görünmeyen ışınların yayılmasıdır. Ayrıca elektrikli ısıtıcılarda ısı  ışıma yolu ile yayılır. Termosların çalışması da ışıma ile ilgilidir.Termosun iç yüzeyi parlaktır.Bu durum termos içindeki sıcak sıvının enerjisinin iç yüzeyden dış yüzeye doğru hareketini engeller.Sıcak sıvının ısısı iç yüzeye çarpar ve geri döner.Bu olay sürekli devam eder.Termosun yapısı yalıtımla da ilgilidir.İç yüzey ile dış yüzey arasında boşluk bırakılır.  ya da ısıyı iletmeyen yalıtım malzemesi ile doldurulur.

Maddeler iletim  ışıma ya da konveksiyon yolu ile çevreden ısı alır ya da ısı verirler.Bu alışverişin olması için maddenin sıcaklığının diğer maddenin sıcaklığından farklı olması gerekir. Sıcaklıkları eşit olan maddeler arasında ısı alışverişi olmaz. UYARI: Isının iletim ve konveksiyon yolu ile yayılması için maddeye ihtiyaç vardır.Ama ışıma yolu ile yayılması için herhangi bir madde gerekmez. Maddenin ısı alarak hacminin artmasına GENLEŞME denir.Isı vererek hacminin azalmasına ise BÜZÜLME denir.  Isınan maddelerin hacmi  boyu ve yüzeyi artar.Genleşme maddenin cinsine bağlıdır.Genleşme en çok gazlarda  sonra sıvılarda ve en az da katılarda olur. Köprülerin bağlantı yerleri  demiryolu rayları ve elektrik telleri döşenirken genleşme payı düşünülür. Eğer genleşme payı bırakılmazsa eğrilmeler  bükülmeler hatta kopmalar olabilir. Isı alan bir maddede; - Sıcaklık yükselmesi - Genleşme - Hal değişimi - Kimyasal değişim görülür.