Week 1 Yönetim Bilişim Sistemleri Dr. Alper Özpınar

İÇERİK  Temel Kavramlar  Bilişim Sistemleri, Sistem ve Organizasyonlar  Bilişim Sistemlerinin Ekonomik Yüzü  Bilişim Sistemlerinin Organizasyonel Tarafı  Bilişim Sistemlerinin Stratejik Rolü  Bilgi Sistemleri ve Kuruluşlar  Bilgi Yönetimi ve Karar Verme  Bilişim Sistemlerinin Teknolojik Tarafı  Bilgisayarlar ve Veri İşleme  Bilgi Sistemleri Yazılımları

İÇERİK  Veri Kaynaklarının Yönetimi  Bilgi Sistemlerinin Oluşturulması  Organizasyon Altyapısının Bilgi Sistemlerini Göre Revize Edilmesi  Alternatif Sistem Geliştirme Metodları  Kalite Güvence  Sistem Hataları ve Uygulama Teknikleri  Yönetimsel ve Organizasyonel Destek Sistemleri  Bilgi ve Tecrübe Sistemleri  Yönetimsel Karar Verme Süresini Destekleme  Yapay Zeka

İÇERİK  Uygulama: MS Access veya Benzeri  Veritabanı Tasarımı  SQL  Tablolar  Sorgular  Kullanıcı Arayüz Tasarımı  Formlar  Raporlar  Otomasyon ve Makrolar

İNSANLIK ve TEKNOLOJİ Early CivilizationsB.C AntiquityB.C A.D. 200 Late Antiquity and Early Middle AgesA.D the High Middle AgesA.D Late Middle AgesA.D RenaissanceA.D Era of European DiscoveryA.D Era of ReformationA.D Wars of ReligionA.D Absolutism and EnlightenmentA.D The Age of RevolutionsA.D

İNSANLIK ve TEKNOLOJİ Restauration and the Rise of NationalismA.D High ImperialismA.D World War IA.D /23 The World between the WarsA.D. 1918/ World War IIA.D Post World War IIA.D The Early Cold WarA.D The Late Cold War A.D New WorldA.D – 2000 Now & Future future

DÜNYA EKONOMİSİ High Imperialism World War I /23 The World between the Wars 1918/ World War II Post World War II Endüstri DevrimiSavaş EkonomisiSiyasi KonularSavaş EkonomisiSiyasi Konular Talep >>> ArzTalep >> Arz The Early Cold War The Late Cold War New World Günümüz Teknoloji YarışıYeni İş YapısıGloballeşme Talep >> ArzTalep = ArzTalep < ArzTalep <<< Arz

 Computers in the future may weigh no more than 1.5 tons."-- Popular Mechanics, forecasting the relentless march of science,  Gelecekteki bilgisayarların 1.5 tondan daha fazla olmasını beklemiyoruz. Popüler Mekanik Dergisi 1949

 --- "I have traveled the length and breadth of this country and talked with the best people, and I can assure you that data processing is a fad that won't last out the year." -- The editor in charge of business books for Prentice Hall, 1957.

Eski Ekonomi Sermaye Yükselir ve Büyür  Üreticiler bölgesel veya ülke içindeki pazara hakimler, komşu ülkeler ile bile ticaret sınırlı  Rekabet fiyat ve kalite üzerinde  Ürün geliştirme, ürün piyasaya çıktıktan sonra da devam etmekte  Ürünlerin uzun market ömrü var  Ürün geliştirme ard arda eylemleri içeriyor

Yeni Ekonomik Şartlar Bilgi Yükselir ve Büyür  Rekabet  Dünya Piyasalarında  Global markette yönetim ve kontrol  Global çalışma grupları ve teslimat  Ürün ve Servisler  Kompleks ve Değişken  Kısa Market Ömrü  Ürün geliştirme ve destek disiplinlerarası ve paralel

Yeni Ekonomik Şartlar  Rekabetçi Piyasanın Özellikleri  Ürün ve Servis tasarımında mükemmeliyetçilik  Yenilikçilik ve Yaratıcılık  Müşteri taleplerine duyarlı ve esnek  Yüksek Kalite  Yeni ürün geliştirme ve piyasaya girme süresi  Çalışanların sınırlı bilgi birikimi, kurumsallaşma  Yöneticilik

Yeni Ekonomik Şartlar  Ürün ve Servisler  Belirsiz ve bulanık şartlar altında çalışmaya uygun  Esnek ağ üretim metodu  Dağıtılmış ve Dış Destekli  Tüm disiplinler ve departmanlar paralel olarak çalışmakta  Düşük kapasite yüksek esneklikli üretim  Ucuz  Hızlı  Dayanıklı ve Güvenilir  Uzun ömürlü

Yeni Ekonomik Şartlar  Kurumsallaşmanın Altyapısı  Yatay ve düzlemsel  Merkezi olmayan  Esnek  Lokasyon bağımsız  Düşük iletişim ve ulaşım maliyetleri  Yetkili  Ekip ve grup çalışması

Yeni Ekonomik Şartlar  İşi Yönetmenin Yeni Yolları  SCM (Tedarik Zincir Yönetimi )  MRP ( Üretim Kaynak Planlaması)  MIS ( Yönetim Bilişim Sistemleri )  ERP (Kurumsal Kaynak Planlaması )  CRM (Müşteri İlişkileri Yönetimi ) ...

Bilişim Teknolojisi ve Organizasyonlar Global Ağlar : Uluslar arası dağılmış iş gücünün bölgeden bağımsız olarak çalışabildiği, global koordinasyon ve uyumun olduğu, işlem ve koordinasyon maliyetlerinin düştüğü ağlar Kurumsal Ağlar : Ekip ve işbirliği : yapılacak işler bölgeler için koordine edilebilir, en yaygın süreç en etkin grup haline gelir. Yönetimsel (acenta maliyetleri) düşer. İş yapma şekli değişir.

Bilişim Teknolojisi ve Organizasyonlar Dağıtılmış Çalışma: Yetkilendirme. Bireyler ve çalışma grupları bilgi ve birikime sahipler. İş süreçleri yenilenmekte ve verimlilik düzeyleri artırılmakta. Yönetim giderleri düşmekte. Hiyerarşi ve merkezi yönetimde azalma. Mobil Çalışma: Sanal organizasyonlar, işler artık coğrafi bölgeden bağımsız. Bilgi ve tecrübe artık istenildiği anda istenildiği yere naklediliyor. Mobilite esneklik getirince, emlak iş dünyası için daha az önemli hale geliyor. (Turkcell Çağrı Merkezi)

Bilişim Teknolojisi ve Organizasyonlar Grafiksel Kullanıcı Arayüzleri : Erişilebilirlik : organizasyon içinde herkes, hatta kıdemli yöneticiler direkt bilgi ve veriye ulaşabiliyor, iş süreçleri otomatik olarak çalışmakta. Organizasyon içi işler kağıttan dijital resimlere ve elektronik bilgiye döndüğü için maliyetler azalıyor.

Bilişim Sistemleri Sistem : Bir grup veya kendi içinde ilişkili, bağımsız veya etkileşen elemanlarda oluşan parça, olay, konu vb Açık Sistemler : etrafındaki sistemler ile alış-verişi olan, sınırları kapalı olmayan sistemlerdir Kapalı Sistemler : etrafındaki sistemler ile alış-verişi olmayan, sınırları kesin olarak belli ve kapalı olan sistemlerdir

Bilişim Sistemleri Bilgi sistemleri: Kendi içinde ilişkili bileşenlerin birlikte çalışarak veri toplaması bunları işlemesi, saklaması ve karar destek sistemlerine göndermesi, koordinasyon ve kontrolü, analiz ve görselleştiği sistemlerdir. Bilgi : Verinin anlamlı ve kullanışlı hale gelen haline bilgi denir. Veri: yeniden başvurulabilecek şeylerdir. Veri sayılar, rakamlar, sözcükler, metinler, resimler, olaylar vb biçimde temsil edilen gerçeklerdir. Verinin belli bir amacı, hızı, sıklığı, türü, maliyeti, yoğunluğu, vb özellikleri vardır

Bilişim Sistemleri  Bilginin özellikleri: İlgili: Alınacak kararlarla olan ilgisi. Doğru ve kesin: Etkin bir kararı destekleyecek kadar doğru ve kesin. Zamanlı: Gerek duyulduğunda. Tam: Gereken bütün kapsama ve ayrıntıya sahip. Hacim: İstenilen şekilde özetlenmiş.

Bilişim Sistemleri Girdi: Ham verilerin alınması İşlem: Ham verilerin işlenerek daha anlamlı hale gelmesi Çıktı: İşlenen verilerin uygun bir şekilde dağıtılması Geribesleme: Organizasyonun uygun bireylerine geri dönen ve onların girdiyi değerlendirme veya düzeltmeleri

Bilişim Sistemleri Environment Organization InputOutput Processing Feedback CustomersSuppliers Competitors Regulatory Agencies Stockholders

Bilgi Sistemleri Management Technology Organizations Bilgi Sistemleri

Bilgi Sistemleri MIS Management Information Sciences Computer Science Operations Research Sociology Political Science Psychology Management Science Technical Approach Behavioral Approach

Teknik Yaklaşım  Bilgisayar Bilimi hesaplanabilirlik, hesaplama, etkili veri saklama ve erişim üzerinde yoğunlaşır  Yönetim Bilimi karar verme ve yönetim uygulamaları üzerine model geliştirme ile ilgilenir  Yöneylem Araştırmacılar seçilen parametrelerin matematiksel teknikler ile ulaşım, stok kontrolü ve aktarım giderleri gibi konular üzerinde dururlar.

Sosyal Yaklaşım  Toplumbilimciler, bilişim sistemlerinin gruplar, organizasyon ve toplum üzerindeki etkilerine yoğunlaşırlar  Siyaset bilimi, bilişim sistemlerinin siyasi etkilerini incelerler  Psikoloji ise bireylerin, bilişim sistemlerine bakışını, tepkilerini ve insana özgü mantıklı düşünmeyi incelerler

BİLGİSAYAR NEDİR?  mantıksal ve aritmetiksel işlemler  işlemlerin sonucunu saklama  saklanan bilgilere ulaşılma

Bilgisayarın Genel Yapısı Giriş Birimleri M.İ.B. Çıkış Birimleri Bellek

Bilgisayarın Bileşenleri  Donanım: Bilgisayarların fiziksel kısımlarına donanım denilmektedir.  Yazılım: Donanımı kullanmak için gerekli programlardır.

Yazılım  Sistem Yazılımları:Bilgisayarı yöneten, denetleyen, kontrol eden yazılımlardır. Örnek=Windows  Uygulama Yazılımları:Kullanıcının özel gereksinimlerini karşıladığı yazılımlardır. Örnek:Office

BİLGİSAYARIN TARİHÇESİ

ABAKÜS

 M.Ö 1000, 4000 ya da 2600 yıllarında Çinliler tarafından kullanıldığı kabul edilmiştir.  Günümüzde ilk öğretimde sayı saymayı ve basit matematiksel işlemleri öğrenmek içinde kullanılan bu aygıt teller üzerine dizili boncuklardan meydana gelmektedir.  Bilişim teknolojisinin demode olmayan ve günümüzde hala kullanılan ilk örneklerindendir.

SÜRGÜLÜ CETVEL

 1621 yılında rahip ve matematikçi William Oughtred tarafından icat edilmiştir.  Bu aygıtın üzerinde hareket ettirilebilir bir parça bulunuyordu ve sağa sola hareket ettirdikçe sabit bir büyüklükten çıkarma ve ekleme yapılabiliyordu.

PASCALLINE

 Hesap makinesi sayılabilecek ilk ciddi icat Fransız matematikçi Blaise Pascal tarafından geliştirilmiştir.  1642 yılında Pascalline adli hesap makinesini icat etmiştir.  toplama ve çıkarma işlemleri (elde ve ödünç alma)

LEIBNIZ ÇARKI

 Alman matematikçisi olan Gottfried Wilhelm Leibniz, 1671( ) yılında Leibniz Çarkı adli aygıtı icat etti.  Bu aygıt; toplama ve çıkarma işlemlerinin yani sıra bölme, çarpma ve karekök alma işlemlerini de yapabiliyordu.

DOKUMA TEZGAHI

 1801’DE Joseph Maria Jacquard dokuma tezgahlarında desenlerin kontrolünün delikli kartlar yardımıyla düzenlemeyi başarmıştır.

Fark Makinesi-Analitik Makine

FARK MAKINASI  Charles Babbage Fark Makinesini 1830 yılında icat etti.

Analitik Makine  Analitik Makine buhar gücü kullanarak otomatik olarak çalıştırılacak ve diğer hesaplatıcılardan daha fazla fonksiyona sahip olacaktı.  Analitik makine da mantıksal işlem birimi, veri depolama birimi, giriş çıkış üniteleri kullanmayı planlıyordu. Bu mantık günümüzdeki bilgisayar temel prensibi olmuştur. Bu sebepten dolayi Babbage ‘ye bilgisayarın babası denilmiştir.

İLK PROGRAMCI

 Lovelace kontesi Ada Augusto Analitik Makine prensibinde Babbage ile beraber çalışmış, ve ona yardımcı olmuştur.  Analitik makine için programlar yazmıştır. Bu sebeple ilk programcı olarak kabul edilmektedir.

İKİLİ SAYI SİSTEMİ  Bugün bilgisayarlar ikili sayı sistemine göre çalışmaktadır.  İkili sistem 1854 yılında Matematikçi George Boole tarafından bulunmuştur.  Bu sistemde 0 ve 1 sayısından başka sayı yoktur.

Bit/Byte  1 Bit 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur.  Bir Byte 8 Bittir.  1024 Byte = 1 KiloByte [KB]  1024 KB = 1 MegaByte [MB]  1024 MB = 1 GigaByte [GB]  1024 GB = 1 TeraByte [TB]  1024 TB = 1 PetaByte [PB]  1024 PB = 1 ExaByte [EB]

HESAPLAMA MAKİNESİ

 1890’da Herman Hollerith tarafından, delikli kartlarla bilgilerin yüklenebildiği ve bu bilgiler üzerinde toplama işlemlerinin yapılabildiği bir elektro mekanik araç geliştirdi.  Bu hesaplayıcı ABDnin 1890 nüfus sayımında başarılı biçimde kullanıldı..  Hollerith yöntemi başarı kazanınca bir şirket kurdu ve daha sonra üç firma işle birleşerek 1924 yılında adını IBM olarak değiştirdi.

Z3 - MARK I  Bilgisayarlar konusunda en önemli ve hızlı gelişmelerin 2. Dünya Savaşından sonra başladığı görülüyor.  1941’de Konrad Zuze Z3 isimli elektrik motorları ile çalıştırılan mekanik bir bilgisayar yaptı. Bu (Z1, Z2, Z3 ve Z4 serisi) program kontrollü ilk bilgisayardır.  Howard Aitken IBM ile işbirliği yapmak suretiyle 1944de MARK I’ i tamamladı.

MARK I  Bu bilgisayar küçük kapasiteli olmasına rağmen o günün koşullarında büyük bir başarı olarak kabul edildi. MARK I’e bilgiler delikli kartlarla veriliyor ve sonuçlar yine delikli kartlarla alınıyordu.  Babbage’ın analitik makinesine benzer şekilde çalışıyordu. Mark – I saniyede 5 işlem yapabiliyordu. 18 m uzunluğunda ve 2,5 m yüksekliğinde idi. Mark- I insan müdahalesi olmadan sürekli olarak, hazırlanan programı yürüten ilk bilgisayar idi.  Bununla birlikte Mark – I elektronik bir bilgisayar değildi.

MARK I  MARK I’e bilgiler delikli kartlarla veriliyor ve sonuçlar yine delikli kartlarla alınıyordu.  Babbage’ın analitik makinesine benzer şekilde çalışıyordu.  Mark – I saniyede 5 işlem yapabiliyordu. 18 m uzunluğunda ve 2,5 m yüksekliğinde idi. Mark- I insan müdahalesi olmadan sürekli olarak, hazırlanan programı yürüten ilk bilgisayar idi. Bununla birlikte Mark – I elektronik bir bilgisayar değildi.

ENIAC

 Mark–I den kısa bir süre sonra Pensilvanya Üniversite sinde ENIAC ( Elektronik sayisal Hesaplayici ve Dogrulayici ) isimli sayısal elektronik bilgisayar 1946 yılında tamamlandı.  Eniac askeri amaçla üretildi ve top mermilerinin menzillerini hesaplamak için kullanıldı.

ENIAC  18,000 adet elektronik tüp kullanilan ENIAC; 150 kwatt gücünde idi ve 50 ton agirligiyla 167 m2 yer kapliyordu.  Saniyede 5000 toplama islemi yapabiliyordu.  Mark-I ‘den 1000 kat daha hızlıydı. Bu bilgisayar ile elektronik bilgisayara geçiş başlamış ve mekanik donanım yerini elektronik devrelere bırakmıştır.

UNIVAC I  Ticari amaçlarla kullanılabilen ve seri halde üretimi yapılan ilk bilgisayar UNIVAC I oldu.  Bu bilgisayarın giriş-çıkış birimleri manyetik bant idi ve bir yazıcıya sahipti. Univac 1956 yılında transistör kullanılarak üretilen ilk bilgisayardır.

 arasında üretilen bilgisayarlarda vakum tüpleri kullanıldı.  Bu tüpler bir ampul büyüklüğünde, çok fazla enerji harcamakta ve çok fazla ısı yaymakta idiler.  Veri ve programlar magnetik teyp ve tambur gibi bilgi saklama araçlarıyla saklandı. Veriler ve programlar bilgisayara delgi kartları ile yükleniyordu.

 Bu yıllarda üretilen bilgisayarlarda transistörler (10 bin adet) kullanıldı.  COBOL, FORTRAN, ALGOL yüksek düzeyli diller ve işletim sistemleri geliştirildi.

 Bu yıllar arasında, üretilen bilgisayarlarda entegre devreler kullanıldı, onbinlerce devre küçük bir silikon chip'e yerleştirildi.  Düşük maliyet, yüksek güvenirlilik, ufak boyutlar, düşük enerji harcaması ve hızlı olması bu chip'lerin mikro- bilgisayar yapımında kullanılmasına neden oldu.

1970’den sonra  1970'li yıllardan sonra, büyük çaplı tümleşik devreler kullanılmaya başlandı.  Bilgisayar donanımında bu teknolojinin kullanılması bilgisayarın hesaplama hızlarını ve güvenirliliğini arttırmış ve hacimleri çok küçültmüştür.  Mikroişlemci denilen tek bir tümleşik devre yongalarının bilgisayarlara uygulanması ile tek kullanıcılı ucuz bilgisayarlar üretilmiştir.

Dünya’ daki Internet’e bağlı bilgisayar sayısı 1990 yılında 1 milyon 1995 yılında 16 milyon 2000 yılında 305 milyon 2005 yılında 1 milyar Türkiye’deki Internet’e Bağlı Bilgisayar Sayısı 1995 yılında 45 bin 2005 yılında 2 milyon 2010 yılında 10 milyon Türkiye’de telefon, bilgisayar, Internet kullanımı Telefon : Evlerin % 81,8 işyerlerinin % 53,7 de kullanılıyor. Bilgisayar : Evlerin % 6,5 işyerlerinin % 11,5 de kullanılıyor. Internet : Evlerin % 1,2 işyerlerinin % 1,9 da kullanılıyor. Bilgisayar Kullanımı Hakkında İstatistiksel Veriler