ÇOCUK YETİŞTİRME TUTUMLARI Betül ÇİFTÇİ Tuzla Aydınlı Anaokulu Rehber Öğretmen ve Psikolojik Danışmanı

OLUMLU DİSİPLİN YÖNTEMLERİ

Çocuğumuza davranışlarımızla örnek olmalıyız Çocuğumuza davranışlarımızla örnek olmalıyız. Anne ve babalar çocuğundan yapmasını beklediği davranışlara kendi davranışlarıyla örnek olmalıdır. Çünkü; çocuklar özellikle okul öncesi yaşlarda anne babalarını taklit ederler. Çocuğumuzun iyi alışkanlıklar geliştirmesine yardımcı olmalıyız. Anne çocuğunda yerleştirmek istediği davranışlar için ona yardımcı olmalıdır.

Çocuğa önleyici açıklamalar yapmalıyız Çocuğa önleyici açıklamalar yapmalıyız. Önleyici açıklama, çocuk bir davranışı yapmadan önce annenin çocuğa davranışı istemediğini açıkça belirtmesi ve ne istediğini anlatmasıdır. Böylece pek çok istenmeyen davranış bu tür önleyici açıklamalar sayesinde hiç ortaya çıkmayacaktır.

Olumlu Yöntemler Uygulamak Nedenini düşünme:Çocuğun olumsuz davranışının altında yatan nedeni bilmek, davranışa daha anlayışla yaklaşmamızı sağlayabilir. Eğer çocuğunuz yemek yerken mızmızlanıyorsa ve hasta olduğunu anladıysanız ona kızamaz ve anlayışlı davranırsınız.  Ortamı değiştirmek: Ortamı değiştirip önlem alarak pek çok sorunu büyümeden halledebiliriz. Ellerini yıkamayı unutan çocuğa güzel kokan bir sabun almak, onun için özel bir havluyu banyoya asmak bile bazen ona el yıkama alışkanlığını kazandırmaya yeterli olabilir.  Dikkatini başka yere çekmek: Bu yöntem çocuğun o anda yaptığı ve bizim istemediğimiz davranışını, onun dikkatini başka yöne çekerek engellememizi sağlar. Gözardı-Teşvik: Beğenmediğimiz olumsuz davranışları (eğer çok rahatsız etmiyorsa) gözardı etmek, her şeye sürekli kızmamak, ancak olumlusunu yaptığı anda teşvik etmek.

Takdir –Teşvik : Beğendiğiniz olumlu davranışı, davranışın ne olduğunu açıklayarak, anında takdir etmeliyiz. - Bana yardım ettiğin zaman çok mutlu oluyorum. - Kardeşin oyuncağı elinden çektiği halde ona vurmadığın için çok sevindim. Davranışın sonucunu açıklayarak, yaptığı davranışın zararını göstermek:  Çocuğun istenmeyen davranışı tekrarlamaması için o davranışın yanlış olduğunu kabul etmesi gerekir. Bunu için annenin çocukla konuşarak davranışının yanlış olduğunu anlatması, onu ikna etmesi önemlidir.

Çözüm yollarını göstermek: Olumsuz davranışın sonucunu söyleyip, yerine yapabileceği olumlu bir davranışı göstermek: Dolapları karıştırıyorsa, oynayabileceği birkaç eşya verebiliriz.Evin içinde sürekli koşup zıplayarak alttaki komşuyu rahatsız ediyorsa, bir odaya minder sererek orada istediği gibi oynamasını sağlamak.Çocuğunuz duvarları çiziyorsa, duvara, dolaba bir kâğıt asabilirsiniz. Annenin duygularını belirtmesi: Olumsuz davranışının sonucu açıkladıktan sonra, annenin duyduğu olumsuz duyguları belirtmesi: — Sokağa çıktığımızda bir şey almam için ağladığın zaman çok üzülüyorum, başım ağrıyor, seninle bir daha sokağa çıkmak istemiyorum. — Bu hareketi yaptığın zaman hiç hoşuma gitmiyor. Hele neden yapmaman gerektiğini açıkladığım halde yine yaptığın zaman çok üzülüyorum, beni artık dinlemediğini düşünüyorum. — Çok şeker yediğinde dişlerin çürüyecek diye üzülüyorum.

Annenin beklentilerini belirtip seçme hakkı vermesi : Anne çocuğa istemediği davranışı açıkça belirterek bunun yerine seçme hakkı vermelidir. — Saçlarının böyle dağınık olmasının istemiyorum.Ya her gün tarayıp toplayalım ya da kısa kestirelim. — Misafirim varken gürültü yapmanı istemiyorum. Ya yanımızda sessizce oyna ya da odanda oyna. — Duvarları çizmeni istemiyorum çünkü görüntüsü çirkin oluyor ve duvarları boyamak için masraf yapmamız gerekiyor. İstersen bu kâğıdı duvara yapıştırayım, orada çiz ya da masanın üzerine koyayım orada çiz.

Annenin, çocuğun yaptığı kötü davranışı düzeltmesini sağlaması :Çocuk daha önceki uyarılarımıza, önlemlerimize rağmen hala olumsuz davranışını devam ettiriyorsa kötü davranışını düzeltmesine yardımcı olabiliriz: — Sulu boya yapacağın zaman yerlerin kirlenmemesi için altına muşamba sermen gerektiğinin söylemiştim. Ama sermemişsin. Şimdi lütfen bu bezle yerdeki lekeleri sil.  — Duvarları çizdiğinde duvar kirleniyor, pis görünüyor. Ben de temizlemek zorunda kalıyorum. Bu kez sen sil.

Çocuğun yaptığı kötü davranışın sonuçlarını yaşamasını sağlamak :Tüm yöntemleri denedikten sonra, çocuğun istenmeyen davranışı hala devam ediyorsa artık davranışının sonuçlarını yaşaması gerekmektedir: — Sulu boya yaparken altına muşamba sermen gerektiğini daha önce anlatmıştım. Geçen gün yine muşamba koymadığın için yerdeki lekeleri de sildin. Yine muşambasız resim yapmışsın, her yer sulu boya lekesi olmuş. Bu yüzden 1 hafta boyunca sulu boyalarını kaldırıyorum. — Sana kirli örtüyü temizlemenin beni ne kadar yorduğunu anlatmıştım, ayrıca kapının arkasına giymen için temiz pantolon astım. Kirlenen sedir örtüsünü de temizledin. Ama sen yine pis pantolonunla sedire oturmuşsun. Bunun için iki gün bahçeye çıkmayacaksın.

Disiplin, tutarlılık ve esneklik kavramlarını da içine alır Disiplin, tutarlılık ve esneklik kavramlarını da içine alır. Çocuğa kurallar tutarlı bir şekilde verilirken, katı bir şekilde uygulanan kararlar hoşnutsuzluk oluşumuna sebep olabilir. Çocuklar bazen ebeveynin esnek davranmasını bekler. Disiplin, sevgi ve şefkatle beraber olmalıdır. Bu şekliyle disiplin çocukların hayattan zevk almasını sağlar. Çocuğun kuralları öğrenmesi için zaman tanımak, yeteneklerini geliştirmesi için sabır göstermek gerekir. Olumlu davranışlarını desteklemek, kendisine olan güveni artırır.

Bazı disiplin teknikleri. Çocuklarınıza iyi örnek olun Bazı disiplin teknikleri * Çocuklarınıza iyi örnek olun.  * Çocuklarınızın iyi davranışlarını ödüllendirin.  * Sorunun mühim olup olmadığını, kalıcı olup olmadığını tespit edin.  * Çok konuşarak talimatlar yağdırmayın. Zaman zaman bir bakış, kaşını kaldırıp sert bir şekilde yaptığından hoşlanmıyorum demek sorunu halledebilir.  * Bırakın çocuklarınız hataların neticeleri ile yüz yüze kalsınlar.  * Yaptıkları ya da yapmadıklarının (ödev yapmama, okula kitap getirmeme vb.) neticelerine katlansınlar.  * Çocuklarınızın yanlış davranışları yüzünden bazı tatsız durumlar yaşamasını sağlayın.  * Cezaları gerektiği durumlarda vermeye dikkat etmelisiniz. Ceza suçun büyüklüğüne göre belirlenmelidir. 

Disiplin; üç temel hedef için uygulanmalı: 1 Disiplin; üç temel hedef için uygulanmalı: 1. Sevgi ve güveni geliştirmek.  2. Özgüven hissini oluşturmak.  3. Başkalarını anlamak ve kişilere saygı duymak Disiplin bir cezalandırma değildir.

Disiplin ve ceza arasındaki farklar şu şekilde sıralanmaktadır (Clarke ve diğerleri,1996)  Disiplin “dur, bunu yerine başka şey yap” mesajını verirken, ceza “ sen bunu yanlış yaptın sen kötü bir çocuksun “ mesajını vermektedir.  Disiplin , çocuğun bir sonraki başarısını oluşturmaktadır. Cezalandırma ise tamamen başarısızlığa odaklamaktadır.  Eğer fiziksel bir incinme yani dayak varsa bu cezalandırmadır.  Disiplin yapılan işin sonuçlarını gösterir. Ancak ceza kadar katı değildir. Disiplin çocuğun yapabileceğinden fazla bir şey beklemezken ceza çok şey beklemektedir.

Disiplin hayatın doğru ve yanlışlarını öğrenmektir Disiplin hayatın doğru ve yanlışlarını öğrenmektir.Cezalandırma ise disiplinin olumsuz yönleridir. Disiplin davranışı, cezalandırma kişiyi yanlış olarak ele almaktadır. Disiplin etkili olmak için iyi bir şansa sahiptir. Cezalandırmanın sonuçları ise tahmin edilemez. Disiplin düşünce ürünüdür. Cezalandırma kızgınlık ürünüdür. Cezalandırma sizden ne beklendiğini bilmeksizin disiplin altına almaktır. Anne baba kendini neşeli ya da intikam alıyor gibi hissediyorsa bu bir cezalandırmadır.

Denge ve düzenin oluşmasında aile içindeki disiplin çok önemlidir Denge ve düzenin oluşmasında aile içindeki disiplin çok önemlidir. Disiplinin “cezalandırma” ile karıştırıldığı durumlar çok fazladır. Disiplinde hedeflenen, çocuğa istenen davranışları kazandırmak ve iç kontrolünü sağlamaktır. Bu zorlamayla yapılmaz. Çocuk iç disipline hazırlanırken onun gelişimi göz ardı edilmemelidir. Özellikle çocukluğun ilk yıllarında, çocuğun ihtiyaçlarını tespit etmek ve davranışlarının sebeplerini araştırmak çocuktan çok ebeveyni ilgilendirir. Kendini kontrol edebilme ve ebeveynin isteklerini yerine getirebilme zamanla gelişir. Anne-babalar davranışları ile çocuklarına model olmalı ve açıklama yapıp yardımcı olmalıdırlar. İstenmeyen davranışlarda çok zor durumda kalmadan cezalandırılmaya gidilmemelidir. İstenen davranışlar yapıldığında da olumlu tavır sergilenmelidir. 

Çocuğa disiplin öğretilirken, istenmeyen davranış olduğunda çocuğa ceza vermek yerine başka alternatifler sunulmalıdır. Kurallar anlaşılır, basit ve güvenilir olmalıdır. Çocuğa yönlendirme yapılırken tutarlı olunmalı ve olumlu davranışlar övülmelidir.  Çocuk sürekli yanlış davranışlar sergiliyorsa bir problem var demektir. Çocukla anormal davranışlarının sebepleri konusunda konuşulmalı, gerekiyorsa uzman bir davranış bilimciyle işbirliği yapılmalıdır. Yaramazlık yapan bir çocuk, ihtiyacını belli etmek ya da anne-babasının dikkatini çekmek istiyor olabilir. Eğer çocuk olumsuz davranışı yapmakta ısrar ediyorsa ebeveynine bir şey anlatmak istiyor demektir. 

Çocuk, istenmeyen davranışı tekrarlayarak anne-babasını cezalandırmaktadır. Eğer bir çocuk cam bardakla oynuyorsa kızmak ya da bardağı ortadan kaldırmak yerine plastik bir bardak verilebilir. Çocuğa uygulanan disiplinlerin hepsi sevgi üzerine kurulmalıdır. Sevgi ve saygı gören bir çocuk başkalarına da sevgi gösterir.  Anne-babaların yaptığı çok yaygın bir hata her yanlış davranışa aynı şiddette tepki vermektir. Anne-babalar etkili olabilmek için tepkilerini davranışın ciddiyetine göre ayarlamalıdır.  Zor ve şiddet kullanılarak davranışı yönlendirmeye çalışan anne-babalar;  Çocuğun kendilerine karşı korku içinde olmasına, çocuğun asabi ve saldırgan olmasına, kendi problemlerini şiddet yoluyla çözümlemeye çalışmasına sebep olur. 

Teşekkür ederim