DESTEKLEME POLİTİKALARI AYÇİÇEĞİNDE VERİM, KALİTE ve DESTEKLEME POLİTİKALARI Suat ÖZTÜRK Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi 9 Eylül 2014 T.C. Tekirdağ Ticaret Borsası

Dünya Yağlı Tohum Üretimi 461 446 474 504 522 DÜNYA YAĞLI TOHUM ÜRETİMİ (Milyon TON)   2010 2011 2012 2013 2014* SOYA FASULYESİ 264 239 268 284 305 AYÇİÇEK TOHUMU 34 41 36 43 40 KOLZA TOHUMU 61 63 71 70 PAMUK TOHUMU 44 48 46 45 DİĞER T. 58 57 TOPLAM 461 446 474 504 522 2 Kaynak: USDA Ağustos 2014 Raporu, *tahmin

DÜNYA BİTKİSEL HAM YAĞ ÜRETİMİ (MİLYON TON) Dünya Hamyağ Üretimi 149 157 161 170 176 DÜNYA BİTKİSEL HAM YAĞ ÜRETİMİ (MİLYON TON)   2010 2011 2012 2013 2014* SOYA YAĞI 41 43 47 PAMUK YAĞI 5 AYÇİÇEK YAĞI 12 15 14 16 KOLZA YAĞI 24 25 26 PALM YAĞI 49 52 56 59 63 DİĞER YAĞLAR 18 17 20 TOPLAM 149 157 161 170 176 3 Kaynak: USDA Ağustos 2014 Raporu, *tahmin

Türkiye Yağlı Tohum Üretimi TÜRKİYE YAĞLI TOHUM ÜRETİMİ (Bin Ton)   2010 2011 2012 2013 2014* AYÇİÇEK TOHUMU 1.000 950 1.050 1.400 1.200 PAMUK TOHUMU 1.150 1.500 1.250 1.140 SOYA FASULYESİ 55 75 112 180 153 KOLZA TOHUMU 110 88 100 102 ASPİR TOHUMU 26 18 20 45 76 TOPLAM 2.341 2.631 2.532 2.677 2.681 4 Kaynak: TUİK, *2014 tahmini

Türkiye Ayçiçeği Tohumu Ekim Alanı 5

6 %30

Yağlı Tohum & Türevleri İthalatı (Milyon Dolar) YILLAR İTİBARİYLE YAĞLI TOHUM VE TÜREVLERİ İTHALATI (MİLYON DOLAR)   2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 – 7 AY Yağlı Tohum 424 464 597 525 874 1.304 910 1.393 1.358 1.249 1.245 1.066 Hamyağ 415 429 626 797 648 1.456 944 801 1.338 1.632 1.602 1.200 Küspe 115 205 175 113 171 234 204 296 426 755 808 367 TOPLAM 954 1.098 1.398 1.435 1.693 2.994 2.058 2.490 3.122 3.636 3.655 2.657 7 Kaynak: TUİK

Yağlı Tohum & Türevleri İthalatı (Bin Ton) YILLAR İTİBARİYLE YAĞLI TOHUM VE TÜREVLERİ İTHALATI (BİN TON)   2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 – 7 AY Yağlı Tohum 1.378 1.254 1.844 1.661 2.095 1.949 1.723 2.735 2.322 2.131 2.012 1.754 Hamyağ 757 688 1.053 1.315 794 1.063 932 812 1.046 1.325 1.391 966 Küspe 574 895 840 786 715 727 945 1.301 1.880 919 TOPLAM 2.709 2.837 3.737 3.762 3.683 3.727 3.382 4.492 4.669 5.336 5.126 3.653 Ayçiçeği Hamyağı 207 400 174 425 342 238 470 743 626 8 Kaynak: TUİK

DIR Kapsamlı Yağlı Tohum ve Türevleri İthalatı (Milyon Dolar) DIR Kapsamlı Ayçiçeği Hamyağı İthalatı Ayçiçeği Yağı (Bin Ton) 2013 2014 – 7 Ay T. İthalat 676 538 DIR İthalat 576 486 %92 %90 DIR KAPSAMLI YAĞLI TOHUM VE TÜREVLERİ İTHALATI (Milyon DOLAR)   2009 2010 2011 2012 2013 AYÇİÇEĞİ TOHUMU 55 11 18 23 47 PALM YAĞI VE FRAKSİYONLARI; DİĞER 126 134 282 261 253 AYÇİÇEĞİ TOHUMU YAĞLARI; HAM 418 171 582 880 841 MISIR YAĞI VE FRAKSİYONLARI; HAM 19 22 46 33 39 SOYA FASULYESİ KÜSPE 14 15 48 66 79 AYÇİÇEĞİ TOHUMU KÜSPE 4 9 10 29 69 9 Kaynak: TUİK

Türkiye Toplam Likit Yağ & Margarin İhracatı (Milyon Dolar) TÜRKİYE BİTKİSEL YAĞ İHRACATI (MİLYON DOLAR)   2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 – 7 AY LİKİT 83 67 98 248 142 455 312 250 771 954 892 526 MARGARİN 94 74 99 79 115 205 93 124 181 154 190 91 TOPLAM 177 140 197 327 257 659 405 374 953 1.108 1.082 617 10 Kaynak: TUİK

Türkiye Toplam Likit Yağ & Margarin İhracatı (Bin Ton) TÜRKİYE BİTKİSEL YAĞ İHRACATI (BİN TON)   2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 – 7 AY LİKİT 97 67 98 272 118 265 267 182 448 600 618 430 MARGARİN 126 96 144 106 114 143 91 101 121 110 154 76 TOPLAM 223 163 242 378 232 408 358 283 569 710 772 506 11 Kaynak: TUİK

Ayçiçeği Yağı İhracatı Yapılan Ülkeler (Ton) Ayçiçeği tohumu yağı ihracatı (20 Bin Ton Üzeri Ülkeler)   2009 2010 2011 2012 2013 2014 – 7 AY Irak 125.051 71.235 330.258 473.530 396.668 278.330 Suriye 23.924 9.262 13.864 14.565 85.599 75.185 Lübnan 2.177 1.713 6.579 11.931 21.172 14.845 12 Kaynak: TUİK

YILLARA GÖRE SINAİ AMAÇLI AYÇİÇEĞİ YAĞI İTHALATI (TON) % 0 Gümrük Vergili 7 AY YILLARA GÖRE SINAİ AMAÇLI AYÇİÇEĞİ YAĞI İTHALATI (TON) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 - 7 AY 400 159 3.053 13.875 29.250 24.305 41.058 18.841 39.317 13 Kaynak: TUİK

Bosna Hersek Menşeli Rafine Ayçiçeği Yağı İthalatı (Ton) % 0 Gümrük Vergili Bosna Hersek Menşeli Rafine Ayçiçeği Yağı İthalatı (Ton) 7 AY RAFİNE AYÇİÇEĞİ YAĞI İTHALATI   2010 2011 2012 2013 2014 - 7 AY Miktar (Ton) 14 104 559 6.204 7.819 14 Kaynak: TUİK

YILLARA GÖRE DESTEKLEMELER (KRŞ/KG)   2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Pamuk 9 19 26 29 27 42 46 50 55 Pamuk Tohumu Üretimi 1.150 1.500 1.250 950 1.140 Ayçiçeği 11 13,5 17,5 20 18,9 21 23 24 30 Soya 11,5 14 22 20,7 27,5 35 Kanola 12 13 40 Aspir 25 45

Ayçiçeği tohumu yağı ihracatı (20 Bin Ton Üzeri Ülkeler) Son yıllarda Irak ve Suriye’ye tamamı DIR kapsamından olmak üzere ihracat ciddi düzeyde artmıştır. Bu iki ülkeye son 5 yılın ihracat rakamları ile 2014 yılı 7 aylık ihracat miktarı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Ayçiçeği tohumu yağı ihracatı (20 Bin Ton Üzeri Ülkeler)   2009 2010 2011 2012 2013 2014 – 7 AY Irak 125.051 71.235 330.258 473.530 396.668 278.330 Suriye 23.924 9.262 13.864 14.565 85.599 75.185 Görüldüğü üzere 2014 yılı 7 aylık rakamları dikkate alındığında yıl sonunda Irak’a 475 bin ton, Suriye’ye 100 bin tonun üzerinde ihracat yapılmış olacaktır. Bu rakamların gerçeği yansıtmadığı, diğer bir ifadeyle bu ihracatın yapılıp yapılmadığı konusunda şüphelerimiz bulunmaktadır.

% 0 Gümrük vergili teknik ve sınai amaçlı yağ ithalatı devamlı artmaktadır. 2014 yılı 7 aylık döneminde 39.317 ton teknik ve sınai amaçlı yağ ithal edilmiş olup, yıl sonunda bu rakam 70-80 bin ton olacaktır. Bu ithalat önceki yıllara göre 3-4 kat artış demektir. Daha önceki yıllar soya ve keten tohumu yağı kullanan boya sanayinin son yıllarda ayçiçeği yağı kullanması düşündürücüdür. Sektörümüzde, %0 gümrük vergisi ile ithal edilen bu yağların gıda amaçlı kullanıldığı endişesi hakimdir.

RAFİNE AYÇİÇEĞİ YAĞI İTHALATI Bosna Hersek’ten %0 Gümrük vergisi ile rafine edilmiş Ayçiçek yağı ithal edilmekte, bu durum ise piyasa fiyat dengesizliği yaratarak haksız rekabete sebep olmaktadır. Son 4 yıla ait ve 2014 yılı 7 aylık ithalat rakamları aşağıdadır. RAFİNE AYÇİÇEĞİ YAĞI İTHALATI   2010 2011 2012 2013 2014 - 7 AY Miktar (Ton) 14 104 559 6.204 7.819

Son zamanlarda basın ve yayın organlarında da gündeme getirildiği üzere, bitkisel yağların motorine karıştırıldığı bilinmektedir. Yakıt olarak motorine katılan bitkisel yağlar hem dışa bağımlı sektörümüzü sıkıntıya sokmakta, hem de devletimizi önemli ölçüde vergi geliri kaybına uğratmaktadır.

Son aylarda özellikle Güney Bölgesinde soya fasulyesi kırımının arttığı, yalnızca yem amaçlı ithalatına izin verilen GDO’lu soya fasulyesinin işlenmesi sonucu elde edilen soya yağını aylık 20 bin tonlara ulaştığı bilinmektedir. Yalnızca boya ve yem sanayinde kullanımına izin verilen GDO’lu ürünlerden elde edilen soya yağlarının tamamının bu iki sektöre gitmediği ihracatta ayçiçeği yağlarına karıştırıldığı endişesi bulunmaktadır.

Kara delik olarak ifade edilen bu sorunların ana nedeni %0 Gümrük vergili (DIR kapsamındaki ithalat, teknik ve sınai amaçlı yağlar ve rafine edilmiş ayçiçek yağı) olan ancak amacına uygun kullanılmayan bu uygulamaların yanında koruma duvarlarının yüksek oluşundan kaynaklanmaktadır.

SONUÇ Sektör ve sektör temsilcisi derneğimizin hedefi: İnsanlarımızın sağlıklı beslenmesi için daha fazla ve kaliteli bitkisel yağ tüketmesi, Yağlı tohum ihtiyacının ülke içinden karşılanması, Güven ve istikrar ortamında serbest rekabet şartlarında sektörün büyümesi ve ülkemiz ihtiyaçlarının karşılayacak hale gelmesidir. 22

TEŞEKKÜRLER