Mitoloji Ders 9 28 Kasım 2006 Güz 2006
İkonografik çözümleme Sanatsal kaynaklar Metinlerle bağlantı kurmak gerekir Ikonolojik yorum ise Asıl anlamın kavranması İçsel anlatımın bütünü ile yapılır
Anadoluda Hiristiyan ikonografyasi Anlaşmalı anlam sanatçının figürleri biraraya getirdiğinde hedeflediği Anlaşmalı anlam bilgilerini biz Yunan Roma mitolojisinde Tevrat Incil ve Azizlerin yaşamlarını içeren eserlerde bulabiliriz
Yaratılış Tanrı başlangıçta göğü ve yeri yarattı Yer ıssız ve boştu engini karanlıklar örtüyordu Sular üstünde tanrının ruhu dolaşıyordu 1. gün ışık olsun dedi ışık oldu ışığa gündüz karanlığa gece dedi 2. gün sular arasında bir kubbe açtı kubbe suları sulardan ayırdı kubbeye gök kubbe dedi 3.gün gök altındaki sular bir yerde toplandı ve kuruluk göründü kuruluğa toprak dedi su kütlesine de deniz 4.gün gündüzü geceden ayırmak için yeryüzünü aydınlatmak için gökkubbeye ışıklar koydu bunlar mevsimlerin işaretleri oldu iki büyük ışık yaptı birini gündüzün başına diğerini de geceye koydu-güneş ve ay 5.gün sular sayısız canlı varlıklarla kaynaştı yeryüzünde gökkubbe altında kuşlar uçtu tanrı kocaman deniz canavarlarını uçucu hayvanları kendi türlerine göre yarattı
Tanrı gece ile gündüzü ayırır
Güneş ve ay
Adem 6.gün Tanrı kendi suretimizde bize benzeyeni yapalım dedi denizlerdeki balıklara gökteyi kuşlara yerdeki evcil hayvanlara tüm canavarlara sürüngenlere hakim olsun Ve Tanrı kendi suretini yarattı onu erkek ve dişi olarak yarattı Insanı topraktan yarattı ve yaşam soluğu üfledi ona..
Michelangelo Sistine Sapel
Cennet Tanrı doğuda bir bahce kurdu adı Aden bu bahçeye de insanı koydu yerden yemesi güzel ve hoş her türden ağaç bitirdi Bahcenin ortasına hayat ağacını iyiliği ve kötülüğü bilme ağacını koydu bahçeyi sulayan 4 kollu bir ırmak akıyordu Pişon Gihon Dicle ve Fırat Insana her türlü ağaçtan özgür yiyebileceğini ancak kötülüğü ve iyiliği bilme ağacına dokunma dedi oradan yediğin an öleceksin 2.8-17
Havva Kırlarda yaşayan tüm havyvanlar gökteki kuşları topraktan yarattı ve onlara ad versin diye Ademe götürdü herbirine ad verdi ancak kendine benzeyeni bulamadı ve Tanrı onu derin bir uykuya daldırdı ve onun kaburga kemiğinden Havvayı yaptı bu nedenle kadın onun kemiği eti oldu ikisi de cıplaktı ama cıplaktından utanmıyorlardı
Aldatılış Yılan Tanrının yarattığı hayvanlar içinde en hilecisi bilgi ağacından yenmesinin yasak olduğunu bilendi kadını kandırdı ve kadın meyveyi kopardı kocasına verdi ve yediler ve ikisi de çıplaklıklarını gördüler incir yaprakları ile örtündüler
Cennetden kovuluş Tanrıdan gizlenen Adem ve Havva Tanrıya yakalanırlar ve Tanrı onlara sunu sorar cıplaklıgını kim gösterdi sana ve Adem karısının meyveyi verdiğini söyler bunun üzerine tanrı yaratıldığın toprağa dönene dek kendi alın terinle kazanıp karnını doyuracaksın der ve deriden yaptığı kaftanı her ikisini de giydirir ve onları kovar Aden bahcesi önüne Kerubi meleklerini koyar
Yaratılış 3.20-24 Tasvirlerde Adem ve Havvanın Cennetden kovuluşunu Havvanın yüzündeki pişmanlık korku şeklinde görüyoruz
Kabil ve Habil Adem karısı olarak Havvayı bilir ve Havva hamile kalır Kabil peşinden de Habil doğar Kabil çiftçi Habil çoban olur Her ikiside üretimlerinden tanrıya adaklar yaparlar Tanrı Kabilin adağına bakmaz ve buna cok öfkelenen Kabil kardeşini öldürür bu defa kardeş katilini tümden lanetler Tanrı kardeş kanı içeni her yerden kovar Tanrı
Nuhun gemisi Kabil soyundan Lamek 187 yaşında iken bir oğlu olur adını Nuh koyar Nuh 500 yaşında iken Sam Ham ve Yafetin babası olur Tanrı insanların düşünce ve eylemlerinden sıkılmış ve pişmanlık duymakta ve hepsini yeryüzünden silme arzusu içersindedir Sadece Nuhu esirgemek isteyen Tanrı ona bir gemi yapmasını söyler reçineli ağaçtan bölmeleri olan ziftle kaplı üç katlı ve kapısı olan Tanrı yeryüzüne sular saldığında Nuh ailesini alıp gemiye sığınacaktır ve yanında her tür hayvandan bir dişi ve erkek olacaktır gemide yeterli yiyecek olacaktır
Tufan Tufan olduğunda Nuh 600 yaşındadır yeryüzünü sular kaplamadan önce gemiye girerler 7 gün sonra yağmurlar başlar yeryüzündeki tüm canlıların hayatı sona erer Toprak 150 gün sular altında kalır ve Tanrı Nuhu hatırlar ve gemi Ararat dağı tepesindedir Suların çekilmesiyle dağ görülür ilkin kargayı salar Nuh ve o sular kuruyuncaya dek bir daha dönmez sonra güvercin ve güvercin dönerek yeryüzünd ehala su old söyler güvercin gagasında bir zeytin ağacıyla döner bu suların azaldığının işaretidir Nuhun 601 yaşında yeryüzünde sular kurumuştur
Tufan
Botticelli 1481-1482 Sistine Sapeli Roma
Nuhun hayatından görüntüler Botticelli
Nuhun kurbanı Çıkar cıkmaz gemiden tüm ailesi ve hayvanlarla Tanrıya bır sunak yapar Nuh ve en temiz hayvanları alıp tanrıya sunar ve bu hosuna giden Tanrı yeryüzüne tüm mevsimleri bahsedeceğini gece ve gündüzün devam edeceğini söyler
Kurban sahnesi
Nuhun sarhoşluğu Nuhun gemiden cıkan coukları Sam Ham ve Yafet idi Yam Kenanın babsı idi yeryüzünü dolduran herkes Nuhun bu cocuklarından türeme idi. Nuh tufan sonrası çiftçilik yaptı yetiştirdiği üzümlerin sarabından sarhos oldu ve çırılçıplak cadırınd auyuya kaldı Oğulları onun üzerini örttü çıplaklığını örttüler Nuh ayılınca bunu yapanın San ve Yafet olduğunu öğrene Nuh onları lanetledi ve Kenanı Sama kul yaptı tufandan sonra 350 yıl yaşadı Nuh öldüğünde 950 yaşında idi
İbrahimin mezarı
İbrahim Nuhun oğlu Sam soyundan İbrahimin karısı Saranın cocugu olmaz Hacer adında Mısırlı cariyesinden İsmail adında bir cocugu olur hamile kalan Hacerin tavırları değişir buna sert tepki gösterir Sara ve Hacer basını alır gider ancak Hacerin cocugunun adını İsmail tanrı koyar onun cektigi acıları görerek İbrahim 86 yasında baba olmuştur Tanrı İbrahime göründüğünde de 99 yaşındadır Ona halklar cogunlugunun babası olacagını söyler tanrı ve Abram değil İbrahim olacağını da yani (Abraham)
İbrahim Tanrı karısının onu mübarek kılacağını ve ona bir evlat vereceğini de söyler 100 yaşında bir adam ile 90 yaşında bir kadının cocukları olur ve adını İshak koyarlar Melekler İbrahimi ziyaret etmesi ardından olur İshak.. Tanrı görünür İbrahime gündüz sıcağında çadırının önünde iken karısına hamur yapmasını söyler konukların önüne ayran süt ve pişmiş buzağıyı koyar İbrahim ve melekler Saranın nerede olduğunu sorarlar ve karısının 1 yıl sonra bir oğlan dünyaya getireceğini söylerler
İshakın kurban edilişi Tanrı İbrahimi sınamak ister ve cok sevdigi oğlu İshakı alıp Moriya(görüntü topraklarına gitmesini söyler orada göstereceği bir dağda onu yakmasını buyurur Tanrının bildirdiği yere varınca İbrahim bir sunak yapar İshakı bağlar ve o anda gökten inen Tanrı meleği çalılar arasında bir koçu gösterir ve onu kurban eder
Sodom Gomorra İbrahimin yakını olan Lut onunla yaşar Lutun da sığırları koyunları vardır İbrahimin cobanları ile Lut arasında bir kavga cıkar Lut doğuya doğru yola cıkar Tanrı henüz Sodom ve Gomorrayı yerle bir etmemiştir cennet gbidir bu topraklar Sodom halkı kötü ve günahkardır Sodoma doğru Tanrının melekleri yola cıkarlar ve kapıda Lutu görürler melekleri buyur eder Sodom halkı Lutun evini kusatıp konukları ister Tanrı lutu kurtarmak ister ve Sodom ve Gomorrayı yerle bir eder Lutun karısı geriye dönüp baktıgı icin tuzdan bir sütun haline gelir
Sodom ve Gomorranın yok edilmesi John Martin 1832
Lut ve kızları Lut Tsoardan çıkıp dağa yerleşir ve babalarını sarhoş eden iki kızı soylarını devam ettirmek için babalarıyla birleşirler ve ikisinin de oğulları olur Moab ve Ben-ammi
Yakup ve Esav İshakın karııs Rebeka kısırdı tanrıya dua eden İshak Tanrı 2 oğul verdi biri kızıl renkte idi adını Esav koydular diğeri Yakup Esav avcı olur Yakup sakin kişiliği
Ödev Erken Hıristiyanlık ikonografyası 1. Lahidler ve diğer heykel eserler 3. Romadaki katakomblar 2. Aya Sophia ve erken dönem İstanbul