Sosyal Bilgiler 6 DEMOKRASİ SERÜVENİ HAZIRLAYANLAR: SEFER ABALAK, ORHAN KAYA, CAHİT OYANBERDİ, ÖMER ……… (ERZURUM) 2008

Bu haritadaki ülkelerden hangilerinde Cumhuriyet dışında bir yönetim var

DEMOKRASİ

Önce bana biriniz yönetim şekillerinin isimlerini söylesin?

Başlıca yönetim şekilleri Monarşi, Oligarşi, Teokrasi ve Demokrasidir

Peki çocuklar Latince de “Mono”, bir demektir Peki çocuklar Latince de “Mono”, bir demektir. Buna göre Monarşi yönetimi nasıl olabilir?

Öğretmenim ülkenin bir kişi tarafından yönetilmesini anlıyoruz..

Peki çocuklar bu konuda kral ne diyor bakalım?

Ülkeyi tek başıma yönetirim Ülkeyi tek başıma yönetirim. Benim her sözüm kanundur ve yaptıklarımdan dolayı kimse beni cezalandıramaz.

Peki çocuklar Kralın ülkeyi tek başına yönetmesi iyimi yoksa sakıncalımı?

Öğretmenim ülkenin bu şekilde yönetilmesi iyi değildir Öğretmenim ülkenin bu şekilde yönetilmesi iyi değildir.Kral istediğini yapar halkın söz hakkı yoktur..

Kralım bu adam vergisini vermek istemiyormuş

Ne demek! Neden vergini vermiyorsun ?

Kralım bu sene mahsül toplayamadık.

Ne demek. Sen benim emrime itaat etmiyorsun ha Ne demek! Sen benim emrime itaat etmiyorsun ha. Asker çabuk temizle şunu

Kral bir suç işlemiştir. Kralı kimin yargılaması gerekir. Monarşi’de kralın yetkileri nasıldır?

MONARŞİ Monarşi (Mutlakıyet): Tek kişinin egemenliğine dayanan yönetim biçimidir. Kralların sözü geçer sadece. Kanunları yapar , uygulamasını takip eder ,Halk bu yönetim şeklinde söz sahibi değildir.( Yasama ,yürütme ,yargı tek kişinin elindedir)

Krala karşı gelmek mi? Asla! Canımı sokakta bulmadım.

Monarşi veya Mutlakiyet, tek kişinin egemenliğine dayanan yönetim biçimidir. Eskiden devletlerin bir çoğu bu şekilde yönetilirdi Yöneticiler, Saltanat denilen babadan oğula geçen bir şekilde seçilirdi. Yasama, yürütme yargı tek kişiye aitti. Kral, imparator, şeyh , padişah, kağan gibi ünvanlar alırlardı İngiltere, Hollanda, İspanya, Japonya gibi . ülkelerde kral ile birlikte meclis yönetimi . şeklinde devam etmektedir

Bana ne ben kral olmak istiyorum

Oğlum acelen ne. Ben öldükten sonra ülkeyi sen yöneteceksin

Oğlum baban dedi ya. Nasıl olsa babandan sonra sen Kral olacaksın

Şimdi de Oligarşi yönetimini biraz inceleyelim

Yakında seçimler varmış duydun mu?

Seçim olsa ne yazar bizim seçme hakkımız yok ki.

Şunlara bak bunlarda kendilerini soylu sanıyor.

Tabii olmaz. Bu ülkeyi sadece bizim gibi olanlar yönetir Buna göre Oligarşi yönetiminde, yönetime kimler katılabilir?

Oligarşide Mecliste sadece belirli bir zümre olurdu.

OLİGARŞİ; Belirli bir sınıfın, grubun veya zümrenin yönetimde olduğu, yönetim şeklidir. Zengin, Soylu, Tüccar, Aristokrat gibi grupların yönetime katılma hakkı vardır. Diğer kişilerin yöneticileri seçmesi veya diğerleri gibi hakları yoktur. ……Aristokrasi: Soylu sayılan sınıfın …..ülkeyi yönetmesidir.

Bir de Teokrasi nasılmış ona bakalım?

Papaz efendi bak bakalım şu kutsal kitaba. Yapılanlar uygun mu?

Yüce Papa. İncil,e göre bu uygulama kesinlikle günah Teokrasi yönetiminde kurallar neye dayanılarak yapılıyor?

Yunanca Teo din, kratos, yönetim demektir. Ülkenin dini kurallara göre yönetildiği, kanunların dine göre şekillendiği yönetim şeklidir. Günümüzde İran, Vatikan ,İsrail gibi ülkelerde uygulanmaktadır.

Şimdi de dünya da 227 ülkeden 120 sinde görülen Cumhuriyet yönetimini görelim

Bizimkiler iyi yönetirse 5 sene sonra yine seçiliriz.

Demiştim ben. Ülkeyi iyi yönetemezseniz seçimlerde kaybedersiniz diye.

İktidarı kaybettik, artık muhalefete düştük.

Cevap aradığımız sorular 1-Diğer yönetim şekillerinde seçimler var mıydı? 2-Seçimleri kazanan ve ülkeyi yöneten partiye ne denir? 3-İktidar partisi dışındaki partilere ne denir? 4-Koalisyon neye denir?

Ülkeyi yöneten partilere “İktidar partisi” diğer partilere de “muhalefet partisi” denir. Eğer bir parti tek başına iktidar olamazsa başka partilerle anlaşarak iktidar olur. Bu birleşmeye “koalisyon” adı verilir. Demokrasi: Halkın kendi kendini yönetmesine denir. Halk kendi yöneticilerini kendisi seçer. Bu hakkını milletvekilleri seçerek kullanır. Belli bir süre için milletvekillerini seçer milletvekilleri mecliste halk adına ülkeyi yönetir.

Cumhuriyet en basit tanım olarak, halkın kendi kendini yönetmesidir. Yöneticileri halk belirli bir süre için seçimle belirler. Yasaların üstünlüğü söz konusudur. Herkes eşit haklara sahiptir. Cumhuriyet en iyi demokrasilerle uygulanabilir.

“Demos” yunanca da halk, kratos yönetim demektir “Demos” yunanca da halk, kratos yönetim demektir. Demokrasinin temel ilkeleri nelerdir?

Milli Egemenlik Hukukun Üstünlüğü Hürriyet ve Eşitlik Demokrasinin Temel İlkeleri Çoğulculuk Ve Katılım Seçimler ve Temsil Siyasi Partiler

Egemenlik yönetme yetkisi anlamında kullanılırsa “Milli Egemenlik” ne anlama gelir?

Egemenliğin yani yönetme yetkisinin halka ait olması demektir Egemenliğin yani yönetme yetkisinin halka ait olması demektir. Atatürk “Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir” demiştir.

Aysun Kayacı'ya , canlı yayınlanan bir programda söylediği "Benim oyum ile dağdaki çobanın oyu aynı olamaz" sözü üzerine tepkiler sürüyor. Bu haberde demokrasinin hangi ilkesine uyulmadığı için halk tepki göstermiş olabilir?

Yönetim Şekillerinin Karşılaştırılması Hakların durumu nasıl Monarşi Oligarşi Cumhuriyet Tek kişide Belirli bir grubta Halkta Babadan oğula Bir grubun seçmesi Halkın seçmesi Halkın hakkı yok Halkın çoğunun Hakkı yok Eşit haklar var

HAKİMİYETİNE GÖRE YÖNETİM ŞEKİLLERİ

Monarşi (Mutlakıyet): Tek kişinin egemenliğine dayanan yönetim biçimidir. Kralların sözü geçer sadece. - Oligarşi: Ufak bir azınlığın(gurubun) ülkeyi yönetmesidir. - Aristokrasi: Soylu sayılan sınıfın ülkeyi yönetmesidir. - Teokrasi: Ülkenin dini kurallara göre yönetilmesidir. - Cumhuriyet: Milletin kendini yönetecekleri seçtiği bir yönetimdir. Günümüzde en çok olan devlet yönetim şeklidir. - Feodalite: Ortaçağda zengin toprak sahiplerinin yönetimine dayanan yönetim biçimidir. - Diktatörlük: Monarşiye benzer bu yönetimde de tek kişinin geniş yetkileri vardır. Yakın zamana kadar Irak’ta Saddam Hüseyin ülkeyi bu yönetimle yönetiyordu.

Tarihten Günümüze Demokrasi: - İlk çağlarda demokrasi fazla gelişmemişti. Bu dönemde insan haklarını ve demokrasiyi Aristo, Sokrates, Eflatun gibi Sofistler (düşünürler) geliştirmeye çalışıyordu. - Roma’da yazılı kanunlar hazırlandı. (12 Levha kanunları ) - Orta Çağda İngiltere Kralı Yurtsuz John “Manga Carta Libertatum” ( Büyük Özgürlük Bildirisi) yayınlayarak kralın yetkilerini azda olsa kısıtladı. - Johann Gutenberg’in matbaayı icadı ile insanlar arasında düşünce ve bilgi paylaşımı hızlandı.

- Avrupa’da reform, Rönesans ve Aydınlanma hareketleri ile demokrasi ve özgürlükler gelişti. - Fransız “İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi” ile özgürlük , eşitlik, adalet, ulusçuluk gibi kavramlar tüm dünyaya yayıldı. - Birleşmiş Milletlerin yayınladığı “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi” ile insan hakları ve demokrasi hızla gelişti. - Günümüzde 227 ülkenin 120’si demokrasi ile yönetilmektedir. - Ülkemizde M. Kemal 23 Nisan 1920’de TBMM’yi açtı. 29 Ekim 1923’te Cumhuriyeti ilan etti. Böylece Türkiye çağdaş ve insan haklarına uygun bir yönetime geçmiş oldu.

İnsan hakları: - İnsanların doğuştan gelen ve toplumda  daha iyi yaşaması için olması gereken haklara biz insan hakları diyoruz. Yaşama , eğitim, sağlık, seyahat ve yerleşme, düşünme hakları gibi. - Günümüzdeki insan haklarının oluşması kolay olmamıştır. İlk çağlarda insanların çoğu hakları yoktu. Krallar ve diğer yöneticiler istediği gibi davrana biliyor ve insanlar köle olarak satılabiliyordu.  Zamanla demokrasi ve insan hakları gelişti ve günümüzdeki insan hakları oluştu.

- İnsan haklarını ülkelerde anayasalar koruma altına alır - İnsan haklarını ülkelerde anayasalar koruma altına alır. Ayrıca uluslar arası kuruluşların ortak hareketiyle insan haklarını koruyacak belgeler de yayınlanmıştır. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi gibi… Bu belgeleri imzalayan ülkeler oradaki şartlara uymak zorundadır.

İnsan hakları ile ilgili bazı önemli olaylar. - Tarihte bilinen ilk yasalar “Hamburabi Yasaları” dır. Babil kralı Hamburabi tarafından hazırlanmıştır. “Kana kan göze göz (kısasa kısas)” ilkelerine dayanır.(Mö:1795-1750) - Peygamberimiz Hz. Muhammed ölmeden önce yaptığı “Veda Hutbesi”nde toplum kurallarından bahsetmiştir.(632) - Orta Çağ’da. Manga Carta insan hakları için önemli bir adım olmuş (1215)

Osmanlı devletinde Kanuni Sultan Süleyman kanunlar hazırlayarak insan haklarını korumaya çalışmıştır. (1520-1566) -  Fransız “İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi” ile özgürlük , eşitlik, adalet, ulusçuluk gibi kavramlar tüm dünyaya yayıldı.(1789) - Osmanlı devletinde “Kanun-i Esasi” ile insan haklarında önemli gelişme oldu. Halk ilk defa yönetime katıldı. (1876) - “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi” ile insan hakları tüm dünyada hızla yayılmaya ve korunmaya başladı. (1948) - “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi” ile Avrupa devletleri de insan hakları için önemli bir adım attı. (1950) -

- Temel Haklarımız: -İnsanların yaşaması için gereken haklardır. Temel haklar üç kısma ayrılır 1- Kişi hakları 2- Sosyal ve Ekonomik Haklar 3- Siyasi haklar

1- Kişi hakları: Yaşama, düşünme, yerleşme,özgür olama, mülk edinme gibi doğuştan olan haklardır. 2- Sosyal ve Ekonomik Haklar: devletin kanunlarla insanların daha iyi yaşaması için sağladığı haklardır. Sağlık hakkı, eğitim hakkı, çalışma hakkı, sosyal güvenlik hakkı, sendika kurma hakkı gibi. 3- Siyasi haklar: Ülke yönetimine katılmamızı sağlayan haklardır. Seçme ve seçilme hakkı, siyasi faaliyette bulunma hakkı, dilekçe hakkı, vatandaşlık hakkı gibi.

“Çocuklar konuları unutmamak için, tekrar etmeyi ve soru çözmeyi unutmayınız”