5. BÖLÜM KİŞİLİK GELİŞİMİ Doç. Dr. Şerife TERZİ

Kişilik= Huy + Karakter Kişilik, bireyi diğer bireylerden ayırt eden, tutarlı olarak sergilenen, bireye özgü özellikler bütünüdür. Kişilik= Huy + Karakter

PSİKANALİTİK KURAM Sigmun Freud (1856-1939) İnsan cinsellik ve saldırganlık dürtüleri ile dünyaya gelen kötü bir varlıktır. Kişilik gelişiminde cinsellik önemlidir. Davranışın nedeni bilinçaltı motifler,çatışmalar, savunmalar, erken çocukluk dönemi deneyimleri, çözülmemiş çatışmalardır

Topografik Kişilik Bilinç:Herhangi bir anda farkında olunan yaşantıların bulunduğu alan. Bilinçöncesi:Ancak dikkati zorlayarak hatırlanabilen yaşantıların bulunduğu alan. Bilinçdışı:Bilince çıkarılamayan, hatırlanamayan olayların bulunduğu alan.

Yapısal Kişilik Kuramı İd Kişiliğin ilkel yönüdür. Haz ilkesine göre çalışır. Ego Kişiliğin dengeleyici yönüdür. Gerçeklik ilkesine göre çalışır. Süperego Kişiliğin ahlaki yönüdür. Vicdan

Psikoseksüel Gelişim Kuramı

Oral Dönem (0-1 yaş) İlk haz merkezi ağız bölgesidir. Emme, çiğneme, ısırma vb. onun için başlıca zevk kaynaklarıdır. İhtiyaçları dengeli karşılandığında güven, tersinde güvensizlik oluşmaktadır.

Anal Dönem (1-3 yaş) Anüs ve anüsle ilişkili olan eylemlerden doyum sağlamaktadır. Tuvaletini denetim altına almak, bağımsızlık için ilk adımlardır. Tuvalet eğitimi barışçıl bir yolla tamamlanmalıdır.

Fallik Dönem (3-7 yaş) Kızlarda elektra kompleksi, erkeklerde oedipus kompleksi yaşanır. Cinsel kimlik kazanılır. Cinsellik içerikli sorular sorulur. Karşı cinsin bedenini merak etme duygusu baskındır.

Latent Dönem (12-18 yaş) Cinsel enerji bastırılmıştır. Çocuk bütün enerjisini oyuna yöneltir.

Genital Dönem (12-18 yaş) İlgi odağı, kendisi ve ailesi değil, diğer bir kişidir. Yetişkin düzeyde cinsel davranışlar sergilemeyi öğrenir.

SAVUNMA MEKANİZMALARI Yüceltme Dönüşüm Yapma bozma Yadsıma (inkar) Saplanma Gerileme Bastırma Hayal kurma Bahane bulma Yansıtma Yer/yön değiştirme Karşıt tepki oluşturma Ödünleme (telafi)

PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMI Erik Erikson (1902-1994) Kişilik gelişiminde sosyal ilişkiler önemlidir. Kişilik gelişimi dönemler halinde yaşam boyu devam eder. Her dönemde birey baş etmesi gereken bir karmaşa ile karşılaşır.

Psikososyal Gelişim Dönemleri Temel güven & Güvensizlik (0-1 yaş) Bağımsızlık & Kuşku ve utanç (1-3 yaş) Girişkenlik & Suçluluk duygusu (3-7 yaş) Çalışkanlık & Aşağılık duygusu (7-12 yaş) Kimlik kazanma & Rol karmaşası (12-18 yaş) Yakın ilişkiler & Yalnızlık (Genç yetişkinlik) Üretkenlik & Durgunluk (Orta yaş) Benlik bütünlüğü & Umutsuzluk (İleri yetişkinlik)

Kimlik Statüleri 1. Ipotekli Kimlik Statüsü: Ipotekli kimlik statüsündeki bireyler herhangi bir arastırma yapmadan baglanma yapar. Bu statüdeki bireyler annebaba, akraba ya da diger önemli kisilerin beklentilerine göre kimligini olusturur. 2. Dagınık Kimlik Statüsü: Bu statüdeki bireyler gelisigüzel arastırmalar yapar, ancak herhangi bir baglanmada bulunmazlar. Dagınık kimlik statüsündeki bireyler herhangi bir seye baglanmadıklarından, dısarıdan gelecek etkilere açıktır ve bu nedenle de ele geçirdikleri fırsatları amaçsızca degerlendirmek isterler.

Kimlik Statüleri 3. Moratoryum Kimlik Statüsü: Moratoryum kimlik statüsündeki bireyler seçenekleri arastırırlar, denemelerde bulunurlar ancak kalıcı herhangi bir baglanma yapmazlar. 4. Basarılı Kimlik Statüsü: Basarılı kimlik statüsündeki bireyler etkin olarak arastırma sürecini yasayıp çesitli rolleri deneyerek baglanmalar olustururlar. Basarılı kimlik statüsündeki bireyler kimlige karsı kimlik dagınıklıgı çatısmasını basarıyla çözümlemislerdir.

Kimlik Statüleri

BAĞLANMA KURAMI Baglanma Kuramı, insanların kendileri için önemli olan baskalarıyla güçlü duygusal baglar kurma egilimlerinin nedenlerini açıklayan ve çocuk ile ebeveynleri arasındaki bagın, çocugun güvenlik hissi ve psikolojik gelisimi üzerindeki önemini tanımlayan bir yaklasımdır.

İNSANCIL YAKLAŞIM Carl Rogers (1902-1987) İnsan doğasına iyimser bakış açısıyla bakar. Çocukluk döneminde bireyin baskaları tarafından degerlendirilme tarzının kisilik üzerindeki etkisine yogunlasmıstır.

Benlik Kavramı Rogers, kisilik gelisimi benligin gelisimiyle açıklamaktadır. Rogers’a göre, bireylerin benlik kavramının gelisimi, yasamın ilk günlerinden baslayarak çevreyle etkilesim içerisinde, dinamik bir süreç sonucunda gerçeklesmektedir. Benligin gelismesinde kisiler arası iliskilerin büyük bir önemi vardır. Çevremizdeki insanların bize karsı tepkileri benligin içerigini olusturmada önemli bir rol oynar.

Benlik Kavramı Rogers benligin benlik kavramı ve ideal benlik olmak üzere iki alt sistemi oldugunu belirtmistir: Benlik-kavramı; kisinin kendi kimligi, degeri, yetenekleri, sınırları, deger yargıları, amaçları, vb. gibi kendisi hakkında algılayabildigi görüslerinin, duygularının ve tutumlarının tamamıdır. İdeal benlik ise kisinin kendisini nasıl görmek istedigidir; bireyin ulasmak istedigi ve sahip oldugunda kendini degerli hissesedecegi benliktir.

İNSANCIL YAKLAŞIM Abraham Maslow (1908-1970) İnsan doğasına iyimser bakış açısıyla bakar. İnsanlar dogustan gelen ve belirli davranıslarına yön veren birtakım gereksinimlere sahiptirler.

İhtiyaçlar Hiyerarşisi